Choroby płuc diagnostyka i leczenie

Układ oddechowy to skomplikowany układ narządów spełniający wiele niezbędnych funkcji, w tym jedną z najważniejszych, czyli dostarczanie do organizmu tlenu i usuwanie dwutlenku węgla powstającego w organizmie. O tym, jak ważną rolę pełni ten układ przekonujemy się w momencie, gdy jego elementy przestają prawidłowo funkcjonować. Choroby płuc to bardzo obszerne pojęcie, do którego zalicza się m.in. nowotwory płuc, astmę oskrzelową, przewlekłą obturacyjną chorobę płuc, zakażenia układu oddechowego, w tym gruźlicę. Objawy takie jak duszność, kaszel czy krwioplucie, chociaż mogą być związane także z inną przyczyną, powinny skłonić każdego do wizyty u specjalisty i wykonania odpowiednich badań diagnostycznych.

CHOROBY PŁUC
DIAGNOSTYKA
LECZENIE

Choroby płuc

Sprawdź szczegóły chorób płuc

POChP

Przewlekła obturacyjna choroba płuc (POChP)

Przewlekła obturacyjna choroba płuc (POChP) jest jedną z najczęściej występujących chorób układu oddechowego na świecie. Szacuje się, że aktualnie cierpi na nią około 50 milionów ludzi. Jest to jednocześnie trzecia pod względem częstości przyczyna zgonów w wielu krajach. Główną, najczęstszą przyczyną tego schorzenia jest palenie papierosów. Rozwija się powoli, latami, prowadzi do uszkodzenia dróg oddechowych i destrukcji pęcherzyków płucnych czyli rozwoju rozedmy. Z biegiem czasu dochodzi do obniżenia sprawności układu oddechowego i zaburzenia wentylacji.

Główne objawy, które powinny wzbudzić niepokój, zwłaszcza osoby palącej papierosy, to kaszel i duszność, która pojawia się w czasie wysiłku. Kaszel występuje najczęściej w godzinach porannych i jest związany z wykrztuszaniem niewielkiej ilości wydzieliny, niekiedy bardzo trudnym. W czasie infekcji nasila się, a wydzielina staje się zabarwiona na żółto-zielony kolor i jest jej dużo więcej. Duszność, którą wielu pacjentów wiąże z utratą kondycji lub wiekiem, nasila się z biegiem czasu. Początkowo występuje tylko przy bardzo natężonym wysiłku, z czasem narasta i ogranicza coraz bardziej wykonywanie codziennych czynności, takich jak poruszanie się po płaskim terenie, przemieszczanie się w obrębie mieszkania, ubieranie czy czynności higieniczne. Występowanie duszności spoczynkowej oznacza ciężką postać choroby i znaczne zaburzenia wentylacji.

Do postawienia rozpoznania POCHP oprócz wywiadu i badania lekarskiego niezbędne jest wykonanie badania spirometrycznego i badania radiologicznego klatki piersiowej.

Aktualnie dostępne są nowoczesne leki rozszerzające oskrzela, podawane drogą wziewną, o długim czasie działania, co pozwala na ich przyjmowanie 1 lub 2 razy na dobę. Zmniejszają one tempo spadku czynności płuc, zmniejszają duszność, poprawiają tolerancję wysiłku i jakość życia pacjenta.

Najważniejsze jednak i najbardziej skuteczne postępowanie to zaprzestanie palenia papierosów. W przeciwnym razie choroba, mimo zastosowanego leczenia postępuje i prowadzi do niewydolności oddychania, rozwoju komplikacji ze strony serca, konieczności stosowania leczenia tlenem i wreszcie przedwczesnego zgonu.

Jeśli jesteś palaczem – sprawdź swoje płuca, zrób spirometrię i poszukaj wsparcia w porzuceniu nałogu palenia papierosów.

Zaburzenia oddychania w czasie snu (OBS)

Obturacyjny bezdech senny (OBS)

Obturacyjny bezdech senny (OBS) jest chorobą, w której dochodzi do epizodów bezdechu lub spłycenia oddechu w czasie snu na skutek zamykania się górnych dróg oddechowych. Dzieje się tak głównie u osób z otyłością oraz u chorych z nieprawidłową budowa i czynnością gardła np. u dzieci z przerośniętym tzw. trzecim migdałkiem znacznie upośledzającym drożność. W konsekwencji bezdechów i spłyceń oddychania dochodzi do niedotlenienia krwi, a tym samym wszystkich ważnych narządów i wybudzenia ze snu. Najczęściej OBS jest rozpoznawany u mężczyzn między 40 a 70 rokiem życia. Konsekwencją nierozpoznanej i nieleczonej choroby może być nadciśnienie tętnicze, udar mózgu, niewydolność serca, cukrzyca oraz zaburzenia metaboliczne. Nadmierna senność dzienna jest istotnym czynnikiem ryzyka wypadku drogowego chorego na OBS.

Jakie są objawy obturacyjnego bezdechu podczas snu?

Charakterystyczne dla OBS jest głośne chrapanie i epizody bezdechów, występujące naprzemiennie w czasie snu, niespokojny sen, kołatanie serca, gwałtowne przebudzenia z uczuciem duszenia, dławienia w gardle, suchość w gardle, oddawanie moczu w nocy. W ciągu dnia charakterystyczna jest nadmierna senność, zasypianie niezależnie od woli w czasie innych czynności np. w czasie postoju na czerwonym świetle. Mogą występować także poranne bóle głowy, zaburzenia pamięci, koncentracji i zaburzenia nastroju, uczucie zmęczenia.

Jakie są czynniki predysponujące do wystąpienia obturacyjnego bezdechu podczas snu?

wiek i płeć
- – mężczyźni > 40. rż.,
- kobiety > 50. rż. (po menopauzie)
nadwaga i otyłość (szczególnie otyłość górnej połowy ciała)
czynniki genetyczne (otyłość, zaburzenia budowy i czynności górnych dróg oddechowych)
obwód szyi > 43 cm u mężczyzn i > 40 cm u kobiet
niedoczynność tarczycy (niewyrównana)
niektóre leki (nasenne, wpływające na wzrost masy ciała

Rozpoznanie.

Obturacyjny bezdech senny rozpoznaje się na podstawie badania polisomnograficznego. W czasie snu za pomocą odpowiednich czujników i elektrod rejestrowane jest oddychanie, chrapanie, pozycja ciała oraz czynność serca i aktywność mózgu. Analiza tych wszystkich parametrów pozwala na ocenę jakości snu i zaburzeń oddychania, postawienie rozpoznania i zastosowanie odpowiedniego leczenia.

Leczenie.

Leczenie OBS wymaga kompleksowego podejścia do tej choroby i zaplanowania strategii w zależności od istniejących problemów. U pacjentów otyłych konieczna jest redukcja masy ciała i utrzymanie wagi docelowej. W przypadkach otyłości olbrzymiej możliwe jest zastosowanie leczenia operacyjnego. U pacjentów z nieprawidłościami w budowie gardła stosuje się zabiegi laryngologiczne.

Metodą z wyboru jest leczenie polegające na stworzeniu „protezy powietrznej”. Specjalna aparatura, którą stosuje się w czasie snu, wytwarza przepływ powietrza o zwiększonym ciśnieniu. To dodatnie ciśnienie zapobiega zapadaniu się ścian gardła i powstawaniu bezdechów.

Jeśli chrapiesz, czujesz się stale zmęczony, zasypiasz bezwiednie w ciągu dnia – poproś swojego lekarza o skierowanie na badanie snu. Obturacyjny bezdech senny można i warto leczyć, ale trzeba go najpierw rozpoznać.

Astma oskrzelowa

Astma jest jedną z najczęstszych chorób, na którą na świecie choruje ok 350 mln ludzi. W Polsce choruje na nią 6% osób dorosłych i około 10% dzieci, co oznacza populację jest około 4-5 milionów chorych.

Kiedy podejrzewać astmę oskrzelową?

Charakterystyczne objawy astmy to epizody napadowej duszności, która może pojawiać się w określonych sytuacjach np. po kontakcie z sierścią kota, psa, w okresie kwitnienia traw lub po ekspozycji na kurz czy pleśń np. w starych, zawilgoconych pomieszczeniach czy przy narażeniu na zanieczyszczone powietrze. Mogą jej towarzyszyć świsty, uczucie ściśniętej klatki piersiowej i kaszel. Objawy mogą być bardziej nasilone w nocy lub wcześnie rano. W czasie infekcji wirusowej duszność może występować częściej, a sama infekcja u chorego na astmę może trwać dłużej niż u osoby zdrowej. Dolegliwości mogą zmieniać się w czasie, mijać samoistnie lub występować sezonowo w okresie występowania określonego alergenu np. w czasie kwitnienia traw i zbóż. U części chorych jedynym objawem może być kaszel.

Astma alergiczna najczęściej rozpoczyna się w wieku dziecięcym i jest może być wtedy związana z uczuleniem na pokarmy, z atopowymi zmianami skórnymi i alergicznym nieżytem nosa. Wyróżniamy także astmę niealergiczną, gdy w historii pacjenta nie ma ewidentnych cech alergii. Możliwe jest rozwinięcie astmy w wieku dorosłym a nawet podeszłym, bez ewidentnych cech alergii – nazywamy ją astmą o późnym początku. U części chorych na astmę dochodzi do utrwalonego ograniczenia przepływu powietrza w drogach oddechowych, zjawisko to stwierdzamy za pomocą spirometrii i określamy je jako utrwaloną obturację.

Jak rozpoznać astmę oskrzelową?

Do postawienia rozpoznania astmy oskrzelowej niezbędny jest bardzo szczegółowy, prawie detektywistyczny, wywiad. Lekarz zapyta o:

– objawy – duszność, trudności w oddychaniu, uczucie ciężaru czy ucisku w klatce piersiowej, zadyszkę przy wysiłku, świszczący oddech, kaszel,

– czas ich wystąpienia i długość trwania – czy wystąpiły po raz pierwszy czy kolejny, czy mają związek z porą roku, zmianą miejsca zamieszkania, z przebytą infekcją, wysiłkiem czy hobby,

– okoliczności, w których się pojawiły np. po ekspozycji na kurz, sierść zwierząt, w sytuacji stresowej, po przyjęciu określonych leków czy spożyciu pokarmów czy przypraw

– wywiad rodzinny – czy na astmę lub alergię choruje ktoś z członków rodziny,

– posiadane zwierzęta,

– miejsce zamieszkania,

– charakter wykonywanej pracy i związek z ewentualnym narażeniem na szkodliwe czynniki

– palenie papierosów, fajki wodnej, papierosów elektronicznych czy stosowanie innych urządzeń do wapowania, czy pali papierosy osoba mieszkająca w tym samym domu (narażenie na palenie bierne).

Oprócz wywiadu i badania lekarskiego ważne jest wykonanie badań dodatkowych, które pozwolą na potwierdzenie podejrzenia astmy i wykluczenie innych przyczyn duszności czy kaszlu. Do takich badań należą spirometria, badanie radiologiczne klatki piersiowej, morfologia krwi obwodowej, IgE. Dla zaplanowania postępowania leczniczego u części chorych wykonuje się skórne testy alergiczne.

Jak leczyć astmę oskrzelową?

Aktualnie dostępne są nowoczesne leki działające przeciwzapalnie (glikortykosteroidy wziewne) i rozszerzające oskrzela, które są podawane drogą inhalacyjną. Mają długi czas działania, co pozwala na ich przyjmowanie 1 lub 2 razy na dobę. Leki są dostępne w różnych inhalatorach, a dobór inhalatora powinien być dostosowany do indywidualnych możliwości i preferencji pacjenta.

Celem leczenia jest osiągnięcie stanu kontroli astmy. Terminem tym określamy stan bardzo dobrego, stabilnego samopoczucia, bez objawów w dzień i w nocy – bez duszności, kaszlu czy świstów w klatce piersiowej, także podczas wysiłku. Jest to stan, który pozwala na normalną nieograniczoną aktywność – zawodową, społeczną i fizyczną, porównywalną do zdrowych rówieśników. Warunkiem skutecznego leczenia jest systematyczne, regularne przyjmowanie zaleconych leków wziewnych. Warto zapytać lekarza o plan działania w przypadku nasilenia objawów, zaostrzenia czy w czasie infekcji – jak przyjmować leki, aby pomóc sobie jeszcze przed konsultacją lekarską albo wtedy, gdy możliwość jej uzyskania jest utrudniona.

Niezwykle ważna jest współpraca i zaangażowanie pacjenta, a także poszerzanie wiedzy na temat swojej choroby z korzystaniem z wiarygodnych źródeł. Warto zadbać o higieniczny tryb życia, ruch i prawidłową masę ciała. Dla utrzymania dobrej kontroli astmy istotne jest także unikanie ekspozycji na znane alergeny oraz czynniki szkodliwe dla układu oddechowego jak palenie papierosów, pyły, gazy, czy zanieczyszczone powietrze oraz zapobieganie infekcjom w postaci corocznych szczepień przeciwko grypie i szczepieniu przeciwko pneumokokom.

Rak płuca

Rak płuca jest jednym z najczęstszych nowotworów na świecie. Częstość zachorowań na tę chorobę rośnie zwłaszcza w krajach rozwijających się, co jest konsekwencją rozpowszechnienia nałogu palenia tytoniu. Polska jest krajem o bardzo wysokich wskaźnikach zachorowań i zgonów z powodu raka płuc, a rocznie umiera około 22 tysiące chorych, co można porównać do liczby mieszkańców takich miast jak Płońsk czy Ostrów Mazowiecka. Jest to aktualnie główna przyczyna zgonów z powodu choroby nowotworowej zarówno wśród mężczyzn (28,2%) jak i wśród kobiet (17,5%).

Jakie są czynniki ryzyka?

Liczne badania naukowe wykazały, że najważniejszym czynnikiem ryzyka zachorowania na raka płuca jest palenie tytoniu, szczególnie palenie papierosów. Wśród różnych związków chemicznych jakie znajdują się w dymie tytoniowym, kilkadziesiąt działa jako silny czynnik rakotwórczy. Najbardziej groźne to policykliczne węglowodory aromatyczne takie jak benzopiren, dwubenzopiren, benzoantracen, metylochryzen, które powstają w trakcie tzw. niecałkowitego spalania. Istotne znaczenie dla rozwoju nowotworu ma długość czasu palenia, liczba wypalanych dziennie papierosów oraz wiek rozpoczęcia palenia. Mężczyzna palący paczkę papierosów dziennie przez 30 lat ma ryzyko rozwoju raka płuca do 60 razy większe od osoby niepalącej. Dla kobiet takie ryzyko jest większe 14-20 razy. Palenie papierosów o niskim poziomie nikotyny tzw. ligh-tów nie redukuje ryzyka. Warto pamiętać, że ryzyko zachorowania dotyczy także biernego palenia, czyli osób, które same nie paląc są narażone na wdychanie dymu tytoniowego w warunkach domowych lub w pracy.

Inne czynniki rozwoju raka płuca to promieniowanie jonizujące, narażenie na azbest, radon, policykliczne aromatyczne węglowodory, chrom i nieorganiczne związki arsenu i metale ciężkie (arsen, kadm, nikiel, ołów). Takie związki kancerogenne mogą występować w warunkach pracy. Istotne znaczenie ma także długotrwała ekspozycja na spaliny węgla i paliwa płynne.

Podkreśla się także znaczenie zanieczyszczenia powietrza zwłaszcza na terenach oddziaływania przemysłu chemicznego.

Z badań wynika, że ryzyko zachorowania na raka płuca może być związane z pewnymi predyspozycjami genetycznymi, a występowanie tego nowotworu u spokrewnionych członków rodziny ma istotne znaczenie zwiększające to ryzyko.

Jakie są objawy raka płuca, co powinno wzbudzić niepokój?

Rak płuca jest nowotworem, który niestety przez dość długi okres może nie wywoływać żadnych objawów. Zdarza się, że jest wykrywany przypadkowo, np. przy wykonywaniu badania radiologicznego dla celów pobytu w sanatorium czy planowanej operacji. Najczęściej objawy są związane z układem oddechowym, ale są także takie, które dotyczą innych układów i narządów i są związane z rozwojem nowotworu i występowaniem przerzutów.

Kaszel – jest najczęstszym objawem, który występuje u co drugiego pacjenta. U osób, które palą papierosy „kaszel palacza” jest znanym zjawiskiem, często niestety lekceważonym, niebudzącym niepokoju. Ważna jest zmiana charakteru kaszlu i jego nasilenia. Kaszel, początkowo suchy, napadowy, może zmienić się w kaszel z wykrztuszaniem wydzieliny, śluzowej, ropnej bądź z zawartością krwi.
Krwioplucie – oznacza wykrztuszanie krwi lub krwistej wydzieliny z dróg oddechowych, nawet w postaci niewielkiej domieszki krwi w plwocinie. Jako początkowy objaw choroby występuje rzadko, częściej jest związane z bardziej zaawansowanym stadium choroby. Wystąpienie krwioplucia zawsze powinno wzbudzić niepokój i konieczność zgłoszenia się do lekarza.
Duszność, obniżenie tolerancji wysiłku
Ból w klatce piersiowej, uczucie dyskomfortu, ucisku w klatce piersiowej – występuje najczęściej w związku z niedodmą płuca lub naciekaniem ściany klatki piersiowej przez nowotwór
Częste zapalenia płuc – występują na skutek zmniejszenia drożności oskrzeli przez rosnący guz, zaleganie wydzieliny i rozwój infekcji, nawracającej w tej samej lokalizacji.
Inne objawy: obrzęk głowy, szyi, kończyny górnej, ból stawu barkowego, chrypka, zmiana barwy głosu, powiększenie węzłów chłonnych szyi, pachy, dołu nadobojczykiem, osłabienie, ubytek masy ciała, niewyjaśnione stany gorączkowe.

Wymienione objawy nie są charakterystyczne wyłącznie dla raka płuca i mogą występować także w innych chorobach. Jednak ich pojawienie się, zwłaszcza u osoby palącej papierosy, powinno wzbudzić czujność, konieczność konsultacji lekarskiej i dalszej diagnostyki.

Diagnostyka

Wśród badań diagnostycznych najważniejsze są badania obrazowe, czyli prześwietlenie klatki piersiowej i tomografia komputerowa klatki piersiowej. Pozwalają na stwierdzenie podejrzanych zmian, ich wielkość i lokalizację, powiększenie węzłów chłonnych. Badanie tomograficzne jest zazwyczaj wykonywane z podaniem środka kontrastującego, który pozwala na dokładniejszą ocenę struktur układu oddechowego.

Badanie bronchoskopowe (bronchoskopia) polega na wprowadzeniu przez usta lub nos wziernika (bronchoskopu) do dróg oddechowych pacjenta. Kamera umieszczona na zakończeniu urządzenia umożliwia oglądanie krtani, tchawicy i oskrzeli. Za pomocą bronchoskopii możliwe jest także pobranie fragmentów tkanki z nieprawidłowej zmiany, guza do badania histologicznego. Badanie jest przeprowadzane w znieczuleniu miejscowym. Każdy pacjent, u którego lekarz podejrzewa raka płuca powinien mieć wykonane badanie bronchoskopowe.

Badanie histologiczne polega na ocenie pod mikroskopem materiału pobranego z guza lub węzłów chłonnych w czasie biopsji czy usuniętego w czasie operacji. Jest to najważniejsze badanie pozwalające na rozpoznanie raka płuca, jego typu histologicznego oraz stopnia zaawansowania. Wynik badania histologicznego ma wpływ na decyzje dotyczące wyboru metody leczenia.

Badania molekularne są to nowoczesne metody diagnostyczne, które pozwalają na charakterystykę genetyczną nowotworu. Daje to możliwość zastosowania spersonalizowanego, celowanego leczenia onkologicznego u chorych na etapie nieoperacyjnego stadium raka płuca, spełniających określone warunki.

Leczenie raka płuca

Podstawową metodą leczenia chorych z rozpoznaniem raka płuca (raka nie drobnokomórkowego) jest leczenie operacyjne. Jest ono jednak możliwe na wczesnym etapie zaawansowania choroby. U chorych, którzy nie kwalifikują się do leczenia operacyjnego, stosuje się chemioterapię i radioterapię z wykorzystaniem różnych schematów leczenia. Podstawową metodą leczenia chorych z rozpoznaniem raka drobnokomórkowego jest chemioterapia i chemoradioterapia, w zależności od stanu zaawansowania choroby i stanu ogólnego pacjenta.