Vascuport – port naczyniowy, czy należy się go bać?


Jolanta Meller – Kierownik Działu Obsługi Ambulatoryjnej i Rejestracji; Koordynator Przychodni Onkologicznej I w Narodowym Instytucie Onkologii w Warszawie

Vascuport – port naczyniowy, czy należy się go bać?

Porty naczyniowe stosowane są w leczeniu onkologicznym już od lat 80-tych XX wieku i są pozytywnie oceniane przez samych Pacjentów oraz pielęgniarki oddziałów onkologicznych. Posiadanie portu zwiększa komfort leczenia, osłabia negatywne emocje takie jak lęk czy strach, a wywołuje pozytywne poczucie bezpieczeństwa, spokój, zadowolenie, chociaż u niektórych chorych może powodować nieznaczne ograniczenia codziennej aktywności. Co najważniejsze w przypadku planowanego długiego leczenia nie wpływa negatywnie na jakość życia.

Port naczyniowy – wszczepialny system dostępu naczyniowego o długotrwałym zastosowaniu (totally implantable venous acess device), nazywany powszechnie portem lub vascuportem, jest wprowadzanym całkowicie podskórnie systemem do podawania leków. Porty umożliwiają uzyskanie dostępu do naczyń żylnych (najczęściej), tętniczych, przestrzeni podpajęczynówkowej lub jamy otrzewnej. Za pomocą portów można podawać leki, przetaczać płyny oraz preparaty krwiopochodne, a także pobierać próbki krwi do badań. Przede wszystkim system ten umożliwia wielokrotne podawanie leków silnie drażniących śródbłonek naczyń żylnych i mogących powodować stany zapalne, zakrzepicę żył obwodowych, a w skrajnych przypadkach nawet martwicę skóry wzdłuż przebiegu naczyń krwionośnych. Takie powikłania może wywoływać większość chemioterapeutyków stosowanych w leczeniu chorych na nowotwory.

Budowa portu

Port składa się:

  • ze zbiornika zaszytego pod skórą w okolicy podobojczykowej – komory portu. Komora portu zamknięta jest membraną z silikonu o podwyższonej gęstości, która może być wielokrotnie przekłuwana (do 2000 razy), a po usunięciu igły zasklepia się samoistnie, jak ludzka skóra,
  • cewnika („sztucznej żyły”) wprowadzonego do żyły głównej górnej pacjenta.

 

Pierwszego wszczepienia portu w celu zastosowania leczenia cytostatykami do tętnicy wątrobowej dokonał w 1982 r. John Niederhuber z M.D. Anderson Cancer Center w Houston. Od początku zauważono i zwrócono uwagę na szczególną przydatność wynikającą z możliwości długoterminowego korzystania z implantowanych podskórnie dostępów naczyniowych u chorych na nowotwory złośliwe.

Wskazania do założenia portu naczyniowego

  • Brak możliwości podawania chemioterapii przez żyły obwodowe,
  • Przewidywana duża ilość kursów i toksyczność chemioterapii,
  • Brak możliwości kaniulacji żył obwodowych w przypadku chorób przewlekłych,
  • Ostre odczyny naczyniowe na podawane leki,
  • Za pomocą portu można nie tylko podawać leki, ale też pobierać i przetaczać krew oraz środki kontrastowe do badań diagnostycznych.

Porty można także stosować w wielu innych sytuacjach klinicznych. Warto rozważyć wykorzystanie portu jako alternatywnego dostępu podczas prowadzenia długotrwałego całkowitego lub częściowego żywienia pozajelitowego u dorosłych, zwłaszcza u tych, którym już wszczepiono port z innych wskazań. Preferowaną drogą dostępu do żywienia pozajelitowego są nadal tunelizowane cewniki centralne.

Przeciwwskazania do wszczepienia portu naczyniowego

Przeciwwskazaniami do wprowadzenia portu naczyniowego

  • Czynne zakażenie,
  • Miejscowe zmiany zapalne lub inne zmiany skórne w okolicy planowanego wszczepienia,
  • Niewyjaśniona skaza krwotoczna w wywiadzie,
  • Liczba krwinek płytkowych mniejsza niż 40 000/mm3,
  • Liczba granulocytów obojętnochłonnych mniejsza niż 1000/mm3,
  • Leczenie doustnymi lekami przeciwkrzepliwymi – należy zastąpić je heparyną drobnocząsteczkową co najmniej 3 dni przed wszczepieniem i kontynuować jej podawanie przez co najmniej 3 dni po zabiegu (zalecenie),
  • Leczenie heparynami drobnocząsteczkowymi, jeśli ostatnią dawkę profilaktyczną leku podano przed niespełna 12 godzinami, zaś dawkę terapeutyczną przed niespełna 24 godzinami,
  • leczenie pochodnymi kwasu acetylosalicylowego i (lub) przeciwpłytkowymi inhibitorami krzepnięcia w ciągu ostatnich 7 dni w grupie chorych, u których ryzyko krwawienia śródoperacyjnego przewyższa ryzyko wystąpienia incydentu sercowo-naczyniowego.

Współistnienie czynnego zakażenia bakteryjnego, grzybiczego lub wirusowego (również wirusem opryszczki), a także zmiany zapalne w miejscu planowanego wszczepienia portu, stwarzają ryzyko zakażenia świeżo wytworzonej kieszeni portu lub zakażenia krwi. Leukopenia, a zwłaszcza neutropenia, świadczą o zaburzeniach odporności, a wówczas nawet niepatogenne zazwyczaj drobnoustroje skórne mogą stać się przyczyną poważnych zakażeń, a nawet posocznicy lub wstrząsu septycznego. Występowanie małopłytkowości lub skazy krwotocznej o innej etiologii, a także stosowanie leków przeciwkrzepliwych, zwiększa ryzyko krwawienia śródoperacyjnego oraz powstania krwiaka w okolicy miejsca wkłucia do naczynia lub w kieszeni portu.

Gdzie i jak wykonuje się implantację portu?

Zabieg wykonywany jest na sali operacyjnej, ponieważ pole operacyjne musi być jałowe, stół operacyjny musi umożliwiać nieznaczne pochylenie pacjenta głową do dołu. Podczas zabiegu wszczepiania lub po jego zakończeniu konieczna jest radiologiczna kontrola położenia cewnika, którego końcówka powinna się znajdować w dolnej 1/3 części żyły głównej górnej lub w prawym przedsionku serca, aby zminimalizować ryzyko powstania zakrzepicy żyły głównej górnej [25,26]. Godne uwagi są także inne metody oceny położenia końcówki cewnika, które zyskują na popularności, takie jak elektrokardiografia, echokardiografia przezprzełykowa lub ultrasonografia, ponieważ w wielu opracowaniach udowodniono ich dużą skuteczność, porównywalną ze skutecznością radiografii, a jednocześnie możliwość zmniejszenia dawki promieniowania rentgenowskiego aplikowanej choremu

Zalety posiadania portu:

  • Możliwość używania portu przez wiele miesięcy lub nawet lat,
  • Niweluje ból związany z zakładaniem dojść żylnych,
  • Zmniejsza ryzyko uszkodzenia naczyń związanych z przyjmowaniem leków przeciwnowotworowych,
  • Nie ogranicza pacjenta w życiu codziennym,
  • Jest dyskretny i niewidoczny dla osób postronnych.

Do poważnych powikłań w trakcie zabiegu dochodzi rzadko, a należą do nich głównie:

  • odma opłucnowa (gromadzenie powietrza w jamie opłucnej, które w części przypadków może wymagać założenia na kilka dni drenu do klatki piersiowej) – 0,5 – 2,3%;
  • przypadkowa kaniulacja tętnicy i krwiak na szyi – występuje z częstością 2-4,5%;
  • niewłaściwa pozycja kaniuli – aby zapobiegać temu powikłaniu podczas zabiegu lub po nim wykonywane jest badanie radiologiczne klatki piersiowej i, w razie potrzeby, natychmiastowa korekta położenia.

Powikłanie późne (po wygojeniu się rany) występują rzadko. Można podzielić je na dwie grupy:

  1. powikłania infekcyjne:
  • zakażenie miejscowe (kieszeni portu) – dotyczy skóry i tkanki podskórnej nad komorą portu (0,8-2,5%);
  • zakażenie krwi – bakteriemia bezobjawowa, posocznica, w skrajnych przypadkach wstrząs septyczny (ok. 0,8%).
  1. powikłania zakrzepowe:
  • częściowa niedrożność portu, kiedy nie można aspirować krwi z portu, ale zachowana jest możliwość podawania do niego leków i przetaczania płynów (0,87% – 12,50%);
  • całkowita niedrożność portu – niemożność aspirowania krwi z portu, jak i podawania do niego leków i przetaczania płynów (praktycznie nie obserwowana);
  • klinicznie jawna zakrzepica żylna (obrzęk, zaczerwienienie kończyny) potwierdzana badaniem dopplerowskim (ok. 0,68%).

A B C – Pielęgnacja i obsługa portu

  • Korzystanie z portu jest możliwe już w dniu implantacji,
  • Porty naczyniowe wymagają płukania roztworem soli fizjologicznej,
  • Płukanie wykonuje wykwalifikowana w tym zakresie pielęgniarka,
  • W przypadku nieregularnego korzystania z portu powinien on być
    płukany co 3 miesiące,
  • Punkcja membrany portu powinna się odbywać z przestrzeganiem zasad aseptyki oraz z zastosowaniem przeznaczonych do tego celu specjalnych igieł z tzw. szlifem Hubera.

Pielęgnacja i obsługa portu cd

Pacjent powinien unikać gwałtownego dźwigania znacznych ciężarów oraz drażnienia okolicy portu przez elementy ubioru, pasek od torby itd. Zalecana jest także pielęgnacja skóry wokół portu (unikanie ekspozycji na promienie słoneczne, stosowanie łagodnych kosmetyków natłuszczających).

Pielęgnacja i użytkowanie portu

  • W czasie użytkowania i pielęgnacji portu należy przestrzegać zasad aseptyki,
  • Przed założeniem igły do portu sprawdź stan skóry w okolicy portu, wszelkie nieprawidłowości zgłoś lekarzowi,
  • Należy prawidłowo dobierać długość igły dla każdego pacjenta uwzględniając rodzaj portu i grubość tkanki podskórnej nad membraną,
  • Do nakłuwania portu używać należy wyłącznie igieł Hubera, optymalna długość igły to 20G – 22G. Igłę o grubości 19G stosuje się do żywienia pozajelitowego, przetaczania preparatów krwiopochodnych, podawania środków cieniujących w promieniowaniu RTG,
  • Do podawania leków używamy tylko strzykawek 10 ml lub większych, aby uniknąć nadmiernego ciśnienia w komorze portu mogącego grozić jej uszkodzeniem,
  • Kontroli drożności portu dokonujemy poprzez aspirację krwi, w przypadku gdy port był wypełniony substancją zabezpieczającą tzw. korkiem, usuń go aspirując. Po uzyskaniu prawidłowego refluksu zmień strzykawkę i przepłucz system 10ml 0,9% roztworem NaCl w sposób pulsacyjno – skokowy,
  • W przypadku braku refluksu krwi, spróbuj powoli wstrzyknąć 2 ml 0,9% NaCl do portu. Nie wykonuj wielokrotnych prób aspiracji lub prób podawania płynu, fakt ten zgłosić należy lekarzowi,
  • Jeżeli u pacjenta jest brak wypływu wstecznego przed podaniem leków należy skierować chorego do serwisu portowego,
  • W przypadku podawania przez port krwi oraz preparatów krwiopochodnych – należy przepłukać port pulsacyjnie min. 20 ml NaCl 0,9%, poprzez skokowe naciskanie tłoka strzykawki, jednorazowo po 1ml,
  • Jeśli przez port podawane są emulsje tłuszczowe – igłę w porcie należy wymienić co 24 godziny do 7 dni (do decyzji lekarza), a po każdej podaży tłuszczów przepłukać port minimum 20 ml 0,9%NaCl,
  • Przed chemioterapią lub podawaniem innych leków do portu, do płukania używamy tylko 0,9%NaCl,
  • Po zakończeniu podawania leków przepłukujemy port roztworem 0,9%NaCl,
  • Przepłukiwanie portu roztworem heparyny lub innym preparatem tylko na zlecenie lekarza,
  • W przypadku podawania przez port krwi oraz preparatów krwiopochodnych – należy przepłukać port pulsacyjnie min. 20 ml NaCl 0,9%, poprzez skokowe naciskanie tłoka strzykawki, jednorazowo po 1ml,
  • Jeśli przez port podawane są emulsje tłuszczowe – igłę w porcie należy wymienić co 24 godziny do 7 dni (do decyzji lekarza), a po każdej podaży tłuszczów przepłukać port minimum 20 ml 0,9%NaCl,
  • Przed chemioterapią lub podawaniem innych leków do portu, do płukania używamy tylko 0,9%NaCl,
  • Po zakończeniu podawania leków przepłukujemy port roztworem 0,9%NaCl,
  • Przepłukiwanie portu roztworem heparyny lub innym preparatem tylko na zlecenie lekarza,

Prawidłowo zabezpieczony port naczyniowy

 

Nieprawidłowe zabezpieczenie portu naczyniowego

 

Port może być używany nawet przez kilka lat aż do zakończenia leczenia chemioterapią. W okresie aktywnego leczenia (powtarzane co tydzień, dwa lub trzy cykle chemioterapii) nie jest wymagane dodatkowe płukanie portu. Jeżeli port nie jest używany dłużej niż 3 miesiące, należy raz na kwartał zgłosić się na płukanie portu do ośrodka, w którym prowadzona jest chemioterapia.

Podsumowanie

Porty naczyniowe zapewniają trwały i dogodny dostęp do dużych naczyń żylnych. Zastosowanie portów w onkologii zmniejsza ryzyko powikłań miejscowych związanych z drażniącym działaniem chemioterapeutyków na śródbłonek naczyń żylnych. Ogromną zaletą portów naczyniowych jest to, że znacznie rzadziej niż inne cewniki centralne ulegają one zakażeniu.

Piśmiennictwo

Jarosz J, Misiak M, Góraj E, et al. Wszczepialne systemy dostępu naczyniowego o długotrwałym zastosowaniu („porty”) – standardy 2011. Zalecenia postępowania diagnostyczno-terapeutycznego w nowotworach złośliwych, 2011 r., t. I:571-582.

Abad Rico JI, Llau Pitarch JV, Páramo Fernández JA. Topical issues in venous thromboembolism. Drugs 2010;70 Suppl 2:11-18.

Vezzani A, Brusasco C, Palermo S, et al. Ultrasound localization of central vein catheter and detection of postprocedural pneumothorax: an alternative to chest radiography. Crit Care Med 2010;38:533-538.

Lee JH, Bahk JH, Ryu HG, et al. Comparison of the bedside central venous catheter placement techniques: landmark vs electrocardiogram guidance. Br J Anaesth 2009;102:662-666.

Wang YC, Huang CH, Lin FS, et al. Intravenous electrocardiography helps inexperienced operators to place totally implantable venous access device more accurately. J Surg Oncol 2012;105:848-851.

Pittiruti M, Bertollo D, Briglia E, et al. The intracavitary ECG method for positioning the tip of central venous catheters: results of an Italian multicenter study. J Vasc Access 2012;13:357-365.

Prehabilitacja – czy można przygotować się do planowanego leczenia?


Jolanta Meller,
Kierownik Działu Obsługi Ambulatoryjnej i Rejestracji
Narodowy Instytut Onkologii im. Marii Skłodowskiej -Curie,
PIB, Warszawa

 

CZY MOŻNA SIĘ PRZYGOTOWAĆ DO PLANOWANEGO LECZENIA?

Podczas wizyty w gabinecie specjalisty w którym to proponowany i omawiany jest plan leczenia pacjenta możemy się spotkać z propozycją skierowania do Poradni Prehabilitacji. Pojęcie nowe i dla większości pacjentów i ich bliskich niezrozumiałe. Historycznie określenie prehabilitacja w literaturze medycznej pojawiło się po raz pierwszy w 1946 roku i dotyczyło poprawy wyników odzyskania sprawności przez żołnierzy. Koncepcja prehabilitacji w dzisiejszym rozumieniu tego pojęcia pojawiła się w połowie lat 80. i dotyczyła przygotowania sportowców celem minimalizacji ryzyka urazów i ich następstw. Natomiast pierwszy artykuł, w którym pojęcie prehabilitacji dotyczyło pacjentów, dokładnie ćwiczeń przygotowujących do zabiegów operacyjnych i pobycie na oddziałach intensywnej terapii, ukazał się w roku 2002. Ostatnie lata to bardzo szybki rozwój tej dziedziny w medycynie.

Co to jest prehabilitacja?

Prehabilitacja -to szerokie pojęcie oznaczające wcześniejsze przygotowanie organizmu do ciężkiego wysiłku, związanego z dużym obciążeniem fizycznym i energetycznym. To działanie profilaktyczne, mające na celu stworzenie rezerwy czynnościowej i metabolicznej celem lepszej tolerancji spodziewanego wysiłku i obciążenia. W ostatnich latach pojęcie to staje się coraz bardziej popularne w medycynie i oznacza optymalne, wielokierunkowe przygotowanie pacjenta do leczenia, najczęściej operacyjnego dla poprawy jego stanu ogólnego,  dla lepszego przebiegu pooperacyjnego. Działanie takie ma na celu zmniejszenie ryzyka powikłań, skrócenie czasu hospitalizacji, osiągnięcia w jak najkrótszym czasie jak najwyższej jakości życia.

Cel ten chcemy osiągnąć poprzez jak najlepsze zagospodarowanie czasu od postawienia diagnozy do rozpoczęcia leczenia i doprowadzenie pacjenta do możliwie najlepszej kondycji zdrowotnej, by pomóc mu znieść trudy terapii, skrócić rekonwalescencję i jak najszybciej wrócić do zdrowia.

Coraz częściej ośrodki o profilu onkologicznym tworzą w strukturach Przychodni Poradnie Prehabilitacji, w których to pacjenci są przygotowywani do długotrwałego leczenia onkologicznego. Celem prehabilitacji pacjentów onkologicznych jest doprowadzenie chorych do jak najlepszego stanu zdrowia przed planowaną, najczęściej długotrwałą i złożoną terapią onkologiczną. Prehabilitacja onkologiczna rozumiana jako przygotowanie chorego do leczenia onkologicznego, pochodzi sprzed mniej więcej 10 lat. W tym okresie pojawiły się pierwsze badania naukowe dotyczące tej formy rehabilitacji. Prehabilitacja to jak najlepsze, wielokierunkowe przygotowanie pacjenta do leczenia onkologicznego. Pacjent, który zostanie skierowany do Poradni Prehabilitacyjnej może spodziewać się m.in.: programu ćwiczeń prehabilitacyjnych dobieranych indywidualne dla pacjenta z uwzględnieniem rozpoznania, aktualnego stanu fizycznego oraz ograniczeń wynikających z chorób współistniejących, konsultacji dietetycznej opartej o szczegółowy wywiad zdrowotno-żywieniowy wraz z zaleceniami żywieniowymi dostosowanymi do potrzeb konkretnych terapii onkologicznych (np. przed i po operacji w obrębie jamy brzusznej), wsparcia w zakresie eliminacji nałogów, szczególnie palenia tytoniu, spotkania i konsultacji z psychoonkologiem mającej na celu wzmocnienie odporności psychicznej pacjenta na początku długiej drogi, którą będzie musiał przebyć podczas terapii nowotworowej.

Elementy prehabilitacji

Prehabilitacja to działanie kompleksowe, obejmujące cztery podstawowe elementy:

  • Przygotowanie żywieniowe.

Stosowanie odpowiednio dobranej diety, w tym preparatów żywieniowych i suplementów, celem wyrównania niedoborów żywieniowych, zwłaszcza u pacjentów niedożywionych i wyniszczonych trwającą chorobą. Operowanie chorego z ciężkim niedożywieniem to znaczne zwiększenie wszystkich powikłań. Najczęściej dotyczy to chorych onkologicznych. Odpowiednie przygotowanie żywieniowe dotyczyć jednak powinno znacznie większej grupy pacjentów. Tak zwane żywienie immunomodulacyjne może być stosowane również u pacjentów bez nasilonych deficytów żywieniowych, na przykład u pacjentów poddanych zabiegom operacyjnym w obrębie przewodu pokarmowego.

Korzyści dla pacjenta wynikające z prawidłowego żywienia:

  • zapobieganie niedożywieniu i związanym z nim powikłaniom (anemia, spadek odporności, uczucie osłabienia, niekontrolowana utrata wagi),
  • stymulacja sił obronnych organizmu,
  • dostarczenie organizmowi optymalnej dawki energii oraz składników odżywczych,
  • zmniejszenie ryzyka powikłań pooperacyjnych

 

  • Ćwiczenia fizyczne.

Odpowiednio dobrane ćwiczenia mają na celu poprawę ogólnej wydolności organizmu. Często stosunkowo krótki czas pomiędzy rozpoznaniem a zabiegiem uniemożliwia bardziej zaawansowane ćwiczenia, jednakże można w ciągu nawet kilku dni nauczyć pacjentów odpowiedniego toru oddechowego czy prozaicznych czynności jak wstawanie z łóżka po zabiegu czy stabilizacja powłok brzusznych przy kaszlu. Wdrożenie odpowiednich ćwiczeń, nawet w niewielkim zakresie wspomaga procesy anaboliczne, a więc pomagające przywrócić utraconą masę ciała czy wspomóc gojenie. Szczególnie ważne w przypadku leczenia onkologicznego w obszarze chirurgii, onkologii i radioterapii. Bardzo istotną rolę odgrywają ćwiczenia fizyczne u pacjentów otyłych przygotowywanych do zabiegów planowych (endoprotezy, operacje przepuklin, chirurgia plastyczna i rekonstrukcyjna, chirurgia bariatryczna).

 

Korzyści dla pacjenta wynikające z wdrożenia aktywności fizycznej:

  • zmniejszenie ograniczeń wydolności organizmu po zabiegach chirurgicznych, sesjach napromieniań i cyklach leczenia chemioterapią,
  • ograniczenie osłabienia czy zwłóknienia tkanek i narządów,
  • zoptymalizowanie wydolności organizmu i możliwości układu oddechowego,
  • zapobieganie zjawisku hipokinezji – czyli niedoboru lub całkowitego braku aktywności fizycznej.

 

  • Wsparcie psychologiczne.

Wsparcie psychologiczne w tym procesie jest istotne i szczególnie ważne u chorych onkologicznych. Ma ono na celu nie tylko lepsze zrozumienie istoty leczenia, ale również redukcję strachu, stresu przed procedurami medycznymi, Występuje zazwyczaj oraz towarzyszy leczeniu operacyjnemu czy onkologicznemu. To bardzo ważny element wsparcia, albowiem lęk i stres to czynniki nie tylko pogarszające samopoczucie chorego i jego tzw. jakość życia, ale również istotnie wpływające na wyniki leczenia. Profesjonalne wsparcie specjalisty pozwala ograniczyć lęk pacjenta, co nie tylko poprawia jego komfort, ale jest też wymiernym elementem ułatwiającym przeprowadzenie samego zabiegu operacyjnego, jak również zmniejszenie ryzyka powikłań na przykład pooperacyjnych.

 

Korzyści dla pacjenta wynikające ze wsparcia psychologa:

  • pomoc we wprowadzenia zmian w myśleniu o sobie, w dbaniu o siebie, zmian w codziennych nawykach służących przywracaniu zdrowia,
  • zwiększenie samowiedzy oraz motywacji do działania,
  • wzmocnienie odporności psychicznej pacjenta na początku długiej drogi, którą będzie musiał przebyć podczas terapii nowotworowej.

 

  • rezygnację z nałogów.

Bardzo istotna jest również rezygnacja z nałogów, szczególnie palenia papierosów, które stanowią jeden z najistotniejszych czynników ryzyka powikłań pooperacyjnych, zarówno bezpośrednich (zapalenie płuc, zakażenie miejsca operowanego), jak i pośrednich (dłuższe pobyty szpitalne, większe ryzyko nieszczelności zespoleń w obrębie przewodu pokarmowego). Pacjenci przed zabiegiem, zwłaszcza planowym, powinni być dokładnie poinstruowani o konieczności zaprzestania palenia i otrzymać odpowiednie wsparcie.

Korzyści dla pacjenta wynikające z rzucenia palenia tytoniu:

  • krótszy czas leczenia ran pooperacyjnych,
  • zmniejszone ryzyko pooperacyjnych powikłań, takich jak: infekcje dróg oddechowych, przetoki oskrzelowo-płucne czy powikłania sercowo-naczyniowe,
  • zwiększenie skuteczności radioterapii i zmniejszenie jej skutków ubocznych w postaci stanów zapalnych błon śluzowych jamy ustnej, przełyku i oskrzeli,
  • zmniejszenie ryzyka zapalenia płuc, martwicy kości i tkanek miękkich zmniejszenie ryzyka przerzutów raka i wznowy.

Specjaliści w Poradni Prehabilitacji

Działania w obszarze prehabilitacji będą możliwe tylko i wyłącznie gdy zostaną opartej na współpracy zespołu specjalistów. Zespoły te stanowią obok lekarzy, pielęgniarek przede wszystkim farmaceuci, psychologowie, fizjoterapeuci, dietetycy, a gdy istniej konieczność także pracownicy socjalni placówek medycznych. W modelach zespołów optymalnych, które funkcjonują w ośrodkach zagranicznych, pacjent ma możliwość rozmowy z każdym z wymienionych specjalistów, a cały proces odbywa się w stacjonarnych, przyszpitalnych poradniach prehabilitacyjnych. W Polsce coraz więcej ośrodków docenia znaczenie i ideę prehabilitacji tworząc w swoich strukturach takie poradnie.

Specjaliści zajmujący się prehabilitacją, leczenie inwazyjne jakie ma odbyć pacjent porównują do maratonu. Zarówno proces leczenia onkologicznego i maraton stanowi wielkie wyzwanie i obciążenie organizmu. Do takich działań czy sportowych czy zdrowotnych należy odpowiednio organizm przygotować.

Wsparcie pacjenta działaniami z obszaru prehabilitacji powoduje, że inwazyjne leczenie zasadnicze jest bardziej skuteczne i obarczone mniejszą liczbą działań niepożądanych. Pacjenci są w mniejszym stopniu narażeni na powikłania, takie jak zaburzone gojenie, odleżyny, zakażenia, zapalenie płuc. Badania wskazują, że statystycznie chorzy spędzają w szpitalu mniej czasu, co dodatkowo wpływa korzystnie na ich bezpieczeństwo. Bardzo ważnym aspektem jest aktywne włączenie pacjenta w proces przygotowania, co ma istotny wpływ na powodzenie leczenia. Dzięki opiece wieloaspektowej pacjent czuje się kompleksowo „zaopiekowany”, chętniej włącza się w proces leczenia, co zwiększa jego poczucie odpowiedzialności, a zatem i gotowości do stosowania się do zaleceń lekarskich. Rośnie również stopień zaufania do personelu.

Mając na uwadze dotychczasowe badania, wydaje się, że wszelkie aspekty prehabilitacji obejmujące ćwiczenia, konsultacje żywieniowe z suplementacją białek, wsparcie psychologiczne i zaprzestanie palenia tytoniu przyczyniają się do poprawy wyników leczenia chorych na nowotwory. Wykazano, że stosowanie programów prehabilitacji jest skuteczniejsze niż standardowa opieka nad chorymi na nowotwory przed rozpoczęciem terapii przeciwnowotworowej. Prehabilitacja ma znaczenie nie tylko dla poprawy ogólnej kondycji fizycznej chorego przed leczeniem przeciwnowotworowym, lecz także zmniejsza ryzyko powikłań, redukuje stres i ryzyko depresji oraz poprawia jakość życia oraz pozwala znacznie szybciej wrócić do zdrowia i aktywności społecznej.

 

GUZKI TARCZYCY


prof. dr hab. n. med. MAREK DEDECJUS
KLINIKA ENDOKRYNOLOGII ONKOLOGICZNEJ I MEDYCYNY
NUKLEARNEj
Narodowy Instytut Onkologii im. Marii Skłodowskiej-Curie,
Państwowy Instytut Badawczy, Warszawa

 

GUZKI TARCZYCY

  

Co to jest guzek tarczycy

Guzek tarczycy jest rozrostem utkania tarczycy lub torbielą wypełnioną płynem albo stanowi mieszaninę powyższych. Tego typu zaburzenia budowy tarczycy tworzą guzek tarczycy – zmianę wyczuwalną przy dotyku, lub zmianę ogniskową tarczycy – zmianę niewyczuwalną, widoczną tylko w badaniu ultrasonograficznym.

Częstość występowania i objawy

Występowanie guzków tarczycy jest częstym zjawiskiem w polskiej populacji. Szacuje się, że zjawisko to dotyczy około kilku milionów osób. Natomiast występowanie zmian ogniskowych w tarczycy, czyli zaburzeń struktury widocznych w badaniu ultrasonograficznym może dotyczyć aż 70% populacji. Szanse na rozwój guzków w tarczycy rosną wraz z wiekiem. Zdecydowana większość tego typu zmian jest bezobjawowa, a dopiero zmiany o średnicy powyżej 2 cm są widoczne, a większe zmiany mogą dawać dolegliwości uciskowe. Tarczyca może być powiększona w całości – bez obecności guzków. Takie powiększenie tarczycy nazywamy wolem. Jeśli obecne są zmiany ogniskowe/guzki nazywany to zjawisko wolem guzkowym. Większość guzków tarczycy jest łagodna, ale niewielki odsetek guzków tarczycy może być rakiem tarczycy. Guzki tarczycy są zaburzeniem budowy tarczycy, ale mogą (chociaż bardzo rzadko) wpływać na czynność tarczycy. Dlatego czynność tarczycy oceniana za pomocą badania stężenia hormonów jest zwykle prawidłowa pomimo obecności guzka.

Rodzaje guzków tarczycy

Wśród różnych rodzajów guzków tarczycy wyróżniamy:

Torbiele tarczycy: zawierają wewnątrz tylko/głównie płyn i są zwykle łagodne. Zazwyczaj nie wpływają na czynność tarczycy. Jeśli powodują dyskomfort, można je opróżnić igłą, usunąć chirurgicznie, ablować lub usunąć przy użyciu technik minimalnie inwazyjnych.

Guzki tarczycy lite:  stanowią większość guzków tarczycy, a większość z nich nie zawiera nowotworów. Zazwyczaj nie wpływają one na czynność tarczycy i są oceniane za pomocą USG i BACC.

Guzki lito-płynowe i płynowo-litowe – zawierające zarówno elementy płynowe (torbielowate) jak i lite w różnych proporcjach.

Nadczynne – toksyczne – guzki tarczycy: Tylko niewielka część guzków tarczycy wytwarza nadmierną ilość hormonów tarczycy i dlatego są one nazywane “toksycznymi gruczolakami”. Toksyczne gruczolaki są zwykle łagodne, a opcje ich leczenia są podobne do innych przyczyn nadczynności tarczycy. 

Przyczyna powstawania guzków tarczycy

Przyczyna większości łagodnych guzków nie jest znana, ale często występują one u członków tej samej rodziny. Za bardzo istotną przyczynę rozwoju guzków tarczycy uważa się niedobór jodu w diecie, ponadto częstość występowania guzków tarczycy rośnie z wiekiem.

Rozpoznawanie guzków tarczycy

Większość guzków tarczycy jest rozpoznawana podczas rutynowego badania fizykalnego. Niekiedy guzki są odnajdywane w badaniu radiologicznym wykonanym z innych wskazań, które obejmuje szyję.

Objawy guzków tarczycy

Małe guzki tarczycy zazwyczaj nie powodują objawów. Jednak większe guzki (zwykle >4 cm) mogą naciskać na struktury w szyi, powodując:

  • Problemy z oddychaniem
  • Problemy z połykaniem
  • Zmiany głosu
  • Dyskomfort spowodowany uczuciem pełności w szyi

Te objawy nazywamy “objawami uciskowymi”, ponieważ wynikają ze zwiększoengo nacisku na szyję. Jeśli występują objawy uciskowe, zwykle jest to powód do usunięcia tarczycy lub płata tarczycy. Oczywiście gzuki tarcyzcy nie są jedyną przyczyną objawów uciskowych i należy wykluczyć inne przyczyny aby nie doprowadzić do zbędnej operacji.

Badania zlecane po stwierdzeniu guzków tarczycy

Jeśli zostaną stwierdzone guzki tarczycy, lekarz zleca badanie krwi, aby ocenić, czy tarczyca pracuje prawidłowo. Gruczoł tarczowy produkuje hormony tarczycy. Jeśli produkuje niewystarczającą ilość hormonów nazywamy to zjawisko niedoczynnością tarczycy. W przypadku nadmiernej produkcji hormonów tarczycy mówimy o nadczynności tarczycy. Jeśli zmiany/guzki w tarczycy towarzyszą nadczynności lub niedoczynności tarczycy mówimy odpowiednio o wolu guzkowym nadczynnym/toksycznym lub niedoczynnym. Obecność zmian w tarczycy bez towarzyszących zaburzeń czynności nazywamy wolem guzkowym nietoksycznym. Czasami obecności guzków tarczycy może towarzyszyć nadczynność tarczycy (zbyt dużo stężenie hormonów tarczycy) lub niedoczynnością tarczycy (zbyt małe stężenie hormonu tarczycy).

Badanie krwi w żadnym wypadku nie jest wystarczające, żeby wykluczyć raka tarczycy!!!! W tym celu konieczne są następujące badania dodatkowe: USG tarczycy i biopsja tarczycy

USG tarczycy:

Służy do uzyskania dokładnego obrazu tarczycy i sprawdzenia charakteru guzka – czy guzek jest lity czy wypełniony płynem (torbielowaty). Guzki tarczycy są oceniane na podstawie ich wielkości, lokalizacji wewnątrz tarczycy, ukrwienia, elastyczności i innych cech. Cechom tym przydziela się wartości punktowe a następnie kwalifikuje się guzek do odpowiedniej kategorii w systemie nazywanym EU-TIRADS-PL. Klasyfikacja ta jest obecnie podstawowym narzędziem oceny ryzyka złośliwości zmian ogniskowych tarczycy i podstawą kwalifikowania zmian ogniskowych do biopsji. Warto podkreślić, że zmiany ogniskowe tarczycy mają w większości łagodny charakter, a zróżnicowane raki tarczycy z reguły cechuje powolny, bezobjawowy rozwój, co wymaga wyważonego postępowania, tak aby skutecznie wykrywać raka tarczycy, a jednocześnie nie obciążać nadmiarem badań osób z  łagodnymi zmianami w tarczycy. Biorąc pod uwagę wszystkie dane i kategorię uzyskaną na podstawie wyniku badania ultrasonograficznego, lekarz może zalecić biopsję, dalsze monitorowanie za pomocą badania ultrasonograficznego, zlecić inne badanie tarczycy lub nie wykonywać już dalszych badań obrazowych.

BACC – Biopsja aspiracyjna cienkoigłowa celowana tarczycy:

Badanie to polega na pobraniu cienką igłą komórek lub próbek płynu z guzka i jest wykonywane pod kontrolą USG. Ten rodzaj badania jest zlecany, jeśli średnica guzka jest większa niż 10 mm lub jeśli ma niepokojące cechy w badaniu ultrasonograficznym. BACC jest obecnie podstawowym badaniem pozwalające na identyfikację guzków nowotworowych lub “podejrzanych”. Jest to procedura ambulatoryjna, nie wymaga znieczulenia i jest dobrze tolerowana przez zdecydowaną większość pacjentów. Wynikiem BACC jest przyporządkowanie guzka do jednej z VI kategorii, którym odpowiada rosnące ryzko nowotworu złośliwego w zmianie. Kategoria I oznacza , że pobrano za mało komórek i nie można postawić diagnozy – konieczne jest powtórzenie badania. Kategoria II oznacza, że zmiana jest łagodna w przeciwieństwie do kategorii VI. oznaczającej jednoznaczne rozpoznanie nowotworu złośliwego. Kategorie III., IV. i V. nazywane są niejednoznacznymi. Ryzyko raka rośnie wraz z kategorią (od 5-15% dla kategorii III do 30-70% dla kategorii V) ale żadna z nich nie jest jednoznacznym rozpoznaniem nowotworu złośliwego.

Scyntygrafia tarczycy:

Wykorzystuje niewielką aktywność jodu radioaktywnego i specjalną kamerę (nazywaną gamma kamerą), aby uzyskać obraz gromadzenia się jodu w tarczycy i dowiedzieć się, czy guzek jest nadaktywny lub nieaktywny. Ta procedura jest zwykle wykonywana, gdy badania krwi wykazują nadczynność tarczycy.

Rak tarczycy

Czynniki zwiększające ryzyko raka dla litych guzków tarczycy obejmują starszy wiek, życie w obszarach niedoboru jodu i palenie tytoniu. Prawdopodobieństwo, że guzki zawierają raka tarczycy wzrasta wraz z wiekiem. Dodatkowo prawdopodobieństwo raka zwiększa narażenie na promieniowanie jonizujące (naświetlanie) w dzieciństwie i palenie. Większość nowotworów tarczycy występuje sporadycznie (nie są związane z chorobą genetyczną), ale istnieją pewne nowotwory tarczycy, które mogą być dziedziczone genetycznie (rak rdzeniasty tarczycy). Warto podkreślić, że rak tarczycy we wczesnym stadium rozwoju najczęściej nie daje żadnych objawów. Szybki wzrost guza, jego wzmożona konsystencja, nieprzesuwalność względem głębokich struktur szyi lub chrypka to objawy występujące w zaawansowanej fazie raka tarczycy. Szczególną uwagę powinno budzić powiększenie węzłów chłonnych szyjnych towarzyszące wolu guzkowemu, które może wskazywać na przerzutujące nowotwory tarczycy.

Leczenie guzków tarczycy

Leczenie zależy od rodzaju guzka tarczycy. Jeśli BACC wykazuje komórki nowotworowe lub podejrzane, eksperci zwykle zalecają operację wycięcia tarczycy. Po operacji i rozpoznaniu zróżnicowanego arka tarczycy może być konieczne leczenie jodem promieniotwórczym.

Niektóre łagodne guzki mogą wymagać leczenie chirurgicznego, jeśli są bardzo duże i powodują problemy z połykaniem lub oddychaniem. Większość łagodnych guzków jest obserwowana bez operacji. Rozwijają się obecnie techniki umożliwiające zniszczenie guzka bez operacji za pomocą lasera, prądu o wysokiej częstotliwości lub mikrofali. Nadczynne guzki tarczycy bardzo rzadko mają charakter nowotworowy, ale powodują nadczynność tarczycy- co może prowadzić do problemów zdrowotnych. Te guzki mogą być chirurgicznie usunięte lub leczone radioaktywnym jodem.

Należy wspomnieć, że niezależnie od rozpoznania, pacjent po operacji tarczycy może wymagać suplementacji hormonów tarczycy, niejednokrotnie na stałe. Na szczęście polega to na przyjmowaniu codziennie ustalonej dawki hormonu tarczycy – lewoskrętnej tyroksyny.

Jeśli operacja nie jest zalecana, lekarz może zalecić dalsze monitorowanie guzka, które zwykle wykonuje się za pomocą USG tarczycy.  Odstępy między badaniami zależą od wielkości i charakterystyki guzka. Jeśli guzek się powiększy, lub wystąpią niepokojące cech w USG może być konieczne powtórzenie biopsji cienkoigłowej, a nawet operacja.

 

Jeśli podejrzewasz, że masz guzek tarczycy, skontaktuj się z lekarzem POZ. Lekarz POZ może skierować pacjenta do endokrynologa (specjalisty w zakresie chorób związanych z hormonami) w celu diagnostyki, rozpoznania i rozpoczęcia leczenia.

 

 

Bezpieczne wakacje


Jolanta Meller,
Kierownik Działu Obsługi Ambulatoryjnej i Rejestracji i
Narodowy Instytut Onkologii im. Marii Skłodowskiej -Curie,
PIB, Warszawa

 

Lato, wakacje to czas na który wszyscy z utęsknieniem czekamy. Zazwyczaj kojarzą się nam z beztroskim czasem, swobodą, odpoczynkiem i podróżami. Niestety bardzo często zapominamy w czasie urlopu o zagrożeniach i zdarza się, że nasza czujność zostaje uśpiona. Bywamy w okresie letniego wypoczynku lekkomyślni i zapominamy o przestrzeganiu podstawowych zasad bezpieczeństwa, co może prowadzić do poważnych problemów zdrowotnych oraz groźnych wypadków. Dowodem na to są coroczne, powakacyjne raporty i statystyki dotyczące wypadków. W 2022 r. odnotowano w Polsce aż 419 przypadków utonięć. Łącznie w wakacje 2022 r. doszło do 4 879 wypadków na drogach. Zginęło 407 uczestników ruchu.

Bezpieczne wakacje będą wtedy, gdy będziemy pamiętać i zwracać uwagę na zagrożenia jakie mogą mieć miejsce w czasie naszego wypoczynku.

 Pamiętajmy, że wakacje to czas, w którym nie powinniśmy tracić czujności zarówno w kwestii spędzania wolnego czasu, jak i tego po co sięgamy do jedzenia i picia. Brak zachowania odpowiedniej ostrożności może skutkować groźnymi dla zdrowia konsekwencjami.

Niebezpieczny szok termiczny

Szok termiczny, nazywany również szokiem cieplnym to stan zagrożenia życia i jest jednym z podstawowych zagrożeń podczas upałów. Może dojść do niego po nagłym kontakcie rozgrzanego ciała z zimną wodą. Konsekwencją takiego zachowania jest nagły spadek temperatury ciała, a w dalszej kolejności – zaburzenia krążenia i oddychania.

Wstrząs termiczny może też wystąpić po:

  • intensywnym wysiłku fizycznym;
  • opuszczeniu sauny;
  • opuszczeniu pomieszczenia, w którym klimatyzacja była ustawiona na znacznie niższą temperaturę niż panująca na zewnątrz;
  • skorzystaniu z solarium.

Czynniki, które sprawiają, że jesteśmy bardziej narażeni na wystąpienie szoku termicznego, to:

  • zażywanie niektórych leków;
  • odwodnienie;
  • przemęczenie;
  • przewlekłe choroby układu krążenia i układu oddechowego.

Najczęściej wymieniane w literaturze medycznej objawy wstrząsu termicznego to:

  • zaburzenia świadomości, a nawet utrata przytomności;
  • zawroty głowy, pojawienie się mroczków przed oczami;
  • zaburzenia czucia, parestezje;
  • hiperwentylacja, czyli zwiększenie częstości oddechów – wynika to z pobudzenia ośrodka oddechowego na skutek obniżenia temperatury otoczenia;
  • automatyczny skurcz krtani, mogący skończyć się tak zwanym suchym utonięciem;
  • skurcze mięśni.

Jak zachować się w momencie, gdy ktoś w naszym otoczeniu mógł doznać szoku termicznego? Pierwszą rzeczą, którą powinniśmy zrobić, jest zgłoszenie takiej sytuacji do ratownika odpowiedzialnego za bezpieczeństwo na danym terenie wodnym. Jeśli w okolicy nie ma takiej osoby, możemy sami spróbować wydostać poszkodowanego z wody, ale jedynie w przypadku, gdy nie zagraża nam żadne niebezpieczeństwo. Jeśli nie czujemy się pewnie, nie powinniśmy sami wchodzić do wody. Warto również niezwłocznie zadzwonić po pomoc pod numer 112.

Śmiertelne skutki wypoczynku nad wodą                                           

Według statystyk policyjnych w 2022 r. w Polsce odnotowano 419 przypadków utonięć, z czego zaledwie 47 to kobiety. Najwięcej ofiar śmiertelnych letnich kąpieli miało powyżej 50. lat (203 osób). Wśród przyczyn utonięć podaje się m.in. alkohol, kąpiel w miejscu niestrzeżonym, kąpiel w miejscu zabronionym oraz brak ostrożności podczas łowienia ryb.

Aby bezpiecznie spędzić czas nad wodą należy pamiętać o kilku zasadach:

  • wybierać akweny, na których są obecni ratownicy,
  • nie skakać do wody na główkę, aby uniknąć urazu kręgosłupa,
  • nie spożywać alkoholu przed wejściem do wody,
  • nie wchodź nagle do wody po dłuższym przebywaniu na słońcu, grozi to szokiem termicznym,
  • podczas pływania na sprzęcie wodnym zawsze mieć na sobie kamizelkę ratunkową,
  • wybierać się nad akweny w towarzystwie innych osób,
  • czytać wszystkie instrukcje i informacje dotyczące warunków kąpieli oraz przestrzegać znaków umieszczonych przy zbiornikach wodnych,
  • nie nurkować w wodzie, jeżeli nie znasz jej głębokości,
  • pływać z prądem, nie próbować pływać pod prąd,
  • nie wrzucać i nie wpychać do wody stojących na pomoście znajomych lub przyjaciół.

Jesteś już w wodzie?

Pamiętaj, że ciało ludzkie składa się z w większości z wody oraz z tkanki tłuszczowej. Bez problemów unosi się w wodzie, jeśli nie wpadniemy w panikę. Przyjmując pozycję embrionalną, woda uniesie ciało jak korek, a głowa pozostanie na powierzchni. Im większa część ciała zanurzona jest w wodzie, tym lepsza wyporność. Szanse na pozostanie na powierzchni zmniejsza uniesienie rąk do góry, co powoduje również, że głowa zacznie się zanurzać.

Salmonella ukryta w lodach i ciastkach z kremem

W okresie wakacyjnym obserwuje się wzrost zachorowań na salmonellozę – chorobę wywoływaną przez pałeczki Salmonelli. Źródłem infekcji są w głównej mierze produkty pochodzenia zwierzęcego, w tym przede wszystkim mięso i jajka. W lecie do zakażenia Salmonellą najczęściej dochodzi w wyniku spożycia rozmrożonych i ponownie zamrożonych lodów. Znane są również przypadki zachorowań na skutek zjedzenia niewłaściwie przechowywanego kremu do ciasta.

 Salmonella jest klasyfikowana jako jedna z tzw. chorób brudnych rąk, jest silnie zaraźliwa. Do zakażenia dochodzi przede wszystkim poprzez spożycie skażonej żywności – takiej, jak:

  • produkty pochodzenia zwierzęcego, np. mięso, podroby, mleko, jaja;
  • wyroby cukiernicze, np. lody, bita śmietana;
  • wyroby z dodatkiem surowych jaj, np. tatar, kogel-mogel;
  • skażona woda.

Typowe objawy zakażenia salmonellą to:

  • ból brzucha,
  • wymioty,
  • wodnista ostra biegunka o dużej częstotliwości.

U chorych często występuje gorączka lub stan podgorączkowy oraz bóle głowy. Wskutek częstego wypróżniania może dojść do odwodnienia organizmu lub zaburzenia poziomu elektrolitów w organizmie.

W celu zapobiegania wystąpienia salmonellozy należy unikać spożywania żywności niewiadomego pochodzenia. Dodatkowo należy przestrzegać podstawowych zasad higieny osobistej, czyli przede wszystkim myć ręce przed każdym posiłkiem.

Zemsta faraona podczas zagranicznych podróży

Biegunka podróżnych, nazywana potocznie zemstą faraona lub zemstą sułtana, występuje u ok. 60-70 proc. osób udających się na wakacje do państw tropikalnych i subtropikalnych. Wykazano, że duży wpływ na jej wystąpienie mają niskie standardy higieniczne obowiązujące w danym kraju.

W większości przypadków biegunka podróżnych wywoływana jest przez zakażenie bakteryjne na skutek picia nieprzegotowanej wody, spożywania niewłaściwie przygotowanych posiłków i nie mycia rąk przed jedzeniem. Ryzyko zachorowania na zemstę faraona jest wysokie w przypadku podróży do: Afryki, Ameryki Łacińskiej, Azji Południowej i państw Bliskiego Wschodu.

Groźne skutki odwodnienia

Woda stanowi istotny składnik odżywczy dla każdej komórki organizmu i jest jednym z podstawowych materiałów budulcowych. Przyczynia się do regulowania wewnętrznej temperatury ciała i służy do transportowania oraz metabolizowania węglowodanów i białek. Pomaga także w oczyszczaniu organizmu i wypłukiwaniu toksyn. Prawidłowe nawodnienie odpowiada za:

  • przenoszenie składników odżywczych i tlenu do komórek ciała,
  • wspomaganie trawienia,
  • wypłukiwanie bakterii z pęcherza,
  • normalizację ciśnienia krwi,
  • ochronę narządów i tkanek,
  • utrzymanie równowagi elektrolitowej.

Niestety odwodnienie organizmu jest jednym z często bagatelizowanych problemów wakacyjnych wojaży. Ryzyko odwodnienia organizmu zwiększa się podczas upałów, ponieważ, wówczas wydzielamy większą ilość potu, wraz z którym tracimy sporą ilość wody.

Objawy odwodnienia

Osoba odwodniona ma suchą i zimną skórę, suche usta oraz oczy, które w poważnych przypadkach odwodnienia stają się zapadnięte. Inne objawy odwodnienia u dorosłych to:

  • uczucie pragnienia,
  • zmęczenie,
  • bóle głowy,
  • zawroty głowy lub oszołomienie,
  • rzadkie oddawanie moczu,
  • ciemnożółty mocz.

W czasie upalnych dni dorosły człowiek powinien wypijać ok. 3 l wody dziennie, w zależności od poziomu aktywności fizycznej. Oprócz tego można nawadniać organizm, spożywając owoce o dużej zawartości wody np. arbuzy czy nektarynki. Co ważne, odwodnieniu organizmu sprzyjają również zatrucia pokarmowe z towarzyszącą biegunką. W takiej sytuacji należy pamiętać o regularnym nawadnianiu organizmu i podawaniu elektrolitów.

Alarmujące skutki opalania                                                                                                

Udar słoneczny występuje na skutek bezpośredniego kontaktu ze słońcem:                                                               

  • w gorącym klimacie,
  • w gorące parne dni,
  • podczas dużego nasłonecznienia (zwłaszcza głowy),
  • w trakcie pracy w gorącym i wilgotnym powietrzu bez właściwej cyrkulacji powietrza,
  • podczas wysiłku na świeżym powietrzu.

Jego pierwszymi, charakterystycznymi objawami są:

  • temperatura ciała powyżej 40. stopni Celsjusza,
  • gorąca i sucha skóra,
  • nudności i wymioty,
  • biegunka,
  • drgawki,
  • uczucie splątania,
  • zaburzenia świadomości.

Wystąpieniu udaru słonecznego sprzyja niedostosowane do temperatury ubranie oraz odwodnienie.

Chcąc zapobiegać występowaniu udaru należy w czasie największego nasłonecznienia (od godz. 11.00 do 16.00) unikać przebywania na zewnątrz, ewentualnie można pozostać w cieniu. Dodatkowo, w wyżej wymienionych godzinach należy wystrzegać się uprawiania aktywności fizycznej na świeżym powietrzu.

Warto także pamiętać, że według statystyk, na udar słoneczny bardzo często zapadają niemowlęta. Niestety wielu opiekunów doprowadza do nieświadomego przegrzania organizmu dziecka przez przykrywanie go w upały grubym kocykiem.

Pierwsza pomoc w przypadku udaru słonecznego

Pierwszy i najważniejszy krok to przede wszystkim przeniesienie osoby dotkniętej udarem w zacienione miejsce. Należy pamiętać, by wezwać pogotowie ratunkowe – a w tym czasie stale schładzać ciało chorego. W ciągu godziny temperatura ciała powinna spaść poniżej 38,8 stopni Celsjusza. W tym celu ciało można polewać chłodną (nie zimną!) wodą lub obłożyć wilgotnymi tkaninami. Jeżeli mamy taką możliwość, możemy również posłużyć się wiatrakiem.

Bolesne oparzenia słoneczne 

Oparzenia słoneczne są częstą konsekwencją ekspozycji na promieniowanie słoneczne. Pojawiają się one na skutek zbyt długiego opalania i niedostatecznej ochrony przeciwsłonecznej.

Oparzenia słoneczne przyjmują formę czerwonego, wyraźnie widocznego rumienia na skórze, który nie pojawia się od razu, lecz po upływie ok. 4-6 godzin od momentu nadmiernego wystawienia ciała na promieniowanie UV. Zwykle towarzyszy mu ból podczas dotyku, pieczenie, oparzone miejsca mogą być obrzęknięte i cieplejsze. Czasami uwidaczniają się wypełnione surowicą pęcherze. Niepokojącym objawem są dreszcze, osłabienie i gorączka, które wymagają konsultacji z lekarzem.

Objawy najsilniej odczuwalne są od 12 do 24 godzin po ekspozycji na słońce. Efektem końcowym jest złuszczenie się skóry. W żadnym razie widocznych na skórze bąbli nie należy przekłuwać! Znajdująca się w nich surowica stanowi naturalny płyn chłodzący skórę, a przekłucie ich może doprowadzić do powstania blizn, a nawet do nadkażenia. Nie wolno też odrywać złuszczającego się naskórka – proces ten powinien zachodzić we własnym tempie.

W przypadku oparzeń słonecznych stosuje się stopniowanie opierające się na trzech poziomach uszkodzeń skóry:

  • oparzenia słoneczne pierwszego stopnia – najłagodniejsze i występujące najczęściej, dotyczące tylko zewnętrznej warstwy naskórka, dość szybko się goją,
  • oparzenia słoneczne drugiego stopnia – dotyczą zewnętrznej warstwy naskórka i skóry właściwej, zaczerwienieniom towarzyszą pęcherze z płynem surowiczym, konieczne może być zastosowanie zaleconych przez lekarza produktów na gojenie, a leczenie może trwać wiele tygodni,
  • oparzenia słoneczne trzeciego stopnia – są rzadkie, odnoszą się do warstwy zewnętrznej i wewnętrznej, dotyczą naskórka, skóry właściwej, tkanki podskórnej i nerwów, towarzyszy im brak czucia w miejscu objętym oparzeniem, bezwzględnie wymagają leczenia pod kontrolą lekarza.

Oparzeń słonecznych nie należy bagatelizować. Przede wszystkim nie należy smarować oparzeń słonecznych tłustym kremem. Na oparzenia słoneczne można zastosować:

  • żelem aloesowym, np. żel aloesowy Holika Holika – aloes na oparzenia słoneczne działa kojąco i łagodząco, wspomaga gojenie, chłodzi i nawilża, wchłania się szybko w skórę (cztery razy szybciej niż woda) i regeneruje naskórek, stosowany jest na różnego rodzaju podrażnienia i obrzęki, nadaje się również do skóry wrażliwej i skłonnej do alergii,
  • pianką z D-panthenolem (czyli prowitaminą B5) – nawilża skórę, łagodzi podrażnienia i zmniejsza uczucie pieczenia skóry, ale też świądu przy jej złuszczaniu, przyspiesza regenerację naskórka, dodaje mu elastyczności i koi zaczerwienienia na skórze,
  • kremem z alantoiną – łagodzi podrażnienia, wspomaga procesy regeneracji skóry i nawilża ją.

Najważniejsze zasady, którymi należy kierować się, żeby uniknąć oparzeń słonecznych:

  • regularnie powtarzać aplikację kremu z filtrem – nie rzadziej niż co 2-3 godziny, dotyczy to również kosmetyków wodoodpornych, które np. ścierają się podczas używania ręcznika;
  • krem nakładać zgodnie z zaleceniami producenta, gdyż działa on po zaaplikowaniu odpowiedniej ilości,
  • kosmetyk należy nakładać bardzo starannie, żeby nie pozostawić pustych miejsc bez ochrony przeciwsłonecznej, dotyczy to również np. płatków uszu,
  • nie używać kosmetyków z filtrem z poprzedniego sezonu, ponieważ nie można mieć pewności co do tego, czy nadal skutecznie chroni skórę,
  • pamiętaj o piciu dużej ilości wody, nie tylko po to, żeby uniknąć odwodnienia, ale również, żeby nawodnić skórę od wewnątrz,
  • po każdym opalaniu należy posmarować skórę balsamem po opalaniu, który nawilży ją i ukoi.

Niebezpieczne ukąszenia kleszczy

W okresie wiosenno-letnim częściej wybieramy się na spacery na łonie natury. Znacznie więcej czasu spędzamy także na świeżym powietrzu – w lasach i parkach. Wówczas często zapominamy o odpowiedniej ochronie przed kleszczami, których ukąszenie może skutkować wystąpieniem m.in. boreliozy, kleszczowego zapalenia mózgu i babeszjozy. Z tego powodu należy obowiązkowo stosować preparaty odstraszające te pajęczaki i po każdym spacerze sprawdzać skórę i ubranie, aby wykluczyć przyniesie kleszczy z dworu.

Zaskakujące choroby tropikalne

Choroby tropikalne stanową duże zagrożenie dla osób, podróżujących do krajów egzotycznych. Z tego powodu przed wyjazdem do większości z nich warto sprawdzić, jakie szczepienia są zalecane dla turystów z Europy.

Wśród niebezpiecznych chorób tropikalnych, wymieniane są m.in.: malaria, pełzakowica amebowa (ameboza), leiszmanioza trzewna i skórna, dur brzuszny, denga, gorączka krwotoczna, trąd, cholera, schistosomatoza i histoplazmoza.

Śmiertelne ukąszenia węża

Podczas urlopu spędzanego w Polsce nie specjalnie musimy obawiać się ukąszenia węża. Warto jednak wiedzieć, że w naszym kraju można natknąć się na cztery gatunki tych gadów: gniewosza plamistego, węża Eskulapa, zaskrońca zwyczajnego i żmiję zygzakowatą.

 

Tylko ostatni z wymienionych węży jest jadowity i może bezpośrednio zagrozić życiu człowieka. Szczególnie licznie występuje on w okolicach Białegostoku, a także na Pomorzu i w Bieszczadach. Roczna liczba ukąszeń żmii zygzakowatej w Europie szacowana jest na: 15-25 tys., z czego zaledwie ok. 30 to przypadki śmiertelne.

Podczas wakacji warto zachować czujność i monitorować stan swojego zdrowia. Nie zaszkodzi też sprawdzić, czy teren, na którym wypoczywamy, jest bezpieczny.

 

Badania kliniczne: Jak z nich korzystać i dlaczego są ważne dla pacjentów?

Joanna Dziwiszek
Kierownik Działu Nauki i Wsparcia Projektów
Instytut Gruźlicy i Chorób Płuc
Warszawa

Badania kliniczne: Jak z nich korzystać i dlaczego są ważne dla pacjentów?

Badania kliniczne odgrywają kluczową rolę w rozwijaniu nowych terapii, leków i procedur medycznych. Są to naukowe badania, które mają na celu ocenę skuteczności, bezpieczeństwa i skutków ubocznych nowych metod leczenia. Pacjenci odgrywają istotną rolę w badaniach klinicznych, a ich udział przynosi korzyści zarówno im samym, jak i społeczeństwu jako całości. W tym artykule omówimy czym są badania kliniczne, jak z nich korzystać w Polsce oraz dlaczego warto brać udział w tych badaniach.

Czym są badania kliniczne?

Badania kliniczne to naukowe badania prowadzone na ludziach w celu oceny nowych terapii, leków, procedur medycznych. Ich głównym zadaniem jest dostarczenie naukowych dowodów na skuteczność, bezpieczeństwo i skutki uboczne danej metody leczenia. Proces ten jest ściśle regulowany i monitorowany przez odpowiednie instytucje i agencje, takie jak np. w Polsce Urząd Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych. Badania kliniczne są podzielone na kilka faz oznaczonych numerami od I do IV. Gdy końca dobiegną analizy laboratoryjne nad badanym lekiem rozpocząć się może I faza badania klinicznego. Bierze w niej udział najczęściej od kilku do kilkudziesięciu zdrowych ochotników. Celem tej wczesnej fazy jest ocena bezpieczeństwa, sposobu podawania substancji i jej dawkowania. Faza ta trwa zwykle od kilku miesięcy do około roku, choć czas ten może ulec wydłużeniu, zwłaszcza jeśli bierze w niej udział kilka ośrodków. Faza II badania klinicznego koncentruje się na dalszej ocenie skuteczności i bezpieczeństwa badanego leku lub terapii, aby ocenić, czy dany lek przynosi korzyści terapeutyczne w grupie pacjentów z konkretną chorobą. Badanie obejmuje zazwyczaj różne dawki i ocenia, które z nich zapewniają największą skuteczność przy jak najmniejszych działaniach niepożądanych u chorych. Faza ta może trwać od kilku miesięcy do kilku lat, w zależności od liczby pacjentów (od kilkudziesięciu do kilkuset), złożoności badania oraz wyników obserwacji dotyczących skuteczności i bezpieczeństwa badanego leku. Jeśli faza II przynosi pozytywne wyniki, badanie przechodzi do fazy III, która obejmuje jeszcze większą grupę pacjentów (często kilkuset do kilku tysięcy). Celem jest potwierdzenie skuteczności, porównanie z innymi dostępnymi terapiami oraz dalsze badanie bezpieczeństwa. W tej fazie badanie jest często randomizowane i podwójnie ślepe, co oznacza, że niektórzy pacjenci otrzymują badany lek, podczas gdy inni otrzymują placebo lub standardową terapię. Faza III jest zwykle też najdłuższą fazą badania klinicznego, które może trwać od kilku lat do nawet kilkunastu lat. Koszty związane z badaniem, takie jak wynagrodzenia personelu, badania laboratoryjne, monitorowanie bezpieczeństwa i inne wydatki operacyjne, rosną wraz z długością trwania badania, czyniąc tą fazą najdroższą w całym procesie. Jeśli wyniki uzyskane w III fazie badania są satysfakcjonujące dochodzi do bardzo ważnego momentu tj. zarejestrowania nowego leku i zezwolenia na wprowadzenie go na rynek komercyjny. Wydaje się, że w tym momencie badanie kliniczne zamyka się. Jednak najczęściej występuje jeszcze faza IV, często nazywana badaniem pozarejestracyjnym. W tej fazie lek jest monitorowany na dużych grupach pacjentów, aby zbierać dodatkowe informacje na temat skuteczności i długotrwałego bezpieczeństwa przy normalnym stosowaniu.

Jak wynika z poniższego opisu badanie kliniczne nad wprowadzeniem nowego leku może trwać od kilku do nawet kilkudziesięciu lat. Z tym są związane ogromne koszty, które ponoszą firmy farmaceutyczne, posiadające bardzo nowoczesne zaplecza badawczo-rozwojowe.

Dlaczego badania kliniczne są ważne?

Badania kliniczne mają ogromne znaczenie dla rozwoju medycyny i poprawy opieki zdrowotnej z kilku powodów:

  1. Badania kliniczne umożliwiają naukowe ocenienie skuteczności i bezpieczeństwa nowych terapii. Bez przeprowadzania tych badań nie możemy być pewni, czy dana metoda leczenia jest skuteczna i bezpieczna dla pacjentów.
  1. Rozwój nowych leków i terapii: Badania kliniczne są kluczowym etapem w procesie wprowadzania nowych leków i terapii do praktyki klinicznej. Dzięki nim możliwe jest odkrycie i rozwinięcie nowych sposobów leczenia różnych chorób.
  1. Udział w badaniach klinicznych daje pacjentom szansę na dostęp do nowych, eksperymentalnych terapii, których jeszcze nie ma na rynku. Może to być szczególnie ważne dla osób cierpiących na rzadkie choroby lub dla tych, u których tradycyjne metody leczenia nie przynoszą oczekiwanych rezultatów.
  1. Wpływ na przyszłą opiekę zdrowotną: Udział pacjentów w badaniach klinicznych przyczynia się do rozwoju wiedzy medycznej, która ma wpływ na przyszłą opiekę zdrowotną. Poprzez udział w badaniach, pacjenci mają możliwość wpływania na kształtowanie przyszłych standardów leczenia i dbania o zdrowie innych osób.

Jak skorzystać z badań klinicznych?

Jeśli jesteś zainteresowany udziałem w badaniach klinicznych, istnieje kilka kroków, które możesz podjąć.

  1. Pierwszym krokiem jest skonsultowanie się z lekarzem prowadzącym, który może ocenić Twoją sytuację medyczną i doradzić, czy udział w badaniu klinicznym jest dla Ciebie odpowiedni.
  1. Możesz poszukiwać badań klinicznych w Polsce poprzez różne źródła, takie jak strony internetowe specjalistycznych ośrodków medycznych, portale medyczne lub krajowe bazy danych dotyczące badań klinicznych.
  1. Przed zdecydowaniem się na udział w badaniu, ważne jest, aby dokładnie zapoznać się z protokołem badania, który opisuje cel badania, kryteria kwalifikacji, procedury medyczne i potencjalne ryzyko oraz korzyści związane z udziałem.
  1. Jeśli znajdziesz badanie, które Cię zainteresuje, skontaktuj się z zespołem badawczym, który prowadzi badanie.
  1. Jeśli zostaniesz zakwalifikowany do udziału w badaniu, będziesz musiał podpisać formularz zgody, który potwierdza Twoją świadomą dobrowolność udziału i zrozumienie związanego z tym ryzyka, ale i korzyści.

W Polsce istnieje kilka źródeł, gdzie można szukać informacji o prowadzonych aktualnie badaniach klinicznych. Oto kilka z nich, są to polskojęzyczne bazy danych:

  • INFARMA – http://www.badaniaklinicznewpolsce.pl/baza-badan-klinicznych
  • „Badania Kliniczne w Polsce” – www.bkwp.pl 
  • Rejestr immuno-onkologiczny – www.immuno-onkologia.pl 
  • Rejestr badań onkologicznych – https://pto.med.pl/badania_kliniczne 
  • Polska Koalicja Pacjentów Onkologicznych – http://www.pkopo.pl/badania_kliniczne 
  • eBadania Kliniczne – https://ebadaniakliniczne.pl
  • Oddziału Badań Wczesnych Faz przy Centrum Onkologii – http://www.obwf.coi.pl 
  • EMA https://euclinicaltrials.eu/search-for-clinical-trials

Informacja o badaniach klinicznych prowadzonych na całym świecie można uzyskać w wersji anglojęzycznej np. przez stronę:

Ważne jest, aby regularnie sprawdzać te źródła, ponieważ badania kliniczne mogą być prowadzone tylko przez określony czas. Warto także odwiedzić stronę Agencji Badań Medycznych, rządowej agencji powołanej w 2019 roku, której zadaniem jest realizowanie działań związanych z innowacjami w medycynie, ze szczególnym uwzględnieniem niekomercyjnych badań klinicznych. https://abm.gov.pl/pl/dla-pacjenta

Podsumowanie:

Badania kliniczne są niezwykle ważne dla rozwoju medycyny i poprawy opieki zdrowotnej. Pacjenci mogą odegrać istotną rolę w tych badaniach poprzez dobrowolny udział. Jeśli rozwaszasz udział w badaniu klinicznym, skonsultuj się z lekarzem i przeprowadź odpowiednie badania w celu oceny swojej kwalifikacji. Pamiętaj, że udział w badaniach klinicznych jest dobrowolny, a twój komfort i bezpieczeństwo powinny być zawsze na pierwszym miejscu. Pamiętaj, że każde badanie kliniczne jest unikalne, dlatego ważne jest, aby dokładnie zapoznać się z protokołem badania, skonsultować się z lekarzem i zadawać pytania przed podjęciem decyzji o udziale. Jeśli zdecydujesz się wziąć udział w badaniu, współpracuj świadomie z zespołem badawczym i przestrzegaj wytycznych, aby zapewnić bezpieczeństwo i wiarygodność wyników badania.

Planuj długie życie!

Wypoczynek to konieczność!


Dr n med. Beata Janas
Narodowy Instytut Onkologii
im. Marii Skłodowskiej-Curie
Państwowy Instytut Badawczy w Warszawie.

 

Planuj długie życie!

Wypoczynek to konieczność!

Żyjemy w czasach, w których bycie na ciągłych obrotach jest wręcz nobilitujące. Branie nadgodzin postrzegane jest jako ambicja, a rezygnowanie z urlopu to wyraz pracowitości. Jednak w pewnym momencie zmęczenie i ciągły stres dają o sobie znać.

Możesz próbować wygrać z czasem, ale własnego organizmu nie sposób przechytrzyć. On najlepiej wie, kiedy czas zwolnić. Czy pozwolisz mu odpocząć?

Dlaczego odpoczynek jest ważny?

Odpoczynek pozwala nie tylko zrelaksować się, ale także usunąć zmęczenie zarówno fizyczne, jak i psychiczne. Ponadto prowadzi do utrzymania dużej wydajności, kreatywnego działania oraz budowania relacji z bliskimi. Odpoczynek jest też czasem, w którym możemy spotkać i poznać samego siebie. Odpoczynek nie jest marnotrawstwem czasu – to czysta konieczność. Jego celem jest przywrócenie organizmowi równowagi psychicznej i fizycznej. Pozwalając sobie na relaks, osiągasz wiele korzyści:

  • Masz lepsze zdolności intelektualne – zrelaksowany jesteś bardziej kreatywny i skoncentrowany. Wykonujesz swoje obowiązki szybciej i nie masz kłopotów z pamięcią.
  • Masz więcej energii – odpoczywając, pozwalasz organizmowi na regenerację. Dzięki temu możesz szybciej i sprawniej wykonywać swoje obowiązki
  • Dbasz o swoją odporność – odpoczynek i odpowiednia ilość snu przyczyniają się do prawidłowego funkcjonowanie układu immunologicznego. Ciągłe przemęczenie może skutkować np. bólami głowy, częstymi przeziębieniami czy chorobami skóry.
  • Lepiej radzisz sobie ze stresem – odpoczynek pozwala na redukcję stresu i jego negatywnych skutków. Jeśli żyjesz w ciągłym biegu i napięciu, jesteś bardziej narażony na zaburzenia psychiczne, takie jak depresja czy stany lękowe.
  • Regenerujesz ciało i umysł – Zmęczenie, zdenerwowanie, bycie w ciągłej gotowości, wielozadaniowość – to wszystko wpływa na koncentrację uwagi, na samopoczucie i stan zdrowia.

Czy brak odpoczynku i stres mogą powodować choroby nowotworowe?

Wśród niektórych osób istnieje przekonanie, że brak odpoczynku i stres przyczyniają się do wielu chorób, w tym nowotworów. Obecny stan wiedzy nie pozwala stwierdzić, że są one czynnikami zwiększającymi ryzyko zachorowania na raka. Natomiast długotrwały stres może powodować wykształcenie niewłaściwych nawyków, które niekorzystnie wpływają na stan zdrowia. Palenie papierosów, częste sięganie po alkohol czy niewłaściwa dieta może przełożyć się na wzrost ryzyka choroby nowotworowej. To kolejny z powodów, dla których tak istotne jest efektywne odpoczywanie.

Jak efektywnie odpoczywać?

Z raportu Monitor Rynku Pracy sporządzonego przez Instytut Badawczy Randstad wynika, że 64% Polaków potrafi zapomnieć o pracy w czasie urlopu. Nadmierne oczekiwania przełożonych i brak umiejętności zdystansowania się do swojego stanowiska pracy sprawiają, że część osób nie umie efektywnie odpoczywać. Nie sposób radzić z dużym obciążeniem psychicznym przez długi czas, dlatego osoby, które nie pozwalają sobie na relaks, bywają rozdrażnione i sfrustrowane, są też częściej narażone na wypalenie zawodowe.

Efektywnego wypoczynku można się nauczyć. Pomogą w tym poniższe zasady:

  • Planuj odpoczynek – wpisz go na stałe do kalendarza.
  • Nie pracuj w wolne weekend i po godzinach.
  • Nie zabieraj pracy do domu.
  • Rób sobie krótkie przerwy w pracy.
  • Zadbaj o odpowiednią higienę snu.
  • Wypoczywaj w sposób, który Ci odpowiada – rób to, co sprawia Ci przyjemność.
  • Odpoczywając, przejdź na tryb offline – wyłącz służbowy telefon, nie otwieraj poczty mailowej.
  • Korzystaj przynajmniej raz w roku z 14-dniowego urlopu.

Praca jest istotnym elementem życia, ale nie powinna w nim dominować. Zdystansowanie się od niej pozwoli Ci naprawdę wypocząć – również po to, byś mógł lepiej wykonywać swoje obowiązki zawodowe.

Wypoczynek w domu – wystarczy trzymać się kilku prostych zasad aby zapomnieć o sprawach zawodowych.

Nastaw się pozytywnie

Aby urlop w domu był udany, przede wszystkim ważne jest Twoje nastawienie. Powinieneś myśleć o nim w kategoriach odpoczynku oraz czasu dla samego siebie. Pod żadnym pozorem nie porównuj się z kolegami, którzy mają lepiej, bo wyjechali na malowniczą wyspę czy do modnego kurortu narciarskiego. Zadbaj o swoje potrzeby. Czego Ci brakowało w natłoku służbowych obowiązków? Co chciałbyś nadrobić? Jak mógłbyś się zregenerować? Co sprawi Ci radość? Choć w domu warunki do odpoczynku mogą być trudniejsze niż podczas pobytu w hotelu, gdzie jesteś otoczony pełną obsługą – nie zrażaj się. Nie rób już na wstępie założeń, że „takie” wakacje się nie liczą. Masz wolne, wykorzystaj to!

 Jak skutecznie wypocząć, biorąc kilka dni wolnego?

 Zwolnij tempo i wyluzuj

Oczywiście może być trudno oderwać się od rzeczywistości i codziennych spraw, jeśli nie zmienia się otoczenia. Spędzając urlop w domu, postaraj się jednak wprowadzić swój umysł w taki stan, aby nie czuć pośpiechu, presji i stresu. Zwolnij tempo i nabierz dystansu, nawet jeśli nie możesz całkiem uwolnić się od szarej codzienności i domowych obowiązków. Spróbuj skoncentrować się na małych przyjemnościach i odpuścić wszystko, co może zaczekać na Twój powrót.

    Zorganizuj się przed urlopem i w jego trakcie

Żeby móc zwolnić tempo, powinieneś zadbać o dobrą organizację czasu. Jeszcze przed urlopem w domu zastanów się, co i kiedy będziesz musiał zrobić. Postaraj się dopiąć ważne i pilne sprawy zawodowe, aby później nie zaprzątać sobie nimi głowy. Łatwo bowiem wpaść w pułapkę pt. nie wyjeżdżam, to może dokończę pracę w pierwszych dniach urlopu. Masz wolne – zamknij za sobą służbowe drzwi i zostaw za nimi e-maile, telefony i zadania, które mogą poczekać.

    Nie rób wszystkiego naraz

Być może przygotowałeś listę zadań, którymi zajmiesz się w trakcie urlopu. Są na niej na przykład sprawy urzędowe, duże zakupy, generalne porządki, remont mieszkania itp. Nie podkręcaj sobie tempa, nie przeciążaj się. Nie musisz wszystkiego zrobić w jeden dzień! Postaraj się o relaks między obowiązkami. Tak zaplanuj dzień, aby oprócz spraw do załatwienia było miejsce na błogie i beztroskie lenistwo. Gdy decydujesz się na urlop w domu, zadbaj również o to, by na Twojej liście to do znalazły się przyjemności – np. rzeczy, których od dawna chciałeś spróbować, ale jakoś nigdy nie było dobrego momentu. Wybierz się na masaż albo na warsztaty rozwojowe.

    Celebruj chwile i ciesz się z tego, co masz

Zadbaj o wakacyjny klimat, nawet jeśli spędzasz urlop w mieście. Celebruj posiłki, spotykaj się z ludźmi, na których Ci zależy, spędzaj czas na powietrzu. Rób to, co sprawia Ci przyjemność. Drobne rzeczy – jak poranna przejażdżka rowerem albo upieczenie ciasta truskawkowego na wieczorne spotkanie ze znajomymi – też potrafią cieszyć. Spędzając urlop w domu, trzeba tylko skupić się na tym, co jest tu i teraz, i docenić czas wolny od pracy.

    Szukaj nowości i czerp inspiracje

Nawet jeśli nigdzie nie wyjeżdżasz, przyda Ci się powiew świeżości. Coś, co pozwoli przełamać codzienną rutynę. Staraj się choć trochę zmienić otoczenie. Pomogą w tym np. krótkie wycieczki czy jednodniowe wypady za miasto. Nieodkryte dotąd miejsca, ciekawe wydarzenia i nowe aktywności – to wszystko ożywi wakacyjne dni. Urlop w domu to także wyśmienita okazja, by spróbować kilku rzeczy, których jeszcze nigdy nie robiłeś – wspinaczka na ściance, wakacyjny kurs fotografii, a może samodzielne przygotowanie wykwintnego deseru? Wybór należy do Ciebie.

   

Pielęgnuj pasje i dbaj o rozwój

Urlop w domu pozwala skupić się również na tych pasjach, które nieco się przykurzyły. Może więcej czasu poświęcisz zainteresowaniom, które są zwykle przysłaniane przez sprawy służbowe? Co powiesz na beztroskie popołudnie spędzone na rysowaniu, brzdąkaniu na gitarze lub rozwiązywaniu sudoku? W końcu masz też okazję nadrobić zaległe lektury i nowości filmowe. Możesz także odświeżyć język obcy, ale tylko pod warunkiem, że nauka sprawia Ci przyjemność – w końcu to Twoje wolne dni!

Drodzy Czytelnicy : Nie mylcie odpoczynku z lenistwem!!

Odpoczynek to przerwa od aktywności fizycznej lub psychicznej, która pozwala odzyskać siły, lub czas poświęcony na pozbywanie się zmęczenia, zwykle poprzez robienie tego, co sprawia przyjemność. Natomiast lenistwo to niechęć do wysiłku czy pracy.

 

DIETA W PROFILAKTYCE CHORÓB WIEKU PODESZŁEGO

Joanna Drygiel,
Dietetyk
Narodowy Instytut Onkologii – PIB, Warszawa
Klinika Onkologii i Radioterapii

DIETA W PROFILAKTYCE CHORÓB WIEKU PODESZŁEGO


Obraz autorstwa Gpointstudio

 

Prawidłowa dieta jest wymieniana wśród najważniejszych elementów stylu życia, mających wpływ na zdrowie człowieka w każdym wieku. Ma ona szczególne miejsce w profilaktyce chorób często dotykających seniorów, takich jak: otyłość, cukrzyca, nadciśnienie, zawał serca, udar, osteoporoza i niektóre nowotwory. Dlatego też, warto przeanalizować obecny sposób żywienia oraz wyeliminować ewentualne nieprawidłowości.

Do najczęściej popełnianych błędów należą: zbyt wysoka lub niska wartość energetyczna diety, brak regularności w spożywaniu posiłków oraz ich nieodpowiedni skład, a także niewłaściwy dobór produktów spożywczych.

Zapotrzebowanie energetyczne

Zapotrzebowanie na energię i składniki odżywcze zależy między innymi od wieku, płci, aktywności fizycznej, masy i składu ciała a także od stanu zdrowia. U seniorów zapotrzebowanie to jest niższe niż u ludzi młodych, co ma związek przede wszystkim ze spadkiem masy mięśniowej wraz z wiekiem oraz mniejszą aktywnością fizyczną. Zapotrzebowanie to  może jednak okresowo wzrastać.  Ma to miejsce np. w trakcie choroby przebiegającej z gorączką, a także w stanach rekonwalescencji po chorobie i zabiegach operacyjnych.

Jakie produkty wybierać, a jakich unikać?

Obraz autorstwa Brgfx

Warzywa i owoce

Powinny być elementem każdego posiłku i zajmować połowę talerza. Najlepiej wybierać warzywa i owoce surowe, sezonowe, ale można je także spożywać w postaci zup, sosów, potrawek i zapiekanek.  Jeśli senior ma problem z rozdrabnianiem warzyw zębami należy je zetrzeć na tarce lub podać w postaci ugotowanej lub puree.

 

Produkty zbożowe

 

Najlepszym wyborem są pełnoziarniste produkty zbożowe. Są dobrym źródłem błonnika pokarmowego, który wydłuża odczucie sytości, wspomaga perystaltykę jelit zapobiegając zaparciom, a także zmniejsza ryzyko rozwoju chorób układu krążenia oraz niektórych nowotworów. Pełnoziarniste zboża charakteryzują się także większą zawartością składników odżywczych, takich jak witaminy z grupy B, cynk czy magnez, w porównaniu ich białych odpowiedników.

 

Najbardziej wartościową są: razowe mąki i pieczywo, kasze (gryczana, pęczak), razowy ryż, otręby, płatki pełnoziarniste, np. owsiane lub jaglane.

 

Ograniczać należy jasne produkty zbożowe, np. białe pieczywo, biały ryż oraz słodkie płatki zbożowe.  Wyjątek stanowią sytuacje, kiedy senior wymaga stosowania diety lekkostrawnej, ponieważ dieta bogata w błonnik nasila dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego.

Nabiał

Nabiał jest bogatym źródłem białka i wapnia, dlatego powinien znaleźć się w codziennej diecie osoby starszej. Wyjątek stanowią tłuste produkty, które zawierają dużo cholesterolu i nasyconych kwasów tłuszczowych i mają niekorzystny wpływ na układ krążenia.

Zaleca się spożywanie produktów mlecznych takich jak: mleko 1,5-2%, zsiadłe mleko, jogurt naturalny (oprócz wymienionych wyżej), naturalny kefir i maślanka, twarożek typu grani, serek wiejski, homogenizowany serek naturalny oraz skyr.

Należy unikać tłustych oraz słodkich produktów nabiałowych, takich jak: tłuste mleko, śmietana, jogurt grecki i bałkański, tłusty twaróg, serek kremowy, mascarpone, słodki serek homogenizowany, serek topiony i pleśniowy oraz feta.

W ograniczonej ilości można spożywać ser żółty i mozarellę – najlepiej w wersji niskotłuszczowej.

Ryby

Ryby są cennym źródłem pełnowartościowego białka oraz kwasów omega-3 i witaminy D – szczególnie te tłuste (łosoś, halibut, makrela, śledź). Przynajmniej 2-3 razy w tygodniu należy zaplanować je w jadłospisie i spożywać ugotowane na parze lub upieczone w piekarniku.  

Należy unikać wędzonych i solonych ryb ponieważ nadmiar soli może nasilać nadciśnienie tętnicze, natomiast wędzenie jest rakotwórcze.

 

Obraz autorstwa Timolina

Jaja

Zaleca się spożywanie 5-7 jaj tygodniowo, najlepiej z chowu ekologicznego, np. na miękko, na twardo (bez majonezu), w koszulce oraz w postaci jajecznicy na parze lub pomidorach.

Zamiast majonezu można podać sos na bazie jogurtu naturalnego z musztardą i ulubionymi warzywami lub przyprawami, np. rzodkiewką, szczypiorkiem, ziołami. Można taki sos wykorzystać do przygotowania pasty jajecznej.

 

Mięso i jego przetwory

Mięso to źródło żelaza i pełnowartościowego białka, ale mimo tego, nie trzeba go jeść codziennie –  wystarczy 2-3 razy tygodniowo. W pozostałe dni można je zastąpić rybami, jajami lub roślinami strączkowymi.  Mięso powinno być gotowane w wodzie lub na parze, ewentualnie pieczone lub duszone, bez wcześniejszego obsmażania. Niewskazane jest smażenie na patelni i głębokim tłuszczu.

Należy wybierać chude gatunki mięsa i wędlin: kurczak i indyk bez skóry, chude części wołowe i wieprzowe (polędwica, schab środkowy), szynka i polędwica bez widocznego tłuszczu.

Niewskazane jest spożywanie tłustych mięs oraz ich przetworów: pasztet, metka, kiełbasa, mielonka, mortadela, parówki, serdelki.

Nawadnianie

Obraz autorstwa Rawpixel

 

Zaleca się wypijanie minimum 8 szklanek niesłodzonych płynów dziennie. Dla osób w starszym wieku nie jest to łatwe, dlatego aby zwiększyć prawdopodobieństwo spełnienia tego zalecenia warto mieć wodę w pobliżu, zabierać ją ze sobą wychodząc z domu i pić małymi porcjami przez cały dzień. Można także ustawić sobie przypomnienie w telefonie.

 Najlepiej wybierać wodę niegazowaną, słabe napary czarnej, zielonej, owocowej lub ziołowej herbaty oraz niesłodzone kompoty.

Przeciwwskazane są napoje słodzone, gazowane, nektary, wody smakowe oraz napoje energetyzujące.

Niezalecany jest także alkohol, ponieważ może wchodzić w interakcje z przyjmowanymi przez seniora lekami i nadmiernie obciążać wątrobę. Okazjonalnie można sobie pozwolić na małą lampkę czerwonego wina do posiłku.

Słodycze i przekąski

Cukier w diecie powinien być ograniczany, ale nie oznacza to, że nie można od czasu do czasu pozwolić sobie na deser. Może to być np. kawałek gorzkiej czekolady, budyń na chudym mleku, domowy kisiel lub galaretka z owoców sezonowych,  domowe ciasto z dobrych składników, np. marchewkowe, sernik na zimno, czy szarlotka, albo domowe lody np. sorbety.  Zamiast cukru deser można osłodzić erytrolem lub ksylitolem. Najlepiej jednak zjeść w zamian ulubiony sezonowy owoc lub koktajl mleczono-owocowy.

Należy ograniczyć do minimum kaloryczne, smażone, prażone i solone przekąski, np. chipsy. Lepszym wyborem będą paluszki z makiem lub domowy popcorn, albo mała garstka suszonych owoców lub naturalnych orzechów.

Pamiętaj!

Zmiana nawyków żywieniowych nie jest łatwa i warto to robić małymi krokami. Restrykcyjne diety psują nasze relacje z jedzeniem i kojarzą się nam z czymś nieprzyjemnym i przejściowym, dlatego na dłuższą metę nie są skuteczne. Lepiej wprowadzać nowe zasady stopniowo. Wtedy  jest większe prawdopodobieństwo, że nowe, lepsze nawyki zostaną z nami na zawsze.


Obraz autorstwa Rawpixel

31 maja – Światowy Dzień bez Tytoniu

Mgr Irena Przepiórka
Kierownik Telefonicznej Poradni Pomocy Palącym
Zakład Epidemiologii I Prewencji Pierwotnej Nowotworów
Narodowy Instytut Onkologii im. Marii Skłodowskiej-Curie, PIB, Warszawa

 

31 maja – Światowy Dzień bez Tytoniu

To obchodzone  ostatniego dnia maja od 1987 r coroczne święto ma jeden, zasadniczy cel. Jest nim informowanie opinii publicznej i nagłaśnianie informacji o:

  • zagrożeniach zdrowotnych związanych z używaniem tytoniu,
  • praktykach biznesowych firm tytoniowych,
  • podejmowanych przez WHO działaniach zaradczych
  • tym, co ludzie na całym świecie mogą zrobić, aby zapewnić przyszłym pokoleniom lepsze warunki życia.  

Hasłem tegorocznego Światowego Dnia Bez Tytoniu jest „Potrzebujemy żywności nie tytoniu”.

Narastający globalny kryzys żywnościowy zwrócił uwagę na potrzebę kreowania polityki rolnej promującej zrównoważone uprawy, zapobiegającej dalszej degeneracji gleb i zapewniającej bezpieczeństwo żywnościowe.

Rekordowa liczba 349 milionów ludzi w 79 krajach stoi w obliczu zagrożenia brakiem żywności, wielu z nich mieszka w krajach o niskich i średnich dochodach, w tym w ponad 30 krajach na kontynencie afrykańskim. Tymczasem przemysł tytoniowy, czyli producenci groźnych dla zdrowia papierosów, wykorzystuje duże obszary żyznej ziemi do upraw tytoniu, a swoimi działaniami sprzyja wylesianiu i degradacji terenów rolnych oraz naraża zdrowie rolników.

Aby oczyścić ziemię pod uprawę tytoniu wycinane są drzewa, a po zbiorach liście tytoniu suszy się paląc drewno. Szacuje się, że do wyprodukowania 300 papierosów potrzebne jest jedno całe drzewo. To jednak nie wszystkie konsekwencje związane z działalnością przemysłu tytoniowego.

Około 3,5 miliona hektarów ziemi rocznie zajmowanych jest przez uprawę tytoniu. To zdecydowanie ogranicza areał, który mogłyby zostać wykorzystany do uprawy roślin, które wyżywią miliony ludzi, zmniejszając brak bezpieczeństwa żywnościowego. Tytoń jest uprawiany w ponad 124 krajach, a Polska należy do jednego z pięćdziesięciu krajów świata o największej uprawie tytoniu (wg. hektarów). 

Ponadto uprawa tytoniu jest bardzo wymagająca i degraduje grunty rolne. Uprawa tytoniu wymaga intensywnego stosowania pestycydów oraz nawozów sztucznych, które przyczyniają się do degradacji gleby. Chemikalia przedostają się również do wód, zanieczyszczając jeziora, rzeki i wodę pitną. Grunty rolne zajęte przez uprawę tytoniu dodatkowo tracą różnorodność biologiczną co może wiązać się ze zmniejszeniem żyzności czy nawet pustynnieniem. Wyjałowiona ziemia nie nadaje się do wykorzystania w rolnictwie, co zwiększa stan braku bezpieczeństwa żywnościowego na świecie.

Dodatkowo koło 90% całej produkcji tytoniu koncentruje się w krajach rozwijających się, o niskich i średnich dochodach.  Ten fakt bardzo utrudnia wdrażanie środków kontroli uprawy tytoniu ponieważ  przemysł tytoniowy oferuje pozorne korzyści pieniężne z uprawy. Polityka przemysłu jest zaplanowana na maksymalny zysk firm przy minimalizowaniu dochodów rolników i uniemożliwieniu im zmiany profilu upraw. Rolnicy są często związani umowami skonstruowanymi w sposób, który powoduje, że wpadają w błędne koło zadłużenia. W większości krajów przemysł tytoniowy dostarcza rolnikom nasiona i inne materiały potrzebne do uprawy tytoniu, a następnie odlicza ten koszt od zarobków. Często też nie jest zapewniana godziwa cena za ich produkt np. zaniżając klasyfikację i ceny liści tytoniu, a rolnicy w efekcie nie spłacają pożyczek i w ten sposób pozostają związani z przemysłem tytoniowym. Wbrew zapewnieniom przemysłu tytoniowego jego uprawa nie jest dochodowa, a jej znaczenie gospodarcze jest zdecydowanie wyolbrzymiane. Produkcja tytoniu wymaga dużych nakładów finansowych, jest pracochłonna i czasochłonna (dojrzewanie trwa 9 miesięcy), a dodatkowo generuje dodatkowe koszty związane z leczeniem problemów zdrowotnych wywołanych właśnie uprawa tytoniu. 

Uprawa tytoniu może stanowić również poważne zagrożenie dla zdrowia rolników. Rolnicy uprawiający tytoń narażeni są na kontakt z pyłem tytoniowym i pestycydami.  Podczas prac wiązanych z hodowlą tytoniu rolnik może wchłonąć nikotynę odpowiadającą 50 papierosom dziennie. Obserwowano również poważne narażenie rodzin rolników, a zwłaszcza dzieci na szkodliwe substancje, które przenoszone są przez rolników do domów na swoich ciałach, ubraniach lub butach. Wiadomo również, że kobiety i dzieci są często głównymi pracownikami zatrudnionymi przy produkcji tytoniu. Wiąże się to z kontaktem z zielonymi liśćmi tytoniu i ciężkimi chemikaliami, a także narażeniem na dym tytoniowy podczas procesu peklowania. Niestety może to prowadzić do poważnych konsekwencji zdrowotnych np. choroby zielonego tytoniu czyli zatrucia nikotyną, która podczas dotykania liści tytoniu dostaje się przez skórę do organizmu.

Nie jest więc nadużyciem stwierdzenie, że działalność przemysłu tytoniowego hamuje postęp rolnictwa, wprowadzanie alternatywnych, zrównoważonych upraw a równocześnie sprzyja ubożeniu rolników krajów rozwijających się i odbiera ich rodzinom poczucie bezpieczeństwa ekonomicznego oraz stwarza poważne zagrożenie dla zdrowia rolników i ich rodzin.

Te informacje oburzają jeszcze bardziej, gdy uwzględnimy fakt, że chodzi o przemysł wytwarzający produkty powodujące na świecie ok. 8 mln przedwczesnych zgonów rocznie. Używanie produktów tytoniowych zwiększa ryzyko chorób układu krążenia, układu oddechowego, licznych nowotworów oraz wielu innych chorób np. osteoporozy czy jaskry. Szacuje się, że osoba paląca żyje o ok. 10 lat krócej.

Dlatego w  związku ze Światowym Dniem Bez Tytoniu w 2023 r. sformułowano apel do rządów o kreowanie światowej polityki antytytoniowej, w tym do zaprzestania dopłat do uprawy tytoniu i przekierowanie środków finansowych do wspierania rolników w przejściu na bardziej zrównoważone uprawy, które poprawiają bezpieczeństwo żywnościowe na świecie i przeciwdziałać będą degradacji środowiska.

Aktualne jest również wezwanie, by palące tytoń osoby, podjęły wysiłki zmierzające do odstawienia tych produktów. Zmniejszając popyt na tytoń zmniejszą się dochody przemysłu tytoniowego. Tym samym ograniczy to jego możliwości szkodzenia planecie, szkodzenia rolnikom w krajach rozwijających się i dalszej promocji niebezpiecznych produktów.

Zaprzestanie palenia nie zawsze jest łatwe, ale zawsze jest możliwe!

Najważniejsze jest to, by podjąć próbę odstawienia papierosów! Warto wcześniej omówić ze specjalistami swoją indywidualną sytuację i opracować plan rzucenia palenia.

Dzwoniąc do Telefonicznej Poradni Pomocy Palącym, pod numer 801 108 108 lub 22 211 80 15 można w sposób zapewniający poufność i dyskrecję porozmawiać z profesjonalistą, który udzieli fachowego wsparcia. Telefony odbierane są przez wysokiej klasy specjalistów, przeszkolonych w tym, jak pomóc skutecznie rzucić palenie. Wszyscy doradcy rozumieją mechanizmy biologiczne
i psychologiczne uzależnienia. Dzięki temu z dużym wyczuciem i empatią potrafią słuchać
i ukierunkować rozmówcę tak, by zwiększyć jego szansę na odstawienie nikotyny. Poradnia obejmuje pomocą zarówno osoby, które chcą odstawić tradycyjne papierosy, jak również użytkowników
e-papierosów i tytoniu podgrzewanego. Doradcy nie oceniają, nie narzucają swoich pomysłów na rzucenie palenia, a w zamian słuchają i pomagają w znalezieniu najlepszej drogi do celu.

W Telefonicznej Poradni Pomocy Palącym można uzyskać pomocne wskazówki na temat:

  • Jak radzić sobie z głodem nikotynowym i objawami odstawienia.
  • Jakie strony internetowe lub aplikacje mogą pomóc rzucić palenie.
  • Czy stosować leki wspomagające rzucenie palenia i jak to robić.
  • Jak rozpoznawać i radzić sobie z symptomami nawrotu.

W Światowym Dniu bez Tytoniu podejmij swoją indywidualną walkę o lepszy świat i rzuć palenie!

 

 

Pacjent, czyli kto….. ma prawa ale i obowiązki


Jolanta Meller,
Kierownik Działu Obsługi Ambulatoryjnej i Rejestracji
Narodowy Instytut Onkologii im. Marii Skłodowskiej -Curie,
PIB, Warszawa

 

Pacjent, czyli kto….. ma prawa ale i obowiązki

Pacjent, czyli kto?

Słowo “pacjent” wywodzi się z języka  angielskiego “patient” i oznacza osobę cierpliwą. Prawo polskie (Ustawa z dnia 6 listopada 2008 r. o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta), definiuje “pacjenta” – osoba zwracającą się o udzielenie świadczeń zdrowotnych lub korzystającą ze świadczeń zdrowotnych udzielanych przez podmiot udzielający świadczeń zdrowotnych lub osobę wykonującą zawód medyczny. Najprostszą definicję przyjęła Światowa Organizacja Zdrowia (WHO), pacjentem jest ten, kto korzysta ze świadczeń opieki zdrowotnej niezależnie od tego czy jest zdrowy, czy chory. W skrócie – pacjentem jest każdy, kto ma kontakt ze świadczeniami w podmiocie leczniczym.

Każdy obywatel naszego Państwa w przepisach Konstytucja RP ma zagwarantowane prawo do ochrony życia i zdrowia. Co oznacza, że jako Pacjent powinien mieć zapewnione właściwe traktowanie przez personel medyczny oraz powinien wiedzieć jakie ma prawa, a także, w jaki sposób może się domagać, by ich przestrzegano. Musimy pamiętać, że jako Pacjenci obok praw mamy również obowiązki.

Jako pacjent masz swoje prawa

Każdy z nas jako Pacjent ma określone prawa, które gwarantuje mu Konstytucja a także szereg ustaw, regulujących sferę zdrowia. Do najważniejszych praw zaliczamy:

Prawo do bezpłatnych świadczeń zdrowotnych

Jako Pacjent masz prawo do równego dostępu do świadczeń opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych.

Pomoc powinna być udzielona zgodnie z aktualną wiedzą medyczną.

Jeżeli są ograniczenia w dostępie do  świadczeń, musisz mieć możliwość skorzystania z rzetelnej listy oczekujących, która jest oparta na sprawiedliwych zasadach oraz podstawach medycznych (tzw. Kolejki oczekujących).

W sytuacji nagłego zagrożone zdrowie lub życie, masz prawo do natychmiastowej pomocy medycznej.

W przypadku wątpliwości pojawiających się w trakcie procesu diagnostycznego lub propozycji  metody leczenia, możesz żądać, aby lekarz skonsultował się z innym specjalistą albo zwołał konsylium lekarskie, zaś położna lub pielęgniarka zasięgnęła opinii innej położnej bądź pielęgniarki. Jeżeli lekarz odmówi, ten fakt powinien zostać odnotowany w indywidualnej dokumentacji medycznej Pacjenta.

Prawo do informacji

W czasie całego postępowania diagnostycznego, leczniczego lub innych działaniach terapeutycznych realizowanych przez lekarza czy podmiot leczniczy Pacjent ma prawo do informacji, które będą przekazane dla niego w sposób zrozumiały, przystępny co do stanu zdrowia,  jak też na czym będą polegały przeprowadzane zabiegi i badania oraz w jakim celu przyjmowane dane leki i np. jakie są ich skutki uboczne. Również musimy być poinformowanie o ewentualnych następstwach podjętych działań leczniczych.

W ramach tego prawa Pacjent może zrezygnować z prawa do tych informacji. Konieczne wówczas jest dokładne określenie zakres informacji, jakich nie chce się uzyskiwać.

Należy pamiętać, że to pacjent decyduje, komu i w jakiem zakresie przekazywane są informacje o jego stanie zdrowia. Pacjent ma prawo do decyzji, że zastrzega w placówce medycznej, by nie udzielano informacji nikomu.

Prawo do tajemnicy informacji

Tajemnica informacji daje prawo do ochrony danych i utrzymania w tajemnicy informacji na temat stanu zdrowia, przebiegu leczenia, jak też życia prywatnego, rodzinnego i zawodowego. Złamanie tajemnicy lekarskiej jest możliwe, gdy może ona powodować niebezpieczeństwo dla zdrowia i życia Pacjenta i innych osób.

Prawo do wyrażenia zgody na udzielenie świadczeń zdrowotnych

Po przekazaniu przez lekarza informacji o stanie zdrowia, Pacjent wyraża bądź nie wyraża zgody na przeprowadzenie badania.

Oddzielne zgody wyrażane są na pobyt w szpitalu oraz na wszystkie inne badania i świadczenia medyczne. Zgoda może być wyrażona ustnie, pisemnie albo poprzez takie zachowanie, które nie budzi wątpliwości co do tego, jaką decyzję podejmuje Pacjent.

Uwaga! Pisemna zgoda jest wymagana w przypadku zabiegu operacyjnego albo zastosowania metody leczenia lub diagnostyki stwarzających podwyższone ryzyko.

Warto wiedzieć. Jeśli dziecko w wieku 16 – 18 lat nie zgadza się na udzielenie świadczenia zdrowotnego, a jego przedstawiciel ustawowy (np. rodzic) ma odmienne zdanie, to odpowiedni sąd podejmie w tej sprawie ostateczną decyzję.

Prawo do poszanowania intymności i godności

Bardzo ważnym prawej w trakcie wszystkich procedur świadczonych w placówkach medycznych jest prawo do poszanowania godności i intymności podczas otrzymywania świadczeń zdrowotnych. Co za tym idzie w trakcie udzielania pomocy medycznej powinny być obecne tylko te osoby, które są przy tym niezbędne. Obecność innych osób, w tym wykonujących zawód medyczny i studentów uczelni medycznych, wymaga zgody Pacjenta i zgody lekarza, który udziela świadczenia.

Prawo do poszanowania intymności i godności dotyczy również przygotowania się do badania lub zabiegu w osobnym miejscu, tak aby były zapewnione warunki, które dają poczucie intymności i bezpieczeństwa psychicznego. Jeżeli Pacjent jest unieruchomiony w łóżku lub obłożnie chora i przebywa na  w sali wieloosobowej, badanie powinno być przeprowadzone za parawanem. Natomiast lekarz nie powinien omawiać stanu zdrowia Pacjenta i zadawać intymnych pytań w obecności innych pacjentów.

Prawo do poszanowania godności obejmuje także prawo do godnego umierania – czyli prawo do tego, by ból i cierpienie zostały złagodzone.

Prawo do dokumentacji medycznej

Prawo do dostępu do dokumentacji medycznej dotyczącej stanu zdrowia oraz udzielonych świadczeń gwarantuje udostępnienie jej bez zbędnej zwłoki w postaci odpisu, kopi lub wyciągu Pacjentowi lub osobie przez Pacjenta upoważnionej. Zgodnie z przepisami (m.in. znowelizowany art. 26 ustawy o prawach pacjenta oraz art. 40 ustawy o zawodach lekarza i lekarza dentysty), placówka medyczna poza dotychczas uprawnionymi osobami (czyli osobami upoważnionymi przez Pacjenta za życia oraz przedstawicielem ustawowym) dokumentację medyczną ma obowiązek udostępniać osobie bliskiej, chyba że udostępnieniu sprzeciwi się inna osoba bliska lub sprzeciwił się temu za życia Pacjent.

 

Sprzeciw złożony przez Pacjenta lub osobę bliską musi zostać dołączony do dokumentacji medycznej. Jeżeli został zgłoszony ustnie – należy odnotować ten fakt również w dokumentacji medycznej.

Uwaga! Szpital lub przychodnia przechowuje dokumentację medyczną przez 20 lat, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym dokonano ostatniego wpisu.

Prawo do zgłoszenia sprzeciwu wobec opinii albo orzeczenia lekarza

Pacjent ma prawo sprzeciwić się opinii albo orzeczeniu, które wydał lekarz o stanie zdrowia, jeśli ma to wpływ na prawa lub obowiązki wynikające z przepisów prawa. Sprzeciw wnosi się do Komisji Lekarskiej działającej przy Rzeczniku Praw Pacjenta, za pośrednictwem tego ostatniego. Czynność tę należy wykonać w ciągu 30 dni od wydania opinii albo orzeczenia.

Warto wiedzieć. Taki sprzeciw może wnieść w imieniu Pacjenta również przedstawiciel ustawowy.

Prawo do poszanowania życia prywatnego i rodzinnego

Niezależnie od tego, czy Pacjent przebywa w szpitalu, uzdrowisku, czy zakładzie opiekuńczo-leczniczym, ma prawo do kontaktu osobistego, telefonicznego lub korespondencyjnego z innymi osobami. Nie można kontaktu utrudniać, ale placówka zdrowotna ma prawo określić czas i miejsce kontaktu.

Prawo do opieki duszpasterskiej

Pacjent ma  prawo do bezpośredniego kontaktu z duchownym wyznawanej religii.  Przebywanie w szpitalu nie może być powodem ograniczenia tego prawa. Jeżeli w szpitalu organizowane są spotkania z duchownym lub obrzędy religijne, pacjent ma prawo w nich uczestniczyć jeśli tylko wyrazi taką chęć.  Poza pewnymi wyjątkami np. epidemiologicznymi, szpital nie może ograniczyć odwiedzin duchownego w szpitalu lub przyjmowania przez pacjenta sakramentów.

Prawo do opieki duszpasterskiej  przysługuje każdemu człowiekowi niezależnie od wieku i jest szczególnie ważne w przypadku chorych także tych hospitalizowanych czy przebywających w zakładach opiekuńczo leczniczych i pielęgnacyjno-opiekuńczych.

Prawo do przechowywania rzeczy wartościowych w depozycie

Zgodnie z przepisami prawa Pacjent przebywający w całodobowej placówce medycznej ma prawo do przechowywania rzeczy wartościowych w depozycie. Koszty realizacji tego prawa ponosi szpital, chyba że przepisy odrębne stanowią inaczej.

Szpital ma obowiązek realizacji prawa Pacjenta do przechowywania rzeczy wartościowych w depozycie. Pacjent natomiast nie musi z tego prawa skorzystać, ani też nie może być w jakikolwiek sposób zmuszany do złożenia rzeczy wartościowych do depozytu.

Powyższe prawa są ogólne i dotyczą każdej placówki, w której Pacjent ma udzielane świadczenia medyczne. W zależności od tego, gdzie korzystamy z przysługujących nam świadczeń zdrowotnych, mamy dodatkowe, określone uprawnienia.

Udzielanie świadczeń medycznych w przychodni

Każda osoba ubezpieczona może leczyć się bezpłatnie w placówkach, które mają podpisaną umowę z Narodowym Funduszem Zdrowia. Możesz leczyć się tam, gdzie chcesz, nie obowiązuje rejonizacja. 

Każdy obywatel ma prawo wybrać lekarza pierwszego kontaktu (lekarz podstawowej opieki zdrowotnej), pielęgniarkę i położną. W obu wypadkach ciągu roku kalendarzowego możesz trzykrotnie i bezpłatnie zmienić swoją decyzję.

Rejestracji do lekarza można dokonać osobiście, przez osoby trzecie lub telefonicznie lub poprzez e-rejestrację. Rejestracja nie ma prawa wyznaczać określonego dnia na zapis do konkretnego lekarza.

Do specjalisty można zapisać się w każdej przychodni, która ma kontrakt z NFZ. Skierowanie  wystawi lekarz rodzinny jeżeli uzna, że jest to uzasadnione stanem zdrowia Pacjenta.

Bez skierowania możesz skorzystać z porady: ginekologa i położnika, dentysty, wenerologa, onkologa oraz psychiatry.

Warto wiedzieć. Aby skorzystać z bezpłatnej pomocy, należy potwierdzić prawo do bezpłatnych świadczeń. Do weryfikacji niezbędny jest numer PESEL i okazanie dowodu osobistego lub inny dokument ze zdjęciem potwierdzający tożsamość. Jeśli system nie zweryfikuje, trzeba przedstawić dowód potwierdzający ubezpieczenie, np. druk RMUA.  Jeśli go Pacjent nie posiada ze sobą, można złożyć pisemne oświadczenie o prawie do bezpłatnej opieki medycznej. 

Udzielanie świadczeń medycznych w szpitalu

Pacjent ma prawo do leczenia szpitalnego na podstawie skierowania wystawionego przez lekarza (w tym lekarza, który nie jest lekarzem ubezpieczenia zdrowotnego). Do szpitale należy zabrać dowód tożsamości i numer e-skierowania.

W nagłym przypadku, lub w sytuacji bezpośredniego zagrożenia życia nie jest wymagane skierowanie.

Zmiana ustalonego terminu zabiegu może nastąpić tylko w wyjątkowych sytuacjach, których nie można było wcześniej przewidzieć. W takiej sytuacji szpital musi powiadomić i podać przyczynę. 

Jeśli szpital wyczerpał limity NFZ na dany rok, powinien poinformować kiedy rozpoczynają się nowe zapisy.  Możesz też szukać miejsca w innym szpitalu. Na stronie oddziału wojewódzkiego NFZ w zakładce “lista oczekujących na świadczenia opieki zdrowotnej” wpisując nazwę zabiegu – wyświetli się lista placówek, wraz z liczbą osób oczekujących i przybliżonym terminem wykonania zabiegu.

Warto wiedzieć. W sytuacji natychmiastowej konieczności leczenia w placówce medycznej lub z uwagi na schorzenia narządu ruchu przysługuje Pacjentowi bezpłatny transport do placówki w której będą udzielne świadczenia medyczne, z którą NFZ zawarł umowę o udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej.

Również Pacjentowi przysługuje prawo do wypisania się ze szpitala na własne żądanie. Wcześniej jednak lekarz ma obowiązek w jasny sposób poinformować o przewidzianych konsekwencjach takiej decyzji.

Obowiązki pacjenta

Pacjent ma nie tylko prawa, ale i obowiązki. Wynikają one m.in. z przepisów prawnych, rozporządzeń i regulaminów obowiązujących w poszczególnych zakładach opieki zdrowotnej, obowiązku dbania o własne zdrowie i nienarażania zdrowia innych oraz ogólnych zasad współżycia społecznego. Każdy z nas ma powinien:

  • Dbać o własne zdrowie, m.in. poprzez profilaktykę zdrowotną.
  • Interesować się swoim zdrowiem i brać udział w leczeniu dolegliwości.
  • Przestrzegać zaleceń lekarza i pozostałego personelu medycznego, które dotyczą diagnostyki, leczenia, rehabilitacji, a nawet zmiany trybu życia.
  • Stosować się do wszystkich zaleceń i wskazówek personelu medycznego,
  • Nie opuszczać w trakcie hospitalizacji budynku szpitala bez wyraźnej zgody lekarza prowadzącego leczenie lub lekarza dyżurnego,
  • Szanować godność innych pacjentów, przestrzegać ich prawa do prywatności i poufności informacji, które ich dotyczą.
  • Dbać o właściwą higienę osobistą.
  • Przestrzegać przepisów porządkowych, które obowiązują w danym zakładzie opieki zdrowotnej (np. zakazu palenia, zażywania środków odurzających, zachowania ciszy, przestrzegania rozkładu dnia, bezpieczeństwa przeciwpożarowego itp.).
  • Nie narażać zdrowia innych pacjentów (np. przez zakażenie).
  • Stosować się do zaleceń personelu medycznego, w szczególności w przypadku używania telefonów komórkowych.
  • Szanować mienie placówki medycznej.

Domagaj się respektowania twoich praw

Jeśli któreś z praw zostanie naruszone, Pacjent ma prawo złożenia skargi. W zależności od sytuacji, kierujemy ją do jednej z poniższych instytucji.

Do kierownika oddziału, na którym pracuje specjalista.

Każdy publiczny zakład opieki zdrowotnej ma obowiązek opracować regulamin porządkowy, w którym muszą się znaleźć nie tylko zasady organizacji placówki ale też przysługujące pacjentowi prawa. Regulamin powinien być umieszczony w widocznym miejscu wraz z informacją, kiedy, w jakich godzinach i komu należy zgłaszać skargi i wnioski. Zażalenie na personel medyczny składa się u bezpośrednich przełożonych.

Po godz. 15.00, a także w niedziele, święta i dni wolne od pracy, skargi i wnioski dotyczące kadry można składać głównemu lekarzowi dyżurnemu szpitala.

Do Narodowego Funduszu Zdrowia i właściwego konsultanta wojewódzkiego

Zażalenie lub skargę, w przypadku zastrzeżeń na sposób udzielania świadczeń przez placówkę medyczną (np. pominięcie w kolejce do zabiegu) do Narodowego Funduszu Zdrowia.  Pismo należy adresować do Działu Skarg i Wniosków oddziału wojewódzkiego NFZ (wykaz adresów znajduje się na stronie centrali: www.nfz.gov.pl).

Natomiast skargę na sposób udzielenia świadczenia opieki zdrowotnej przez lekarza można złożyć do właściwego konsultanta wojewódzkiego. Wykaz znajduje się na stronie internetowej Ministerstwa Zdrowia: www.mz.gov.pl. Ważne jest, aby pismo złożyć właściwemu konsultantowi ze względu na dziedzinę medycyny, którą reprezentuje nierzetelny lekarz.

Do okręgowego rzecznika odpowiedzialności zawodowej

W przypadku, gdy Pacjent uważa, że lekarz wykazał brak należytej staranności, albo nieetycznie się zachował może złożyć zażalenie do okręgowego rzecznika odpowiedzialności zawodowej. Rzecznik ma siedzibę przy każdej okręgowej izbie lekarskiej. Jeśli uzna, że zażalenie jest uzasadnione, kieruje sprawę do rozpatrzenia przez właściwy sąd okręgowy.

Skierowanie sprawy do rzecznika odpowiedzialności zawodowej nie wyklucza sądowej drogi dochodzenia roszczeń.

Jeśli Pacjent nie zgadza się z wyrokiem okręgowego sądu lekarskiego może się odwołać do Naczelnego Sądu Lekarskiego. Odwołanie należy złożyć w ciągu 14 dni od daty doręczenia wyroku okręgowego sądu lekarskiego. Tak samo może postąpić oskarżony przez Pacjenta lekarz.

Do Rzecznika Praw Pacjenta

Skargę do Rzecznika Praw Pacjenta składa się, gdy doszło do naruszenie praw pacjenta, lekarz nie udzielił ci przystępnej informacji o stanie zdrowia i leczeniu, nie może Pacjent otrzymać kopii swojej dokumentacji czy przed operacją nie poinformowano o zabiegu i możliwych następstwach. Skargę do RPP można przesłać pocztą lub e-mailem na adres podany na stronie internetowej rzecznika: www.bpp.gov.pl.

Do komisji ds. orzekania o błędach medycznych

Do komisji należy złożyć skargę, gdy Pacjent został poszkodowany w trakcie leczenia. Komisja działa przy urzędzie wojewódzkim właściwym dla siedziby placówki medycznej.

Wniosek taki może też złożyć przedstawiciel ustawowy lub spadkobierca.

Formularz wniosku udostępniony jest na stronie urzędu wojewódzkiego. Do wniosku należy dołączyć dokumentację medyczną.

Do sądu

Zawsze można skierować sprawę do sądu cywilnego. Pozew składa się we właściwym ze względu na adres zamieszkania sądzie rejonowym lub okręgowego.

Roszczenia przeciw podmiotowi leczniczemu, w którym doszło do śmierci Pacjenta, może zgłosić do sądu także rodzina zmarłego.

 

 

Było sobie pielęgniarstwo ……..


Jolanta Meller,
Kierownik Działu Obsługi Ambulatoryjnej i Rejestracji
Narodowy Instytut Onkologii im. Marii Skłodowskiej -Curie,
PIB, Warszawa

 Było sobie pielęgniarstwo ……..

Pielęgniarstwo jest – lub powinno być – bezkrytycznym aktem troski, współczucia i empatii.
Powinno nam przypominać o naszej zdolności darzenia człowieka uczuciem.
Jeśli poziom rozwoju społeczeństwa wyraża się tym, jak traktuje ono swoich najsłabszych
obywateli, to sam akt opieki staje się miarą człowieczeństwa.

Christie Watson


Człowiek od zawsze walczy z różnymi, mniej lub bardziej niebezpiecznymi chorobami, radzi sobie ze skutkami nieszczęśliwych wypadków i próbuje ustrzec się przed schorzeniami. Na szczęście w tych zmaganiach nie jest osamotniony. Towarzyszą mu pełne empatii i współczucia, a na dodatek wyposażeni w praktyczną wiedzę na temat ludzkiego organizmu, różnych metod potęgowania zdrowia, pielęgnowania i leczenia – pielęgniarki i pielęgniarze.

Pracownicy medyczni pojawiają się w naszym życiu już w chwili narodzin i towarzyszą nam do końca naszych dni. Co o pielęgniarkach/pielęgniarzach wiemy, pomimo, że każdy z nas ma jakieś wyobrażenie o tym, czym zajmuje się pani pielęgniarka, które wynika, że jedni spotkali ją osobiście na swojej drodze, inni znają ją raczej z opowiadań lub mają o niej stereotypowe myślenie. W mojej opinii jest niezbędnym ogniwem w zespole terapeutycznym, bez którego przywracanie zdrowia byłoby po prostu obecnie niemożliwe.

Pielęgniarstwo –  co mówi historia

Dawno, dawno temu…

W starożytnej Grecji świątynie Asklepiosa, pełniły funkcje szpitali a chorymi opiekowały się kapłanki. Zadanie opieki nad chorymi ułatwił im słynny Hipokrates, zwany „Ojcem medycyny”, który w swoich dziełach zawarł praktyczne wskazówki dotyczące m.in. higieny, opatrywania ran, przygotowywania kompresów czy żywienia pacjentów. W Cesarstwie Rzymskim rannymi i chorymi zajmowali się niewolnicy a opieka i pielęgnacja chorych w domach tradycyjnie pozostawała w rękach kobiet. W początkach chrześcijaństwa zaczęto organizować przytułki dla ludzi potrzebujących pomocy, które z czasem nabierały cech szpitali. Pracę w nich podejmowały kobiety nie obciążone obowiązkami domowymi. Najczęściej były to kobiety niezamężne i wdowy. Wiek V n.e. zapoczątkował tworzenie zgromadzeń zakonnych, które niemal całkowicie przejęły opiekę nad chorymi w szpitalach powstających przy klasztorach, gdzie młode kobiety z bogatych rzymskich rodzin opiekowały się chorymi. W Średniowieczu szpitale powstawały przy klasztorach, a ulgę osobom cierpiącym starali się nieść zakonnicy: Benedyktyni, czy Franciszkanie. Wiek XIV to upadek pielęgniarstwa. Zgromadzenia zakonne nie były w stanie otoczyć opieką wszystkich osób potrzebujących pomocy. Opiekę nad chorymi zaczęto powierzać osobom świeckim, posługaczkom nie posiadającym przygotowania do tak odpowiedzialnej pracy. Wiek XVI poziom opieki i pielęgnacji diametralnie się obniżył a wraz nim pogarszała się opinia o osobach wykonujących te zadania. Niezbędne były reformy, których  podjął się kościół i dla zapewnienia opieki chorym i potrzebującym powołał zgromadzenia: bonifratrów – braci szpitalnych 1540, sióstr Miłosierdzia św. Wincentego a Paulo 1633. Niemal dwa wieki później w 1836 r. Teodor Fiedlner założył protestanckie zgromadzenie diakonis, których zadaniem było pielęgnowanie chorych w szpitalach i domach oraz opieka nad starcami i więźniami. Zgromadzenia prowadziły szkolenia z wiedzy ogólnej i medycznej oraz nauczanie praktyczne.

Narodziny zawodu

Początki pielęgniarstwa datuje się na przełom XIX i XX wieku. Przyczyniły się do tego przemiany społeczno-polityczne oraz ekonomiczne na świecie. Zawodowy status dała pielęgniarkom dopiero Florence Nightingale tworząc w XIX stuleciu podstawy edukacji, podkreślając, że w tej profesji nie mniej istotne są cechy osobowości, życzliwość i chęć niesienia pomocy. Pierwszą, profesjonalną, świecką szkołę dla przyszłych pielęgniarek założyła w Londynie w 1860 roku. „Dama z lampą” (taki przydomek twórczyni nowoczesnego pielęgniarstwa nadali Anglicy) starała się poprawić jakość opieki i zmienić wizerunek pielęgniarki w świadomości społecznej. Uważała, że pielęgniarstwo jest zawodem, który powinny wykonywać kobiety niezamężne, inteligentne, kulturalne bardzo dobrze wykształcone o niekwestionowanej moralności. W realizacji tych ambitnych zamierzeń pomógł z pewnością Henryk Dunant, który w 1864 roku stworzył Międzynarodowy Czerwony Krzyż. Do zadań tej organizacji należało m.in. tworzenie świeckich szkół pielęgniarskich. Uporządkowanie wiedzy dotyczącej opieki nad chorym i profesjonalna edukacja miała jeszcze jeden pozytywny aspekt: znaczny wzrost jakości opieki medycznej.

W 1899 roku powstała Międzynarodowa Rada Pielęgniarek (International Council of Nurses – ICN), która ustaliła uniwersalne, obowiązujące na całym świecie, standardy obejmujące m.in.: jednolity system kształcenia, kryteria naboru osób, które chciałyby wykonywać ten zawód, zasady etyki pielęgniarskiej i regulacje prawne.

Polskie początki pielęgniarstwa

Na przełomie XIX i XX wieku nasze Państwo formalnie nie istniało, a jego terytorium podzielone było między trzech zaborców: Austrię, Prusy i Rosję. W każdym z tych rejonów poziom życia, aktywność Polaków, rozwój nauki wyglądał zupełnie inaczej.

W 1935 roku Sejm Polski uchwalił, pierwszą w historii, ustawę regulującą zasady dotyczące pracy pielęgniarki obejmujące m.in. podstawy edukacji, umiejętności i wiedzę medyczną.

Warto podkreślić z jak ogromnym niebezpieczeństwem i ryzykiem wiąże się pielęgnowanie chorych i rannych w czasie wojny. Pielęgniarki wspierały żołnierzy polskich na wszystkich frontach, brały udział w ruchu oporu, organizowały szpitale polowe i punkty medyczne ryzykując własnym zdrowiem i życiem.

Współczesne pielęgniarstwo – jakie jest oraz  jego rola w XXI wieku?

Ewolucja i rewolucja nie omijała zawodu pielęgniarki. Tak jak zmieniał się cały świat, szybki postęp w różnych dziedzinach nauk, tak również zmieniała swoje oblicze medycyna a w niej szeroko pojęte pielęgniarstwo. Pielęgnowanie jest działalnością zawodową pielęgniarki. Według definicji, praca pielęgniarki polega na „pomaganiu i towarzyszeniu człowiekowi w zdrowiu, chorobie i niepełnosprawności, a ponadto kształtowaniu umiejętności samoopieki w celu utrzymania komfortu życia codziennego w zdrowiu, życia w cierpieniu i życia z chorobą (Górajek-Jóźwik)”. Przy czym największy nacisk kładzie się na pomaganie, wspieranie i towarzyszenie człowiekowi oraz nauczeniu go samoopieki, aby mógł osiągnąć optymalny poziom zdrowia.

Proces kształcenia i przygotowania do zawodu pielęgniarki/pielęgniarza oparty jest na szerokim zakresie wiedzy z wielu dziedzin i umiejętnościach zawodowych zdobytych nie tylko w trakcie wieloletniej nauki ale również w trakcie całej pracy zawodowej jest on rozszerzany i pogłębiany.

Współczesne pielęgniarstwo ulega ciągłym przeobrażeniom. Zmiany zachodzące w nim były i nadal są wynikiem zachodzących przekształceń zarówno politycznych, jak i gospodarczo-społecznych. Postępująca i nieuchronna profesjonalizacja pielęgniarstwa stawia przed personelem pielęgniarskim coraz to nowe wyzwania. Współczesna pielęgniarka/pielęgniarz obecnie posiada szeroką wiedzę m.in. z medycyny, nauk o zdrowiu, psychologii, rehabilitacji, dietetyki, fizjoterapii, farmakologii, ratownictwa medycznego, socjologii, zarządzania, organizacji pracy. Współczesna pielęgniarka/pielęgniarz to osoba samodzielna w działaniu, obejmującym pielęgnowanie pacjentów, ale również  aktywny członek zespołów interdyscyplinarnych, koordynator indywidualnej opieki nad pacjentem, współpracujący ze specjalistami z zakresu ochrony zdrowia i wszystkich dziedzin medycyny.

Zawód pielęgniarka/pielęgniarz współcześnie to profesjonalizm w samodzielnym podejmowaniem odpowiedzialnych i autonomicznych decyzji dotyczących pielęgnowania. To szczególna rola w zespole pielęgnacyjno-terapeutycznym, w którym pielęgniarka/pielęgniarz jest również:

  • rzecznikiem pacjenta na forum zespołu, dba o jego sprawy i dobro,
  • doradcą w kwestii zdrowia, postępowania w danej sytuacji zdrowotnej,
  • opiekunem uzupełniającym lub wykonującym, w przypadkach, gdy pacjent sam nie jest w stanie samodzielnie zaspokoić swoich potrzeb,
  • edukatorem, który kształtuje postawy, uczy samoopieki, motywuje do zmian,
  • przewodnikiem w działaniach zmierzających do określonego celu, jakim jest zdrowie szeroko pojmowane,
  • powiernikiem godnym zaufania, okazującym empatię i wsparcie.

Obecnie nowe uprawnienia do ordynacji leków oraz kontynuowania recept, rozszerzają kompetencje pielęgniarki/pielęgniarze co zapewnia pacjentom ciągłości leczenia a osoby wykonujące ten zawód stając się partnerami dla lekarzy.

Zmienia się świat zmienia się zawód pielęgniarki/pielęgniarza i zmieniają się pacjenci. Współcześni pacjenci są bardziej wymagający i pragną wiedzy w temacie ich stanu zdrowia czy choroby. Znają swoje prawa i jeśli zaczynają chorować, często stają się skarbnicą wiedzy w danej dziedzinie, dążą do poznania wszelkich informacji, które mogą im pomóc w wyzdrowieniu. Tutaj pielęgniarki/pielęgniarze mają  świetną okazję do wsparcia wiedzy pacjentów w obszarze terapeutycznym, diagnostycznym czy leczniczym. Również otwarci na nowinki medyczne i możliwości cyfrowe będą przewodnikami po usługach cyfrowych dla swoich podopiecznych, jak poruszać się po zawiłościach systemu opieki zdrowotnej.

W tym wszystkim współczesna pielęgniarka/pielęgniarz musi się odnajdywać. Wielokrotnie zdarza się, iż natłok obowiązków przesłania holistyczne podejście do człowieka. Coraz częściej brakuje czasu, aby zatrzymać się nad sytuacją poszczególnych osób, wysłuchać ich problemów, wspólnie zastanowić się, jakie działania podjąć. Trzeba pamiętać, że ten zawód to również ludzie którzy w swej działalności zawodowej potrzebują również wewnętrznej siły i motywacji.

Zastanówmy się Wszyscy nie tylko osoby wykonujące zawód pielęgniarki/pielęgniarza, jaki dalszy ciąg może być tych „opowieści”. Wiemy jak się zaczęło ale pamiętajmy, że każdą historię piszą ludzie…

A jednak jest to najbardziej niedoceniania ze wszystkich profesji.
Każdy, kto na ścieżce zawodowej zetknął się z rakiem, pojmuje jednak istotę pielęgniarstwa i je
ceni, bo wie być może, że gdy człowiek staje u kresu, to nie remedium,
które zresztą często już nie działa, liczy się najbardziej.”
Christie Watson

… i życzę Wszystkim osobom wykonującym zawód pielęgniarki oraz tym którzy planują go wykonywać aby tak jak każda bajka miała bardzo dobre zakończenie i była znana na całym świecie. A morał z niej płynący nauką dla Wszystkich. 

 

Źródła:

Zarzycka D. Ślusarska B. Pielęgnowanie-ewolucja pojęć. W: Podstawy pielęgniarstwa. Tom I. Podręcznik dla studentów i absolwentów kierunków pielęgniarstwo i położnictwo. Zarzycka D, Zahradniczek K, Ślusarska B (red.). Czelej, Lublin 2008; 2.

  1. Nightingale: „Uwagi o pielęgniarstwie. Profesjonalne towarzyszenie choremu”. Red. Wyd. polskiego: D. Kilańska. Wyd. Elsevier Urban & Partner, Wrocław 2009.
  2. Ślusarska, D. Zarzycka, K. Zahradniczek: „Podstawy pielęgniarstwa”, PZWL, Warszawa 2011.

 

Przewiń na górę
Skip to content