Kompleksowa profilaktyka, diagnostyka i leczenie nowotworów oraz chorób układu oddechowego mieszkańców Płocka i powiatu płockiego https://zdrowiedlaplocka.pib-nio.pl
Jolanta Meller, Kierownik Działu Obsługi Ambulatoryjnej i Rejestracji Narodowy Instytut Onkologii im. Marii Skłodowskiej -Curie, PIB, Warszawa
“Światowy Dzień Chorego: Wspólnota i Troska o Zdrowie”
Światowy Dzień Chorego, obchodzony 11 lutego każdego roku, stanowi wyjątkową okazję do refleksji nad kondycją osób chorych na całym świecie. Inicjatywa ta została ustanowiona przez Kościół katolicki, a szczególnie zainicjowana przez Papieża Jana Pawła II w 1992 roku. To czas, w którym społeczeństwo zwraca uwagę na wyzwania, z jakimi borykają się chorzy, a także podkreśla znaczenie empatii, wsparcia i dostępu do właściwej opieki medycznej.
Tematem przewodnim Światowego Dnia Chorego jest troska o zdrowie fizyczne, psychiczne i duchowe osób dotkniętych różnorodnymi schorzeniami. To również doskonała okazja do podkreślenia roli, jaką społeczeństwo, podmioty lecznicze i instytucje mają w tworzeniu bardziej zrozumiałego i wspierającego środowiska dla osób chorych.
Jednym z kluczowych elementów obchodów jest promowanie idei opieki integralnej. Zdrowie nie ogranicza się tylko do aspektów fizycznych, ale obejmuje także sferę emocjonalną i duchową. Dlatego też, podczas Światowego Dnia Chorego, organizowane są różnorodne wydarzenia, konferencje i spotkania, które mają na celu podkreślenie kompleksowego podejścia do leczenia oraz akcentowanie roli wsparcia społecznego.
Wydarzenia te skupiają się także na podnoszeniu świadomości społeczeństwa na temat konkretnych chorób, eliminacji stereotypów z nimi związanych oraz promowaniu zdrowego stylu życia, który może przyczynić się do zmniejszenia ryzyka wystąpienia wielu schorzeń.
Niebagatelne znaczenie ma również rola opiekunów i personelu medycznego. Właśnie w tym dniu szczególnie doceniana jest ich praca, oddanie i poświęcenie w trosce o zdrowie innych. Ich rola jest nieoceniona w procesie leczenia i rehabilitacji pacjentów.
W kontekście globalnych wyzwań zdrowotnych, Światowy Dzień Chorego staje się momentem do zastanowienia się nad dostępem do opieki zdrowotnej na świecie. To okazja, aby zwrócić uwagę na nierówności w dostępie do leczenia, braki w infrastrukturze medycznej oraz podkreślić konieczność globalnej solidarności w walce z chorobami zakaźnymi i przewlekłymi.
Podsumowując, Światowy Dzień Chorego to nie tylko czas na zwrócenie uwagi na osoby dotknięte chorobą, ale również okazja do budowania społeczeństwa bardziej zrozumiałego, empatycznego i gotowego do troski o zdrowie wszystkich jego członków. To dzień refleksji nad wyzwaniami, z jakimi borykają się chorzy, oraz mobilizacji społeczeństwa do podejmowania działań na rzecz poprawy opieki zdrowotnej i jakości życia osób chorych na całym świecie.
Jolanta Meller, Kierownik Działu Obsługi Ambulatoryjnej i Rejestracji Narodowy Instytut Onkologii im. Marii Skłodowskiej -Curie, PIB, Warszawa
ŚWIATOWY DZIEŃ WAKI Z RAKIEM NIE TYLKO 4 LUTEGO ALE KAŻDEGO DNIA
Światowy Dzień Walki z Rakiem lub Światowy Dzień Raka – święto obchodzone 4 lutego, ustanowione na Światowym Szczycie Walki z Rakiem zorganizowanym pod egidą prezydenta Francji i dyrektora generalnego UNESCO w lutym 2000 roku w Paryżu. Na spotkaniu przyjęto Kartę Paryską, w myśl której rządy krajów świata, które ją podpisały, zobowiązały się do stworzenia programów zapobiegających i metod leczenia chorób nowotworowych.
W Polsce z inicjatywy Polskiej Unii Onkologii od 2008 roku podczas Światowego Dnia Walki z Rakiem organizowane są dni otwarte w placówkach onkologicznych, podczas których można skorzystać z porad oraz bezpłatnych badań profilaktycznych.
Choroby nowotworowe, to istotny problem zdrowotny wszystkich u osób i wiek nie ma tu znaczenia. Natomiast ogromne znaczenie świadomość jakie to schorzenia i wiedza na temat możliwości zapobiegania chorobom nowotworowym czyli szeroko rozumiana profilaktyka. Światowy Dzień Walki z Rakiem jest doskonałą okazją do przypomnienia, jak ważną ona pełni rolę w naszym życiu.
Pod pojęciem profilaktyka raka rozróżniamy trzy obszary związane z ochroną przed nowotworami:
profilaktykę pierwotną,
wtórną,
prewencję trzeciorzędową.
Zdaniem ekspertów najważniejszą rolę w zapobieganiu chorobie nowotworowej odgrywa profilaktyka pierwotna, której celem jest podejmowanie kompleksowych działań u osób zdrowych. Tak rozumiana profilaktyka raka ma na celu zapobieganie zachorowaniu na nowotwór złośliwy, a mając na uwadze całe społeczeństwo to podniesienie jakości życia a w efekcie obniżenie liczby zgonów. Do podstawowych narzędzi pierwotnej prewencji nowotworów należą upowszechnianie i propagowanie wiedzy dotyczącej onkologii, promocja tak zwanej czujności onkologicznej oraz uczyć zachowań prozdrowotnych i zdrowego stylu życia wśród społeczeństwa.
To właśnie w tym dniu powinniśmy zadać sobie pytania:
Czy ja sama/sam mogę uchronić się przed rakiem?
W dużej mierze tak. W przypadku chorób nowotworowych – i nie tylko – profilaktyka ma ogromne znaczenie. Badania naukowe pokazują, że nawet ponad 90% wszystkich nowotworów jest zależna od czynników zewnętrznych, na które my sami mamy wpływ. Genetyka to jedynie 5-10%. Doskonałym przykładem profilaktyki pierwotnej w kontekście nowotworów jest ochrona przed dymem tytoniowym, który jest jednym z najsilniejszych kancerogenów – czynników bardzo mocno zwiększających ryzyko zachorowania – nie tylko na raka płuca (dym tytoniowy przyczynia się m.in. do zachorowania na 15 różnych rodzajów nowotworów). Przykładem profilaktyki wtórnej są np. badania przesiewowe – mammografia, cytologia czy kolonoskopia, które pozwalają na bardzo wczesne wykrycie zmian – nawet tych przednowotworowych. Badając się regularnie, możemy nawet wręcz ubiec nowotwór.
Jeśli zadbamy o odpowiedni styl życia, możemy ograniczyć ryzyko zachorowania na raka.
Czy mogę uniknąć raka?
Nie można przewidzieć, kto z nas na pewno zachoruje na nowotwór, jednak u części osób ryzyko choroby jest znacznie wyższe ze względu na częste narażenie na substancje rakotwórcze, nadmierną ekspozycję na słońce bądź nieprawidłowy styl odżywiania się i niedostateczną aktywność fizyczną. Często czynniki te występują równocześnie, zwiększając to ryzyko. Dzięki wieloletniej pracy naukowców wiemy, że nawet połowy obserwowanych dziś w Europie zachorowań na nowotwory można byłoby uniknąć, gdyby wszyscy Europejczycy stosowali 12 sposobów na zdrowie.
To już 37 lat jak w 1987 roku po raz pierwszy opublikowano Europejski Kodeks Walki z Rakiem, który stanowi kompendium wiedzy dotyczącej profilaktyki raka. Główne przesłanie Kodeksu brzmi:
Prowadząc zdrowy tryb życia, można poprawić ogólny stan zdrowia i zapobiec wielu zgonom z powodu nowotworów złośliwych.
Choroba nowotworowa nie wybiera i każdy może zachorować na raka, jednak pamiętajmy, że połowy zachorowań na nowotwory można uniknąć dzięki stosowaniu się do wskazówek zawartychw Europejskim Kodeksie Walki z Rakiem. Stosunkowo łatwo wprowadzić je w życie. Trzeba tylko chcieć i najlepiej zacznij już teraz!
ZALECENIA EUROPEJSKIEGO KODEKSU WALKI Z RAKIEM
Zalecenie 1 Nie pal. Nie używaj tytoniu w żadnej postaci.
Zalecenie 2 Stwórz w domu środowisko wolne od dymu tytoniowego. Wspieraj politykę miejsca pracy wolnego od tytoniu.
Zalecenie 3 Utrzymuj prawidłową masę ciała
Zalecenie 4 Bądź aktywny fizycznie w codziennym życiu. Ogranicz czas spędzany na siedząco.
Zalecenie 5 Przestrzegaj zaleceń prawidłowego sposobu żywienia: jedz dużo produktów pełnoziarnistych, roślin strączkowych, warzyw i owoców, ogranicz spożycie wysokokalorycznych produktów spożywczych (o wysokiej zawartości cukru lub tłuszczu) i unikaj napojów słodzonych, unikaj przetworzonego mięsa; ogranicz spożycie mięsa czerwonego i żywności z dużą ilością soli.
Zalecenie 6 Jeśli pijesz alkohol dowolnego rodzaju, ogranicz jego spożycie Abstynencja pomaga zapobiegać nowotworom.
Zalecenie 7 Unikaj nadmiernej ekspozycji na promienie słoneczne: (dotyczy to szczególnie dzieci) chroń się przed słońcem, używaj produktów przeznaczonych do ochrony przeciwsłonecznej, nie korzystaj z solarium.
Zalecenie 8 Chroń się przed działaniem substancji rakotwórczych w miejscu pracy. Postępuj zgodnie z zaleceniami dotyczącymi bezpieczeństwa i higieny pracy.
Zalecenie 9 Dowiedz się, czy w domu jesteś narażony na naturalne promieniowanie spowodowane wysokim stężeniem radonu. Podejmij działania na rzecz zmniejszenia jego poziom
Zalecenie 10 Kobiety powinny pamiętać o tym, że: karmienie piersią zmniejsza u matki ryzyko zachorowania na nowotwory. Jeśli możesz, karm swoje dziecko piersią, hormonalna terapia zastępcza zwiększa ryzyko rozwoju niektórych nowotworów. Ogranicz jej stosowanie.
Zalecenie 11 Zadbaj o to, aby twoje dzieci poddano szczepieniom ochronnym przeciwko wirusowemu zapaleniu wątroby typu B (dotyczy noworodków),wirusowi brodawczaka ludzkiego – HPV (dotyczy dziewcząt)
Zalecenie 12 Bierz udział w zorganizowanych programach badań przesiewowych w celu wczesnego wykrywania: raka jelita grubego (zalecenie dotyczy zarówno mężczyzn, jak i kobiet),raka piersi (u kobiet),raka szyjki macicy (u kobiet).
Wszyscy to wiemy, że zawsze lepiej zapobiegać niż leczyć! Dlatego przestrzegajmy zaleceń Kodeksu Walki z Rakiem i regularnie wykonujmy wszystkie badania profilaktyczne.
4 luty jest to niezwykle społecznie ważny dzień, w który wspieramy przede wszystkim osoby walczące z chorobą nowotworową ale również ich rodziny, bliskich a także wszystkich którzy za wszelką cenę chcą uniknąć choroby bądź w przypadku podejrzenia jej zaistnienia wykryć ją na jak najwcześniejszym etapie, niezwłocznie podjąć leczenie i wyleczyć.
Choroba nowotworowa to etap życia, który się pojawia, który się przechodzi. Ale skoro choroba jest etapem w życiu, a coraz więcej osób wraca do zdrowia, powinien się zmienić również sposób mówienia o niej. Rak ma w powszechnej świadomości specjalne, złowrogie znaczenie. Nowotwór w społeczeństwie został spersonifikowany, jawi się jako podstępny, zły, nieubłagany wróg, kara lub przekleństwo, który „pokonuje” człowieka. Nikt nie stwierdza, że przegrał z grypą, zapaleniem płuc, zatorem płucnym, z zawałem czy udarem. Choroba nowotworowa to nie gra, w której się wygrywa lub przegrywa. Porównanie choroby nowotworowej do pola bitwy czy walki, na której są zwycięscy czy przegrani, powinno przejść w niepamięć, gdyż z medycznego spojrzenia raka się leczy!.
Światowy Dzień Walki z Rakiem to właśnie okazja do innego spojrzenia na raka oraz nakłonienie czytelników do chwilowego zastanowienia się nad tym tematem. Zastanowienia się czy nie powinniśmy zmienić myślenia o tej chorobie, odrzucić strach, złe emocje czy milczenie, zamykanie się we własnej „nowotworowej skorupce”.
Jednocześnie z okazji Światowego Dnia Walki z Rakiem wszyscy możemy wyrazić symbolicznie swoją solidarność z pacjentami onkologicznymi, ale również zadbać o swoje zdrowie i zwiększyć świadomość dotyczącą objawów, diagnostyki i leczenia onkologicznego.
Miesiąc styczeń każdego roku dedykujemy kształtowaniu świadomości jak ważne jest regularne badanie się u ginekologa i wykonywanie regularnych badań profilaktycznych w kierunku wczesnego wykrywania raka szyjki macicy.
Zachęcamy do badania się i dbania o siebie!
Program profilaktyki raka szyjki macicy
Badania cytologiczne wykorzystywane jako test w programie profilaktycznym w związku z relatywnie niskim kosztem i wysoką skuteczność są najpopularniejszą metodą badań przesiewowych raka szyjki macicy w krajach rozwiniętych. Jest to forma profilaktyki wtórnej, która polega na wykrywaniu choroby na wczesnym, bezobjawowym etapie jej rozwoju. Badanie cytologiczne umożliwia wykrycie w pełni wyleczalnych stanów przedrakowych i raka inwazyjnego we wczesnych stadiach zaawansowania.
W ramach Programu profilaktyki raka szyjki macicy bezpłatne badanie cytologiczne przysługuje każdej kobiecie posiadającej prawo do świadczeń opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych w Polce w wieku od 25 do 64 lat, która w ciągu ostatnich 3 lat nie miała pobranego wymazu cytologicznego w ramach Programu.
Świadczeniodawcy realizują Program w ramach 3 etapów:
1) etap podstawowy (pobranie materiału z szyjki macicy do przesiewowego badania cytologicznego),
2) etap diagnostyczny (wykonanie oceny mikroskopowej materiału cytologicznego przesłanego przez realizatora etapu podstawowego Programu i jego opisanie w systemie informatycznym),
3) etap pogłębionej diagnostyki (wykonanie badania kolposkopowego lub kolposkopowego z celowanym pobraniem wycinków i badaniem histopatologicznym).
Pobranie materiału do przesiewowego badania cytologicznego (etap podstawowy Programu profilaktyki raka szyjki macicy) jest realizowane w ramach:
a) ambulatoryjnej opieki specjalistycznej w zakresie położnictwa i ginekologii, jako porada z katalogu specjalistycznych świadczeń odrębnych,
b) podstawowej opieki zdrowotnej przez położną POZ.
Świadczeniodawcy każdego z etapu muszą spełniać wymagania zawarte w Rozporządzeniu Ministra Zdrowia oraz Prezesa NFZ dotyczące szczegółowych kryteriów wyboru realizatorów świadczeń opieki zdrowotnej w rodzaju programy zdrowotne.
Badania realizowane w ramach Programu są nielimitowane i są finansowane przez Narodowy Fundusz Zdrowia.
Polki błędnie myślą, że rak to choroba uwarunkowana genetycznie, że dotyczy tylko starszych kobiet. Często z powodu wstydu i leku przed badaniami i wynikami tych badań rezygnują z badań profilaktycznych. Zmieniając swoje nastawienie i zgłaszając się regularnie na badania profilaktyczne i do lekarza mamy szansę na uniknięcie wielu tragedii.
Które kobiety chorują najczęściej?
Najistotniejszym czynnikiem ryzyka zachorowania na raka szyjki macicy jest przewlekłe zakażenie wirusem brodawczaka ludzkiego (HPV – Human Papilloma Virus), które przenoszone jest głównie na drodze płciowej. Ponad 80% kobiet przynajmniej raz w życiu jest zarażona wirusem, często o tym nie wiedząc.
Do czynników ryzyka zachorowania na raka szyjki macicy zalicza się przede wszystkim te, które mają związek z aktywnością seksualną kobiet takie jak duża liczba partnerów seksualnych, czy wczesne rozpoczęcie współżycia.
Każda kobieta może zachorować na raka szyjki macicy, ale chorobie tej można zapobiegać!
Na raka szyjki macicy chorują najczęściej kobiety w wieku średnim (45-65 lat), stanowiąc ponad 50% kobiet chorujących na ten nowotwór.
Jak długo rozwija się choroba i jakie są objawy?
Rak szyjki macicy rozwija się przez około 5-12 lat. W tym czasie za pomocą badania cytologicznego możemy wykryć zmiany, które zdiagnozowane i wyleczone uchronić mogą kobietę przed rakiem.
Należy podkreślić fakt, że na wczesnych etapach rozwoju rak szyjki macicy nie daje żadnych objawów klinicznych, a jedynym sygnałem choroby jest nieprawidłowy wynik badania cytologicznego!
Wystąpienie objawów takich jak: upławy, krwawienia kontaktowe czy ból powinny być niezwłocznie skonsultowane ze specjalistą.
Na czym polega badanie cytologiczne?
Cytologia, wymaz/rozmaz cytologiczny, wszystkie te określenia odnoszą się do badania, które polega na założeniu wziernika do pochwy i pobraniu przez ginekologa lub położną wymazu cytologicznego. Za pomocą specjalnej szczoteczki przenosi się komórki z szyjki macicy na szkiełko i utrwala. Następnie specjalista/cytotechnik lub patolog ocenia znajdujące się w rozmazie komórki oglądając je przez mikroskop.
Pobranie wymazu jest niebolesne, bezpieczne i trwa kilka minut.
Jak przygotować się do badania cytologicznego:
Na badanie nie należy zgłaszać się w czasie krwawienia miesiączkowego,
Od ostatniego dnia krwawienia miesięcznego powinny upłynąć co najmniej 4 dni,
Na badanie należy zgłaszać się nie później niż 4 dni przed rozpoczęciem miesiączki,
Co najmniej 4 dni przed pobraniem wymazu cytologicznego nie należy stosować żadnych leków dopochwowych,
Od ostatniego badania ginekologicznego powinien upłynąć co najmniej 1 dzień
Na badanie należy zabrać ze sobą dowód osobisty
Zapraszamy do kontaktu:
Narodowy Instytut Onkologii im. Marii Skłodowskiej-Curie Państwowy Instytut Badawczy ul. W. K. Roentgena 5, 02-781 Warszawa
Informacje o realizatorach Programu Profilaktyki Raka Szyjki Macicy :
Maria Szpakowska Fizjoterapeutka Narodowy Instytut Onkologii im. Marii Skłodowskiej-Curie, PIB Klinika Onkologii i Radioterapii.
Profilaktyka obrzęku przy raku piersi
Jednym z najbardziej rozpoznawalnych nowotworów w społeczeństwie jest bez wątpienia rak piersi. Dotyka on głównie kobiet po 45 roku życia i stanowi ponad 20% wszystkich nowotworów występujących u kobiet. Ponieważ wczesne wykrycie raka piersi wpływa korzystnie na odległe wyniki leczenia, jak również na minimalizację urazu chirurgicznego, każda kobieta po 45 roku życia powinna wykonywać mammografię co najmniej raz na dwa lata.
Rodzaje operacji
Przy wczesnym wykryciu zmiany, chore mają coraz większe szanse na wykonanie mniej obciążającej operacji (tzw. leczenie oszczędzające). Obarczone jest to zazwyczaj skojarzonym leczeniem uzupełniającym czyli radio i/lub chemioterapią przed i/lub pooperacyjną. Jeżeli zmiana zostanie wykryta w stadium bardziej zaawansowanym, lekarze decydują się na mastektomię, czyli usunięcie całej piersi wraz ze skórą, powięzią mięśnia piersiowego większego oraz usunięciem mięśnia piersiowego mniejszego. Gdy zmiany wtórne pojawiają się również w węzłach chłonnych pachowych – przeprowadza się jednocześnie limfadenektomię pachową, czyli usunięcie węzłów chłonnych z dołu pachowego. Taki zabieg nazywamy wtedy mastektomią radykalną. Skutkuje to często niewydolnością krążenia limfatycznego, czego efektem są obrzęki kończyny górnej po stronie operowanej. W przypadku operacji oszczędzających, chirurg nie usuwa całej piersi, a jedynie niezbędny jej fragment wraz z guzem nowotworowym. Jeżeli zachodzi taka potrzeba, przeprowadza się jednocześnie procedurę usunięcia tzw. węzła wartowniczego – lekarz pobiera jeden/kilka węzłów z najbliższej okolicy zmiany. Przy takim zabiegu rekonwalescencja trwa krócej, a ryzyko obrzęku jest zdecydowanie mniejsze.
W przypadku leczenia oszczędzającego, ryzyko wystąpienia obrzęku kończyny jest stosunkowo niewielkie, jednakże późniejsze zastosowanie radioterapii miejscowej może je zwiększyć. Z tego powodu warto, aby każda kobieta po leczeniu skojarzonym raka piersi, znała chociaż podstawowe zalecenia dotyczące profilaktyki przeciwobrzękowej oraz objawy mogące wskazywać na stopniowe tworzenie się obrzęku.
Powrót do nowej codzienności
Kiedy zakończymy leczenie, myślimy tylko o odpoczynku od szpitala i choroby. Niestety nie powinniśmy całkowicie zapominać o przeprowadzonym zabiegu chirurgicznym, czy leczeniu uzupełniającym. Obydwa te czynniki mogą przyczyniać się do powstawania obrzęku kończyny po stronie operowanej. Na szczęście, można spróbować zredukować to ryzyko stosując się do ogólnie przyjętych zaleceń.
Na początku warto zadbać o prawidłowy stan skóry w obszarze popromiennym. Jakiekolwiek przesuszenia czy uszkodzenia naskórka trzeba otulić odpowiednim kremem lub odpowiednio zaopatrzyć ranę w celu uniknięcia zakażenia miejscowego. Utrzymanie prawidłowego stanu skóry pozwala na zminimalizowanie ryzyka pojawienia się stanu zapalnego, który mógłby wywołać bądź nasilić już istniejący obrzęk oraz spowodować w okresie późniejszym ograniczenie ruchomości kończyny.
Kolejnym elementem jest wykonywanie ćwiczeń utrzymujących lub poprawiających prawidłowy zakres ruchomości w stawach barkowych. Świeżo po operacji ruchy ramion w kierunku głowy i uszu są ograniczone. Po osiągnięciu fizjologicznego zakresu ruchomości w stawach barkowych nie należy jednak spoczywać na laurach. Po zastosowaniu uzupełniającej radioterapii może dochodzić do przykurczy i zwłóknień tkanek w naświetlonej okolicy. Wykonywanie zaleconych zestawów ćwiczeń pozwoli uniknąć nieprzyjemnych ograniczeń ruchomości w stawie, a jednocześnie wspomoże ewakuację zalegającej w kończynie limfy.
Równie ważną kwestią jest manualny drenaż limfatyczny, czyli tzw. automasaż. Ręka po stronie operowanej powinna być swobodnie położona na podwyższeniu, np. na klinie przeciwobrzękowym tak, aby dłoń znajdowała się powyżej stawu barkowego. Masaż wykonujemy przeciwną dłonią. Ruchy powinny być powolne, z umiarkowanym naciskiem w kierunku „do serca”. Powinniśmy zacząć od udrożnienia bliższej części ciała (bark oraz okolice tułowia po stronie operowanej), a następnie przechodzić stopniowo do dystalnych części kończyny. Masaż wykonujemy od jednego do dwóch razy dziennie, a pojedyncza sesja nie powinna zajmować dłużej niż około 10 minut.
Ostatnią kwestią jest odzież uciskowa, którą zaleca się u większości pacjentek, u których odpływ limfy jest utrudniony. Rodzaj modelu i siła ucisku są dobierane indywidualnie dla każdej pacjentki. Jeżeli nie widać korzystnych efektów podczas stosowania kompresji, może to wskazywać na nieodpowiednio dobrany rozmiar. Zdarza się również, że powód leży po stronie pacjentki, która nieprawidłowo zakłada odzież lub w ogóle jej nie nosi.
Nakazy i zakazy
Oprócz bandażowania, zakładania rękawów, ćwiczeń oraz masażu trzeba pamiętać o ochronie operowanej kończyny w codziennych sytuacjach. Nie zaleca się opalania i wystawiania kończyny na pełne słońce. Jeżeli jesteśmy na wakacjach w ciepłym kraju, powinniśmy nałożyć krem przeciwsłoneczny na okolicę poddaną terapii oraz założyć koszulkę z zakrytymi ramionami. Oczywiście, zarówno z zakrytą, jak i odsłoniętą kończyną, i tak powinniśmy stosować środki odstraszające insekty. Po urlopie i odpoczynku nadal musimy zwracać uwagę na wykonywane przez nas czynności w ciągu dnia. Podczas prac w ogrodzie powinniśmy nosić rękawiczki, aby uniknąć uszkodzenia skóry czy zranień i potencjalnego zakażenia. Nie powinniśmy nosić ciężkich przedmiotów, ani przetrzymywać kończyny w wilgotnym środowisku – długie mycie naczyń lub spędzenie znacznej części dnia w wilgotnym, bezpośrednio przylegającym do operowanej okolicy ubraniu zdecydowanie nie jest zalecane. Podczas wizyt w szpitalu bądź poradni należy pamiętać o mierzeniu ciśnienia na przeciwnej kończynie niż operowana. To samo dotyczy szczepień, pobierania krwi lub innych drobnych zabiegów łączących się z naruszeniem ciągłości skóry. Na co dzień powinniśmy zrezygnować z wszelkiego rodzaju biżuterii i akcesoriów powodujących mechaniczny ucisk kończyny.
Ruch, ruch, ruch
Kiedy odhaczymy wszystkie obowiązki rodzinne oraz odpowiednio zadbamy o kończynę, można zrobić coś dla siebie. Pomimo obciążającego zabiegu, mamy całkiem sporo sportowych opcji do wyboru. Jeżeli mieszkamy w urokliwej okolicy i chętnie spędzilibyśmy czas na zewnątrz, możemy zacząć uprawiać jogging. Jeżeli trudno nam się samemu zmotywować do ruchu, dobrą opcja jest, np. grupowy nordic walking. Zaangażujemy zarówno nogi, jak i obręcz barkową, a przy okazji spędzimy czas ze znajomymi. Fani dwóch kółek również nie muszą się martwić. Jeżeli trasa nie będzie za trudna i nie będzie sprzyjać potencjalnym upadkom, to jak najbardziej możemy kontynuować to sportowe hobby również po operacji. Dla osób lubiących sporty wodne mam równie dobrą wiadomość. Woda nie tylko stymuluje krążenie limfatyczne, ale również poprawia metabolizm tkankowy oraz zmniejsza napięcia mięśniowe. Dodatkowo w przypadku osób ze zmianami zwyrodnieniowymi pozwala na mniej bolesne wykonywanie ćwiczeń i dzięki temu utrzymanie (a czasami i zwiększenie) siły i masy mięśniowej. Zarówno pokonywanie kolejnych kilometrów na torze pływackim jak i zajęcia z aqua aerobicu pomogą nam utrzymać prawidłowy wygląd kończyny. Innymi często polecanymi aktywnościami są joga oraz pilates. Nie zaleca się natomiast sportów potencjalnie urazowych jak np. sporty walki. Jeżeli, jednak mamy wątpliwości, czy nasz ukochany sport nie jest przeciwwskazany po zabiegu, po prostu skonsultujmy to z fizjoterapeutą podczas wizyty.
Konsultacja dietetyczna
Oprócz stosowania się do zaleceń fizjoterapeuty oraz unikania pewnych sportów czy sytuacji, równie ważną kwestią jest utrzymanie prawidłowej masy ciała. Jeżeli mamy taką możliwość, warto wybrać się na konsultację dietetyczną. Specjalista oceni naszą dietę oraz poinformuje o potencjalnych brakach żywieniowych. Dodatkowe kilogramy nie tylko tworzą dodatkowe ryzyko powstania obrzęku, ale również obciążają nasze narządy i układy, np. układ krążenia. Utrzymując prawidłową masę ciała, możemy uniknąć niepotrzebnego przyjmowania dodatkowych leków oraz możemy uniknąć wielu chorób w przyszłości.
Czas biegnie tak szybko. Zatrzymajmy się chwilę, poczujmy zapach choinki z odrobiną cynamonu i pomarańczy oraz szczyptą słodyczy piernikowej.
Z okazji Świąt Bożego Narodzenia życzymy szczęścia, nadziei, pomyślności oraz niepowtarzalnych i tak w codziennym życiu nieuchwytnych chwil z osobami najbliższymi naszemu sercu.
Maria Szpakowska Fizjoterapeutka Narodowy Instytut Onkologii im. Marii Skłodowskiej-Curie, PIB Klinika Onkologii i Radioterapii.
Aktywna fizycznie jesień? Jak najbardziej!
W momencie kiedy myślimy o rozpoczęciu systematycznej aktywności fizycznej, każdy ma na myśli okres wiosenny lub letni. Wiosna i lato kojarzą nam się z przyjemną temperaturą zewnętrzną, długim dniem pełnym słońca oraz przyjemnie ciepłymi nocami. Zasadniczo, każda pora dnia i nocy wydaje się wtedy odpowiednia dla aktywności fizycznej. Jednakże, gdy wakacje mijają, dni stają się krótsze, a na ulicy pojawia się coraz więcej żółtych i brązowych liści – trzeba pomału zacząć przygotowywać się na chłodną jesień.
Spadek temperatur oraz motywacji
Chłodne, a czasami wręcz zimne, poranki oraz noce, wietrzne i krótkie dni – to nas czeka przez najbliższe miesiące. Nic dziwnego, że mało kto uznaje ten moment w roku za odpowiedni do zadbania o swoje zdrowie od strony fizycznej. Myślimy sobie: w taką pogodę to żadna przyjemność, a jeszcze tylko się przeziębię – lepiej zacznę od wiosny, wyjdzie mi to tylko na zdrowie. Spędzamy więc okres jesienno-zimowy pod ciepłym kocykiem, w ulubionym fotelu lub na kanapie oglądając dziesiątki filmów i seriali, obiecując sobie, że jak tylko zrobi się cieplej zaczniemy być bardziej aktywni fizycznie. Jednak najczęściej wraz z kolejnym letnim okresem witamy się co najwyżej z uzbieranymi zimą dodatkowymi kilogramami – a ruchu jak nie było, tak nadal nie ma.
Czas na zmiany
Jakkolwiek smutno to nie zabrzmi, nie jesteśmy w tym podejściu osamotnieni. Patrząc na wyniki badań Światowej Organizacji Zdrowia WHO, jest to problem globalny. Dane, którymi aktualnie dysponujemy, wskazują że prawie 28% dorosłych i 81% młodzieży nie podejmuje wystarczająco dużo aktywności fizycznej. Nie ma się zatem czego dziwić, że tzw. “siedzący tryb życia” należy do niechlubnego grona najczęściej wymienianych czynników ryzyka rozwoju chorób przewlekłych – zwłaszcza chorób układu krążenia. Co gorsze, gdy dowiadujemy się o zdiagnozowaniu u nas przewlekłego schorzenia, np. nadciśnienia tętniczego, odcinamy się jeszcze bardziej od jakiegokolwiek wysiłku z obawy o możliwość wystąpienia powikłań sercowo-naczyniowych.
Nakłada się nam zatem wiele czynników. Od braku motywacji, poprzez jesienną chandrę, aż po strach o pogorszenie swojego zdrowia przeziębieniem czy pogłębieniem już towarzyszącej nam choroby przewlekłej.
Nie taki diabeł straszny
Aktywność fizyczna podejmowana w systematyczny i określony sposób może zdziałać cuda. Badania pokazują, że odpowiednio dobrany i regularny wysiłek fizyczny zmniejsza statystyczne ryzyko zgonu (z dowolnej przyczyny) nawet o 30%. W przypadku chorób układu krążenia mówimy nawet o 30-50% redukcji ryzyka. Dodatkowo systematyczna aktywność ruchowa zapobiega również cukrzycy, nadciśnieniu tętniczemu, chorobie niedokrwiennej serca, zespołowi metabolicznemu, a także chorobie zwyrodnieniowej narządu ruchu czy osteoporozie. Nawet w przypadku niektórych nowotworów (np. raka jelita grubego) potwierdzono w badaniach klinicznych istotną korelację pomiędzy ryzykiem zachorowalności lub nawrotu choroby, a ilością podejmowanej aktywności fizycznej. Wszyscy z nas na pewno wielokrotnie słyszeliśmy o pozytywnych efektach związanych z prawidłową masą ciała i redukcją nadmiaru tkanki tłuszczowej.
Zaplanuj swój trening
Pozostaje zatem tylko zadanie pytania ile czasu i energii muszę poświęcić, aby takie efekty uzyskać?
Osoba dorosła powinna wykonywać trening wytrzymałościowy oraz ćwiczenia oporowe.
Intensywność treningu wytrzymałościowego najłatwiej określić na podstawie częstotliwości skurczów serca tzw. tętna (HR). Aby ustalić odpowiednią dla nas intensywność musimy znać nasze maksymalne tętno. Najprostszą metodą jest wzór HRmax = 220 minus wiek. Następnie przyjmując, że nasze HRmax odpowiada intensywności na poziomie 100%, możemy odpowiednio poprowadzić trening.
Pierwszą z opcji jest aktywność o umiarkowanej intensywności, czyli takiej w której nasze tętno podczas ćwiczeń mieści się w 60-80% maksymalnego poziomu. Tego typu ćwiczenia zaleca się wykonywać od 150 do 300 min w ciągu tygodnia. Przykładowymi aktywnościami o umiarkowanej intensywności są: energiczny marsz, praca w ogrodzie np. grabienie liści, spokojna jazda na rowerze, siatkówka oraz gry i zabawy z dziećmi.
Jeżeli ktoś preferuje intensywny wysiłek fizyczny (80-90% HRmax), wystarczy mu od 75 do 150 min ruchu w tygodniu. Do tej grupy możemy zaliczyć bieganie, wchodzenie po schodach, sporty zespołowe, np. piłka nożna, koszykówka, szybka jazda na rowerze (30 km/h) oraz pływanie. Należy jednak pamiętać o stopniowaniu obciążeń fizycznych, szczególnie u osób, które poprzednio takowych ćwiczeń nie wykonywały.
Intensywności ćwiczeń można oczywiście mieszać – jednego dnia wykonać męczący trening biegowy, a kolejnego dnia wybrać się na dłuższy spacer po lesie. Pamiętajmy, że powyższe ramki czasowe są wyłącznie proponowanymi zaleceniami – dodatkowe minuty spędzone na treningu to tylko więcej korzyści.
Warto również znaleźć czas na wykonanie ćwiczeń oporowych. Wraz z wiekiem naturalnie tracimy masę mięśniową, jednak dzięki treningowi siłowemu możemy spowolnić tempo tego procesu. Wzmocnienie siły mięśniowej zapobiega skutkom starzenia się jak sarkopenia czy osteoporoza. Wystarczą dwa dni w tygodniu, aby poczuć się pewniej we własnym ciele.
Ażeby odczuć zdrowotne efekty ruchu, pojedynczy wysiłek nie powinien trwać krócej niż 10 min. Powinien również rozpoczynać się rozgrzewką zanim przejdziemy do części głównej. Po zakończeniu aktywności warto poświęcić kilka minut na wyciszenie organizmu np. w postaci ćwiczeń rozluźniających.
Unikanie przeziębień
Jesienią temperatury potrafią oscylować w granicy zera. Warto więc pamiętać o odpowiednim zabezpieczeniu naszego ciała przed ochłodzeniem.
Obniżenie temperatury ciała podczas treningu powoduje pogorszenie koordynacji ruchowej oraz motoryki mięśni. Pojawia się również dużo szybciej zmęczenie, które nie pozwala organizmowi na wytworzenie wystarczającej ilości energii w celu utrzymania odpowiedniej temperatury wewnętrznej.
Jeżeli zamierzamy trenować na zewnątrz powinniśmy zaopatrzyć się w czapkę – to przez skórę głowy tracimy najwięcej ciepła. Rozpatrując resztę ubioru, należy zwrócić uwagę na warstwę bezpośrednio stykającą się z naszą skórą, powinna być “oddychająca” i nie doprowadzać do utrzymywania się wilgoci bezpośrednio przy ciele. Dopiero kolejne warstwy powinny zapewnić nam utrzymanie temperatury oraz chronić przed deszczem czy wiatrem.
Trening zdrowotny w okresie jesiennym wcale nie musi skutkować ciągłym katarem czy przeziębieniem. Nie wymaga też dodatkowego sprzętu do ćwiczeń. Jeżeli ktoś nie jest fanem typowych sportów jak pływanie, bieganie czy gry zespołowe, również nie musi się martwić. Codziennie aktywności, jak wykonywanie prac domowych w ogrodzie czy zabawa z dziećmi na świeżym powietrzu, to też są wartościowe aktywności ruchowe. Warto tylko zadbać o odpowiedni strój, obuwie oraz obowiązkowe nakrycie głowy, co uchroni nas przed przeziębieniami, zmęczeniem oraz potencjalnymi urazami.
Irena Przepiórka Kierownik Telefonicznej Poradni Pomocy Palącym Zakład Epidemiologii i Prewencji Pierwotnej Nowotworów, Narodowy Instytut Onkologii im. Marii Skłodowskiej-Curie, PIB
Światowy Dzień Rzucania Palenia
Od 1974 r w trzeci czwartek listopada obchodzony jest Światowy Dzień Rzucania Palenia. W tym roku ten dzień przypada 16 listopada.
Jak zwykle jest to dobra okazja do przypomnienia faktów, które mogą wzmocnić motywację do rzucenia palenia!
Zdrowie
Wraz z dymem tytoniowym do naszego organizmu trafia ok. siedmiu tysięcy substancji o groźnym dla zdrowia działaniu (w tym 70 o działaniu rakotwórczym). To powoduje, ze palenie papierosów jest zawsze szkodliwe dla zdrowia. Od kilku lat coraz większą popularność zyskują inne produkty dostarczające nikotynę: e-papierosy i tytoń podgrzewany. Ich producenci promują je jako produkty o mniejszej szkodliwości. Niestety jest to manipulacją. Używanie tych produktów niesie ze sobą ryzyko zdrowotne. W przypadku wielu substancji toksycznych (w tym rakotwórczych) mniejsze stężenie niż w tradycyjnych papierosach nie oznacza, że ryzyko zdrowotne jest mniejsze. Rzucenie palenia i odstawienie wszelkich produktów dostarczających nikotynę jest najskuteczniejszym sposobem zmniejszenia ryzyka zachorowania na nowotwory, choroby układu krążenia, choroby układu oddechowego oraz wielu innych chorób, które nie są powszechnie kojarzone z konsekwencjami palenia np. jaskry i osteoporozy. Przestając palić masz szansę uniknąć wielu poważnych problemów zdrowotnych. Jeśli już chorujesz na jakąś chorobę przewlekłą rzucając palenie poprawisz efekty leczenia i możesz spowolnić lub zahamować postęp choroby. Warto pamiętać, że co druga paląca osoba umiera młodziej. Osoby palące tracą średnio 10 lat życia. Dowody naukowe wskazują, że rzucenie palenia w każdym wieku zwiększa szansę na dłuższe życie i utrzymanie dobrej kondycji fizycznej i psychicznej. Równie ważny jest fakt, że odstawiając papierosy dbamy też o zdrowie swoich najbliższych. Bierne narażenie na dym tytoniowy (tzw. palenie z drugiej ręki) oraz toksyny osadzające się w pomieszczeniach, w których palono (tzw. palenie z trzeciej ręki) jest również poważnym zagrożeniem dla zdrowia. Wiele osób, które nigdy same nie paliły, ale często w ich obecności ktoś pali, chorują na te same choroby odtytoniowe, co osoby palące.
Funkcjonowanie psychiczne
Uzależnienie od produktów z nikotyną powoduje złudne przekonanie, że to „dzięki papierosom” radzimy sobie ze stresem, trudnymi emocjami lub problemami w koncentracji. Prawda jest zupełnie inna. To właśnie uzależnienie sprawi, że dopóki do organizmu nie dostarczymy dawki nikotyny odczuwane są różne trudności. Rzucenie palenia wyeliminuje ten problem i funkcjonowanie psychologiczne po jakimś czasie od odstawienia papierosów ustabilizuje się. Dodatkowo zyskuje się wiele czasu, który można poświecić na lubiane przez siebie aktywności. Przymus palenia wynikający z uzależnienia stanowi ograniczenie i odbiera niezależność. Uzależnienie zmusza do planowania rozkładu dnia, tak by był czas i przestrzeń na palenie. Rzucenie palenia daje poczucie wyzwolenia i swobody! Ponad to rzucenie palenia daje ogromne poczucie siły i dumy z siebie. Poradzenie sobie z tak dużym wyzwaniem pozwala czuć się wyjątkowo dobrze i zdecydowanie wzmacnia poczucie własnej wartości.
Relacje z bliskimi
Palenie papierosów przez członka rodziny bywa powodem wielu problemów i często dochodzi na tym tle do konfliktów. Dlatego wiele osób rzucających palenie deklaruje, że robi to dla bliskich. W rzeczywistości sami również odniosą ogromne korzyści. Zniknie powód do konfliktów i oddalania się bliskich sobie osób. Dodatkowo zyskuje się więcej czasu na rozmowy i bycie razem. Kolejnym argumentem jest negatywny wpływ palenia osób dorosłych na rozwój psychiczny dzieci. Badania wskazują, że prawdopodobieństwo, że ktoś zacznie palić jest większe jeśli któreś z rodziców paliło. Dzieci przyswajają nawyki zdrowotne osób, które je wychowują i uczą się np. że palenie pomaga radzić sobie z trudnymi emocjami np. stresem. Jeśli palący jest rodzicem, stwarza to kolejną trudność. Pozytywne uczucia, miłość wobec palącej osoby powodują, że dziecko nie może ukształtować postawy jednoznacznie negatywnej wobec palenia. „Skoro ukochany dziadek lub mama palą” nie może to być aż tak złe. Rzucenie palenia pozwala więc uniknąć obaw, że sprzyjamy rozpoczęciu palenia przez nasze dzieci.
Uzależnienie od palenia tytoniu jest chorobą, którą można wyleczyć.
Istnieje wiele sposobów na to, by przestać palić. – wsparcie psychologiczne, sięgnięcie po środki farmakologiczne, dobór odpowiedniej metody. Nigdy nie jest za późno, aby podjąć decyzję o rzuceniu palenia. Nieważne, czy paliliśmy rok, czy 5 lat. Jeśli przestaniemy palić papierosy pierwsze korzyści zdrowotne odczuwane będą bardzo szybko. Już w ciągu 20 minut po wypaleniu ostatniego papierosa tętno ustabilizuje się i powróci do normy a po 24 godzinach zmniejszy się ryzyko zawału serca. Po 48 godzinach wróci prawidłowe funkcjonowanie zmysłów węchu i smaku. Od 1 do 9 miesięcy potrwa proces wzmocnienia układu krążenia i oddechowego. Po kilku latach znacznie zmniejszy się ryzyko zachorowania na nowotwory oraz choroby układu krążenia.
Rzucenie palenia jest możliwe, ale nie zawsze przebiega łatwo.
Wiele osób potrzebuje wsparcia, rozmowy i specjalistycznej porady dotyczącej procesu rzucania palenia. Dlatego jeśli potrzebujesz pomocy zadzwoń do Telefonicznej Poradni Pomocy Palącym: 801 108 108 lub 22 211 80 15 (dla telefonów komórkowych)
Jolanta Meller, Kierownik Działu Obsługi Ambulatoryjnej i Rejestracji Narodowy Instytut Onkologii im. Marii Skłodowskiej -Curie, PIB, Warszawa
JESIENNA DAWKA ZDROWIA – PROFILAKTYKA
Profilaktyka, profilaktyka…, bardzo często słyszymy to wyrażenie ale czy wiemy co ono dokładnie dla przeciętnej osoby znaczy? W odpowiedzi usłyszymy, że trochę wiem, coś słyszałem lub słyszałam. Niestety trochę lub coś, to za mało aby skutecznie dbać o własne zdrowie i jego jakość.
Zacznijmy od początku
Profilaktyka zdrowotna to działania mające na celu zapobieganie chorobom, poprzez ich wczesne wykrycie i leczenie.
Zgodnie z obecną wiedzą wyróżniamy następujące fazy:
Profilaktyka wczesna – utrwalanie prawidłowych wzorców zdrowego stylu życia.
Profilaktyka pierwotna (I fazy) – zapobieganie chorobom, zanim się pojawią, poprzez kontrolowanie czynników ryzyka np. szczepienie ochronne i edukacja.
Profilaktyka wtórna (II fazy) – zapobieganie konsekwencjom choroby poprzez jej wczesne wykrycie i leczenie np. wykrycie wczesnych objawów nowotworu płuc u osoby regularnie palącej papierosy, cytologia, mammografia i kolonoskopia, które pozwalają na bardzo wczesne wykrycie zmian – nawet tych przednowotworowych.
Profilaktyka trzeciorzędowa (III fazy) – metody zredukowania szkód wynikających z choroby oraz mające na celu zmniejszenie szansy nawrotu choroby np. operacja, które powstrzymuje dalszy rozwój choroby lub edukacja pacjenta po zawale serca, co może robić, by zmniejszy szansę na kolejny zawał.
W czym może pomóc profilaktyka
Obecnie przy tak rozwiniętych metodach diagnostycznych i dostępności do programów profilaktycznych gdyby wszystkie kobiety regularnie wykonywały badania cytologiczne, prawie nie byłoby przypadków zaawansowanego raka szyjki macicy, gdyby wszystkie kobiety regularnie wykonywały badania mammograficzne zgodnie z określonymi warunkami, prawie nie byłoby przypadków zaawansowanego raka piersi oraz gdyby wszyscy poddawali się zalecanej przesiewowej kolonoskopii, prawie nie istniałby zaawansowany rak jelita grubego to nie mity to fakty.
Wiele z naszych codziennych prawidłowych zachowań wpływa na zmniejszenie ryzyka rozwoju choroby i stanowi wczesną profilaktykę.
Należą do nich:
dieta, zbilansowana pod względem liczby kalorii oraz składników odżywczych, takich jak węglowodany, białko, tłuszcz, mikro- i makroelementy, urozmaicona i odpowiednia dla danej płci, danego wieku, charakteru pracy i ogólnego stanu zdrowia – wskazówki dla zdrowych osób znajdziesz w Piramidzie Zdrowego Żywienia i Aktywności Fizycznej
ruch, stosowny do wieku, stanu zdrowia, sylwetki, stylu życia
wykształcenie w sobie umiejętności radzenia sobie z trudnymi sytuacjami, w tym wypracowanie sposobu na zachowanie równowagi psychicznej
poddawanie się okresowym kontrolom lekarskim, profilaktycznym badaniom oraz przestrzeganie wszystkich zaleceń lekarskich podczas choroby i rekonwalescencji.
Przesiewowe badania profilaktyczne
Zwane są także skriningiem. Mają na celu zbadanie określonej populacji pod kątem wczesnych sygnałów określonych chorób. Mogą być stosowane tylko wtedy, gdy:
znamy sposób na wykrycie wczesnych objawów danej choroby lub czynników, które mogą prowadzić do jej rozwoju. Takim przykładem może być kolonoskopia w trakcie której lekarz ogląda wnętrze jelit po to, by wykryć polipy – łagodne zmiany, które pozostawione bez ingerencji z biegiem czasu mogą przekształcić się w złośliwy nowotwór, rozprzestrzeniający się nie tylko w przewodzie pokarmowym, ale i w odległych narządach, takich jak tkanka kostna czy mózg. Podczas kolonoskopii istnieje możliwość usunięcia niektórych polipów, dzięki czemu rak jelita grubego nie ma z czego się rozwinąć;
dysponujemy efektywnymi możliwościami leczenia wykrytych schorzeń, które prowadzą do wyleczenia. Leczenie jest proste i niskokosztowe, dlatego można je wdrożyć w całej populacji, która jest najbardziej narażona na wystąpienie danego schorzenia;
metoda jest bezpieczna dla pacjenta – ryzyko powikłań wskutek jej zastosowania jest daleko mniejsze niż korzyści, jakie pacjent może dzięki niej odnieść.
PROGRAM PROFILAKTYKI RAKA PIERSI (MAMMOGRAFIA)
Regularne wykonywanie badanie mammografii pozwala wykrywać zmiany nowotworowe na wczesnym etapie choroby, gdy możliwe jest jej skuteczne leczenie. Główny cele realizacji tego Programu to zmniejszenie liczby kobiet, które umierają na raka piersi.
Program skierowany jest do kobiet wieku 45 – 74 lata, które są najbardziej zagrożone zachorowaniem na raka piersi.
Na czym polega mammografia
Mammografia jest badaniem, które za pomocą promieni rentgenowskich pozwala wykryć raka piersi w jego wczesnym stadium rozwoju. W czasie badania wykonuje się dwa zdjęcia każdej piersi.
Niektóre kobiety odczuwają krótko trwające uczucie dyskomfortu związane z koniecznością ucisku piersi podczas badania. Ucisk jest konieczny, żeby uzyskać odpowiednią wiarygodność badania.
Badanie w ramach Programu można wykonać raz na dwa lata.
Uwaga: możesz otrzymać wskazanie do zrobienia ponownej mammografii po roku, jeśli występują u ciebie czynniki ryzyka, takie jak rak piersi wśród najbliższych członków rodziny. Czytaj więcej w sekcji „Co zwiększa ryzyko zachorowania”.
Co zwiększa ryzyko zachorowania
Ryzyko choroby zwiększają:
wiek – najwięcej zachorowań występuje u kobiet po 50 roku życia,
obciążenie genetyczne – choroby w najbliższej rodzinie,
czynnik hormonalny, np. wczesny wiek pierwszej miesiączki lub późna menopauza,
Niepokojące są wszelkie zmiany w piersiach, które wcześniej nie zostały zaobserwowane. Należy skonsultować się niezwłocznie ze specjalistą, jeśli zauważyłaś:
zmianę wielkości i kształtu piersi, która nie ustąpiła po miesiączce,
guzki lub zgrubienia wyczuwalne w piersi lub pod pachą,
zmianę koloru skóry piersi,
wciąganie skóry piersi,
pomarszczenie lub łuszczenie skóry piersi,
zmiany w obrębie brodawki piersi.
Badanie w ramach Programu jest bezpłatne.
PROGRAM PROFILAKTYKI RAKA SZYJKI MACICY (CYTOLOGIA)
Poprzez realizację programu chcemy zwrócić uwagę kobietom, jak ważne są badania profilaktyczne oraz zachęcić je do wykonywania cytologii.
W realizacji tego Programu głównym celem jest zmniejszenie liczby kobiet, które chorują i umierają na raka szyjki macicy do poziomu osiągniętego w krajach, które przodują w tym zakresie.
Program skierowany jest do kobiet wieku 25–59 lat, które są zdrowe i nie odczuwają żadnych dolegliwości.
Na czym polega cytologia
Badanie cytologiczne to skuteczne, bezbolesne i bezpieczne badanie komórek z szyjki macicy. Pozwala ono wykryć stany przednowotworowe i nowotworowe szyjki macicy, w czasie kiedy nie ma żadnych objawów. Badanie to polega na założeniu wziernika do pochwy, pobraniu komórek specjalną szczoteczką z tarczy i kanału szyjki macicy, a następnie nałożeniu rozmazu na szkiełko cytologiczne.
Dzięki badaniu dowiesz się, czy znajdujesz się w grupie ryzyka zachorowania na raka szyjki macicy.
Badanie cytologiczne w ramach Programu możesz zrobić, jeśli nie robiłaś cytologii w ciągu ostatnich trzech lat.
Uwaga: możesz zrobić badanie po roku, jeśli występują u ciebie czynniki ryzyka, takie jak zakażenie wirusem deficytu odporności typu ludzkiego (human immunodeficiency virus HIV), wirusem brodawczaka ludzkiego (human papilloma virus HPV) lub przyjmujesz leki immunosupresyjne.
Jak przygotujesz się do badania cytologicznego
na badanie nie należy zgłaszać się w czasie krwawienia miesiączkowego,
na pobranie cytologii najlepiej zgłosić się nie wcześniej niż 4 dni po ostatnim dniu miesiączki i nie później niż 4 dni przed rozpoczęciem miesiączki,
co najmniej 4 dni przed pobraniem wymazu cytologicznego nie należy stosować żadnych leków dopochwowych,
od ostatniego badania ginekologicznego / USG przezpochwowego powinien upłynąć co najmniej 1 dzień.
Kobiety, które były leczone z powodu nowotworu złośliwego szyjki macicy, po zakończeniu kontroli onkologicznej (decyzję podejmuje lekarz prowadzący leczenie onkologiczne) ponownie zostają objęte skryningiem cytologicznym.
Należy pamiętać, że rak szyjki macicy nie jest chorobą uwarunkowaną genetycznie. Każda kobieta, w każdym wieku, może być narażona na zachorowanie.
PROGRAM BADAŃ PRZESIEWOWYCH RAKA JELITA GRUBEGO
Rak jelita – Eksperci podkreślają, że nowotwór jelita grubego jest niezwykle skryty i podstępny. Może rozwijać się bez objawów nawet przez kilka lat, dlatego tak ważne są badania przesiewowe i wczesne wykrycie choroby.
Populację, którą może objąć program badań przesiewowych Ministerstwa Zdrowia w kierunku raka jelita, szacuje się na ok. 8 milionów Polaków.
Kto może skorzystać z programu badań przesiewowych raka jelita grubego
Program jest dla osób w wieku:
od 50 do 65 lat,
lub od 40 do 49 lat, jeśli u najbliższych krewnych pacjenta, rozpoznano nowotwór jelita grubego.
Na czym polega badanie
Program przesiewowy obejmuje wykonanie kolonoskopii, w tym:
pobranie wycinków z nacieku nowotworowego lub zmian podejrzanych o charakter nowotworowy;
usunięcie polipów wielkości do 15 mm;
poddanie badaniu histopatologicznemu wszystkich wycinków i usuniętych polipów;
wskazanie konkretnych zaleceń dotyczących leczenia u osób, które wykonały kolonoskopię przesiewową.
Nie należy obawiać się kolonoskopii. Badanie można wykonać również w znieczuleniu.
Kolonoskopia jest precyzyjna i trwa od 15 do 40 minut. W zależności od wskazań medycznych badanie może być przeprowadzone w znieczuleniu miejscowym (z zastosowaniem żelu znieczulającego) lub znieczuleniu ogólnym, dlatego pacjent nie odczuwa dyskomfortu.
Specjaliści podkreślają i zwracają uwagę, że wczesne wykrycie choroby znacznie zwiększa skuteczność leczenia.
Program jest bezpłatny.
Do udziału w programie nie jest potrzebne skierowanie. Wystarczy, że pacjent jest w grupie wiekowej, która kwalifikuje się do wykonania przesiewowej kolonoskopii i zgłosi się do placówki realizującej Program.
PROGRAM PROFILAKTYKI NOWOTWORÓW SKÓRY
Nowotwory złośliwe skóry należą do najliczniejszej grupy złośliwych chorób onkologicznych. Jest ich kilka rodzajów, przy czym najczęściej diagnozowane są raki podstawnokomórkowe, płaskonabłonkowe oraz powszechnie znane czerniaki. Niezależnie od rodzaju, na ich rozwój silnie wpływają czynniki środowiskowe, przede wszystkim wystawienie skóry na promieniowanie słoneczne.
Dlatego, jeśli chcesz uniknąć nowotworu, pamiętaj o:
unikaniu opalania się,
stosowaniu przez cały rok kremów z filtrem (zwłaszcza latem, kiedy powinno się stosować na wszystkie odsłonięte części ciała emulsję z wysokim filtrem),
nieużywaniu solariów,
samokontroli znamion i pieprzyków (warto je sfotografować i porównywać ich stan po miesiącu, dwóch),
kontroli znamion i pieprzyków u dermatologa za pomocą dermatoskopu,
dietę bogatą w warzywa, owoce i nabiał.
Osoby, które mają dużo piegów i znamion, jasną karnację, rude lub blond włosy, są bardziej narażone na ryzyko zachorowania na czerniaka. Ryzyko tego nowotworu zwiększa się też, jeśli na czerniaka chorował bliski członek rodziny, a także u osób, które przyjmują leki immunosupresyjne.
Warto wiedzieć, że trzeba bardzo uważać na wszelkie zmiany zachodzące na znamionach i pieprzykach. Niepokojąca może okazać się zmiana zabarwienia (szczególnie na ciemniejsze lub niejednolite) oraz wielkości i kształtu znamienia. Wszelkie zmiany lub pojawienie się nowych znamion o powyższych cechach należy zgłosić do lekarza.
Dla osób szczególnie narażonych powstał program: ABCDE samokontroli znamion – ogólnopolski program profilaktyki nowotworów skóry.
Czy ten program jest dla każdego
Tak, jeśli spełnione są poniższe warunki:
masz 50-64 lata
masz ponad 65 lat i jesteś wciąż aktywny zawodowo
masz 15-49 lat, a lekarz stwierdził u Ciebie niepokojące zmiany skórne.
W zakresie samej edukacji grupą docelową są osoby aktywne zawodowo.
Jak przebiega ścieżka osoby biorącej udział w Programie
Konsultacja u lekarza POZ. W razie potrzeby lekarz skieruje Cię na:
badanie dermatoskopowe wraz z konsultacją lekarza specjalisty lub
badanie wideodermatoskopowe wraz z konsultacją lekarza specjalisty.
dr hab. n. med. Maciej Głogowski Klinika Nowotworów Płuca i Klatki Piersiowej Narodowy Instytut Onkologii im. Marii Skłodowskiej-Curie, PIB, Warszawa
Objawy i leczenie raka płuca – informacje i wskazówki dla pacjenta
Rak płuca jest najczęstszą przyczyną zgonów na nowotwory w Polsce. Przyczyną takiego stanu rzeczy jest nie tylko fakt, że nadal jest najczęściej rozpoznawanym nowotworem złośliwym, ale również to, że u około 50% pacjentów, jest rozpoznawany w stadium rozsiewu choroby, czyli przy obecności przerzutów do innych narządów. Głównym czynnikiem ryzyka zachorowania na raka płuca wciąż pozostaje narażenie na działanie rakotwórczych składników zawartych w dymie tytoniowym (palenie czynne i bierne). Dlatego z uwagi na to, że szacunkowo ponad 80% przypadków rozpoznanych raka płuca dotyczy właśnie osób narażonych na dym tytoniowy tak ważnym zadaniem jest całkowita eliminacja palenia tytoniu. W dalszej kolejności czynnikami powodującymi raka płuca są zanieczyszczenie powietrza oraz narażenie (głównie zawodowe) na kontakt z azbestem, arsenem, radonem, chromem, niklem i innymi czynnikami rakotwórczymi. Drugim powodem, poza częstością występowania raka płuca, wpływającym na tak wysoki odsetek rozpoznania w stadium rozsiewu jest fakt, że u wielu pacjentów rak płuca rozwija się bezobjawowo lub daje bardzo skąpe objawy. Dlatego bardzo istotnym jest wykrycie tego nowotworu właśnie w stadium bezobjawowym, kiedy u wielu chorych możliwe jest leczenie radykalne, czyli takie, które może doprowadzić do wyleczenia. Jest to możliwe dzięki zastosowaniu profilaktycznemu niskodawkowej tomografii komputerowej. Program wczesnej diagnostyki raka płuca metodą niskodawkowej tomografii komputerowej oparty na wynikach badań randomizowanych, działa w Polsce od 2020 roku i obejmuje osoby w wieku 55–74 lat, z wywiadem palenia co najmniej 20-paczkolat i ewentualnym okresem abstynencji tytoniowej nie dłuższym niż 15 lat. Palacze i byli palacze eksponowani dodatkowo na działanie szkodliwych związków wziewnych, z rodzinnym wywiadem raka płuca lub ze współistniejącymi przewlekłymi chorobami układu oddechowego, takimi jak przewlekła obturacyjna choroba płuc czy śródmiąższowe włóknienie płuc, mogą być włączani do programu od 50 roku życia. W tym kontekście bardzo ważna jest rola lekarzy podstawowej opieki zdrowotnej (POZ), którzy powinni identyfikować, informować i kierować pacjentów do badań przesiewowych (szczegółowe informacje dostępne są na stronie pacjent.gov.pl). Rola lekarzy POZ jest również niezwykle istotna w kierowaniu pacjentów z objawami klinicznymi na diagnostykę radiologiczną, a następnie do specjalistów. Do najczęstszych objawów, które powinny niepokoić pacjenta, a jednocześnie być wskazaniem do wykonania badania radiologicznego klatki piersiowej są: kaszel, duszność, krwioplucie, chrypka, ból w klatce piersiowej, ból barku, nawracające infekcje płucne, powiększenie nadobojczykowych lub szyjnych węzłów chłonnych szczególnie z towarzyszącymi objawami ogólnymi jak osłabienie, chudnięcie, brak apetytu, stany podgorączkowe. Jeśli w konwencjonalnym RTG klatki piersiowej widoczne są nieprawidłowości to już na tym etapie lekarz POZ ma możliwość (zgodnie z rozporządzeniem MInistra Zdrowia z 2022 roku) skierowania pacjenta na tomografię komputerowa klatki piersiowej (TK). To badanie jest podstawowym badaniem radiologicznym w diagnostyce obrazowej nowotworów płuca (badanie powinno także obejmować górną część jamy brzusznej z nadnerczami). Po wykonaniu TK klatki piersiowej i stwierdzeniu podejrzenia raka płuca kolejne etapy diagnostyki wymagają udziału specjalistów, ponieważ konieczne jest wykonanie badania biopsyjnego prowadzącego do rozpoznania patomorfologicznego raka płuca oraz określenie stopnia zaawansowania. Warto, aby na tym etapie pacjent trafił do ośrodka, który zapewnia kompleksową diagnostykę oraz leczenie raka płuca samodzielnie lub we współpracy z innymi ośrodkami. W praktyce w Polsce diagnostyką i leczeniem raka płuca zajmują się chirurdzy klatki piersiowej (torakochirurdzy), pulmonolodzy i onkolodzy kliniczni. Aby na podstawie wykonanej TK klatki piersiowej rozpoznać raka płuca konieczne jest wykonanie w ramach diagnostyki inwazyjnej badania biopsyjnego, którego celem jest uzyskanie materiału tkankowego do badań histopatologicznych, cytologicznych i molekularnych. Spektrum inwazyjnych badań stosowanych w rozpoznaniu i ocenie zaawansowania raka płuca jest bardzo szerokie. Wybór metody, która powinna być zastosowana w konkretnym przypadku zależy wielu czynników, ale nadal najczęściej wykonywaną metodą diagnostyki inwazyjnej w kierunku raka płuca nadal są bronchofiberoskopia, często połączona z ultrasonografią wewnątrzoskrzelową (EBUS) oraz biopsja igłowa przez ścianę klatki piersiowej pod kontrola TK. W praktyce badania inwazyjne wykonywane są zarówno przez torakochirurgów jak i pulmonologów. Ponieważ, do tych specjalistów konieczne jest skierowanie od lekarza POZ warto pamiętać (z punktu widzenia pacjenta) o możliwości zgłoszenia się bez skierowania do onkologa klinicznego. Lekarze tych trzech specjalności w zakresie diagnostyki raka płuca współpracują ze sobą w ramach działających ośrodków/oddziałów pulmonologicznych, torakochirurgicznych oraz onkologicznych, więc kontakt z każdym z nich już w przypadku podejrzenia na podstawie TK klatki piersiowej implikuje dalsze potrzebne badania diagnostyczne.
W momencie ustalenia rozpoznania patomorfologicznego na podstawie wykonanej biopsji konieczne jest ustalenie stopnia zaawansowania nowotworu. W określeniu stopnia zaawansowania brane są pod uwagę wielkość guza, obecność przerzutów do węzłów chłonnych w obrębie klatki piersiowej oraz obecność przerzutów w innych narządach. Ocena zaawansowania jest prowadzona zarówno z użyciem metod nieinwazyjnych (badania obrazowe takie jak tomografia komputerowa, rezonans magnetyczny, pozytonowa tomografia komputerowa -PET/TK) jak i inwazyjnych (bronchoskopia, EBUS, mediastinoskopia, wideotorakoskopia). Zarówno rozpoznanie typu histopatologicznego raka płuca jak i stopień zaawansowania mają wpływ na dobór metody leczenia. Wyróżniamy cztery stopnie zaawansowania. W stopniu pierwszym i drugim zaawansowania, które stanowią jedynie około 20-25% rozpoznań raka płuca u chorych bez przeciwwskazań do leczenia operacyjnego, leczeniem z wyboru jest wycięcie miąższu płuca wraz z guzem. Najczęściej wykonywanym rodzajem zabiegu jest wycięcie płata płuca, rzadziej wycięcie całego płuca. Mniejszy zakres resekcji miąższu płuca (wycięcie segmentu płuca) wykonywany jest tylko u niektórych pacjentów z przeciwwskazaniami do większego zakresu operacji i niewielkim guzem, nie większym niż 2cm. Niezależnie od zakresu resekcji usuwane są węzły chłonne położone w klatce piersiowej (w śródpiersiu i w obrębie płuca). Część pacjentów po leczeniu operacyjnym wymaga leczenia uzupełniającego (chemioterapii lub radioterapii). Wskazania do leczenia uzupełniającego ustalane są na podstawie histopatologicznego wyniku badania pooperacyjnego usuniętego miąższu płuca wraz z guzem oraz węzłów chłonnych. Pacjenci w pierwszym i drugim stopniu zaawansowania, którzy nie mogą być zakwalifikowani do operacji z powodu zbyt wysokiego ryzyka powikłań mogą być poddani radioterapii (często w skojarzeniu z chemioterapią). Pacjenci w stopniu trzecim zaawansowania stanowią 25-35% chorych na raka płuca. Najczęściej poddawani są radioterapii, duża ich część z nich w skojarzeniu z chemioterapią, ale niewielka część chorych w tym stopniu zaawansowania (około 15-20% tej grupy) może być poddanych leczeniu chirurgicznemu zawsze w skojarzeniu z chemioterapią. Część pacjentów w trzecim stopniu zaawansowania, u których nie można zastosować leczenia miejscowego chirurgicznego lub radioterapią poddawana jest tylko leczeniu systemowemu podobnie jak pacjenci w czwartym stopniu zaawansowania. Stopień czwarty oznacza występowanie przerzutów do innych narządów i jak wspomniano dotyczy największej liczby pacjentów z rozpoznaniem raka płuca. Z uwagi na występowanie przerzutów w innych narządach leczeniem dedykowanym jest leczenie systemowe. Na pojęcie leczenia systemowego składa się leczenie chemioterapią, leczenie immunoterapią lub leczenie ukierunkowane molekularnie (potocznie zwane leczeniem celowanym). Wskazania do poszczególnych metod leczenia ustalane są na podstawie badania patomorfologicznego z określeniem podtypu raka płuca wraz z dodatkowo wykonanymi badaniami genetycznymi oraz określeniem ekspresji białka PD-L1. Dlatego u chorych nieoperacyjnych niezwykle ważna jest jakość i ilość materiału pobranego w trakcie biopsji na etapie diagnostyki inwazyjnej i ustalania rozpoznania. Stąd, jak wspomniano powinien być on pobierany i oceniany w ośrodkach specjalizujących się w rozpoznawaniu i leczeniu raka płuca, a w razie konieczności pobierany powtórnie o ile jest to uzasadnione decyzją onkologa klinicznego wynikającą z zastosowania optymalnego leczenia chorego. Niestety nadal mimo postępu jaki dokonał się w leczeniu raka płuca, niektórzy pacjenci z tym rozpoznaniem, w złym stopniu sprawności i z dużym ryzykiem powikłań związanych z leczeniem nie mogą być poddani żadnej metodzie leczenia nowotworu (chirurgia, radioterapia, leczenie systemowe), a jedynie leczeniu objawów związanych z chorobą nowotworową.
Serdecznie zapraszamy wszystkie Panie w wieku 45-74 lat na bezpłatne badania mammograficzne realizowane w ramach Programu profilaktyki raka piersi.
Badanie mammograficzne wykonujemy co 2 lata, bez skierowania. Kobieta może otrzymać wskazanie do zrobienia ponownej mammografii po roku, jeśli występują u niej czynniki ryzyka, takie jak rak piersi wśród najbliższych członków rodziny.
Mammografia jest badaniem bezpiecznym, które za pomocą promieni rentgenowskich pozwala wykryć raka piersi w jego wczesnym stadium rozwoju. W czasie badania wykonuje się dwa zdjęcia każdej piersi. Wykonanie mammografii trwa kilka minut.
MAMMOGRAFIA UMOŻLIWIA WYKRYCIE ZMIAN NOWOTWOROWYCH WE WCZESNEJ FAZIE CHOROBY, CO POZWALA NA SKUTECZNIEJSZE LECZENIE.
Idąc na badanie należy pamiętać o zabraniu ze sobą dowodu osobistego oraz jeśli wcześniej wykonywano mammografię, należy zabrać ze sobą najbardziej aktualne, ostatnie wyniki badania.
Zapraszamy na bezpłatne badanie mammograficzne w ramach Programu profilaktyki raka piersi:
Informacja o realizatorach etapu podstawowego Programu profilaktyki raka piersi:
Ta strona korzysta z ciasteczek aby świadczyć usługi na najwyższym poziomie. Dalsze korzystanie ze strony oznacza, że zgadzasz się na ich użycie.Akceptuję
