Nowotwory diagnostyka i leczenie
Nowotwory
Sprawdź informacje o nowotworach
Informacje o nowotworach
Czy wiesz że:
- Według danych Eurostatu w 2015 roku wśród 28 państw Unii Europejskiej (UE-28) choroby nowotworowe wraz z chorobami układu krążenia były najczęstszą przyczyną zgonów
- W 2015 roku choroba niedokrwienna serca odpowiadała za średnio 127 zgonów na 100 tys. mieszkańców w UE-28 zaś z powodu chorób nowotworowych odnotowano średnio 261 zgonów na 100 tys. mieszkańców, w Polsce liczba zgonów z powodu chorób nowotworowych wynosiła 304,5/ 100 tys.
- W Polsce w 2015 roku zanotowano ponad 163 tys. nowych zachorowań i stwierdzono ponad 100 tys. zgonów z powodu chorób nowotworowych, choroby nowotworowe odpowiadały za 27,2% zgonów wśród mężczyzn oraz 23,6% zgonów wśród kobiet
- Polska obok Węgier, Chorwacji, Słowacji i Słowenii należy do krajów o najwyższej zapadalności na choroby nowotworowe
- Według danych Krajowego Rejestru Nowotworów liczba zachorowań na nowotwory złośliwe w Polsce w ciągu ostatnich trzech dekad wzrosła ponad dwukrotnie
- Wiek oraz palenie tytoniu są głównym czynnikami zachorowalności na nowotwory złośliwe
- W Polsce najczęściej chorują mężczyźni w wieku 55-79 lat oraz kobiety 50-79 lat
- Rak prostaty obecnie jest najczęściej rozpoznawalnym nowotworem wśród mężczyzn (19%), u kobiet jest to rak piersi (23%)
- Pomimo tego rak płuca pozostaje najczęstszą przyczyną zgonów z powodu choroby nowotworowej zarówno wśród mężczyzn jak i kobiet i wynosi odpowiednio 20,2% u mężczyzn oraz 16,6% u kobiet
- W 2015 roku u kobiet liczba zgonów z powodu raka płuca po raz pierwszy przekroczyła liczbę zgonów z powodu raka piersi
- Wśród mężczyzn obserwowany jest stały spadek częstości zachorowań i zgonów z powodu raka płuca co wiąże się z malejącym odsetkiem palących mężczyzn
- Rośnie natomiast zachorowalność na raka płuca u kobiet
- Zachorowalność na pozostałe nowotwory utrzymuje się na mniej więcej stałym poziomie
Krótka historia nowotworów
Termin rak wprowadził Hipokrates, który porównał rozprzestrzeniający się proces nowotworowy do poruszającego się raka a przyczyną miała być nadmierna utrata z wiekiem „soków ustrojowych” takich jak krew, śluz i żółć.
Twierdził on także, że zdrowie wymaga równowagi między czterema składnikami organizmu: śluzem, czarną żółcią, żółtą żółcią oraz krwią.
Pozwoliło to na skorelowanie objawów klinicznych z badaniem ciała ludzkiego i stwierdzeniu, że choroby nowotworowe są w istocie rozrostem nieprawidłowej tkanki w ludzkim organizmie choć przyczyna nadal pozostawała nieznana.
Pierwszą ilustrację nowotworu obrazuje rycina włoskiego chirurga Marco Aurelio Severino z 1632 roku, który przedstawia pacjenta z rozległym guzem prawego barku prawdopodobnie o charakterze mięsaka.
W 1809 roku amerykański lekarz Ephraim McDowell wykonał pierwszą skuteczną operację usunięcia guza jajnika. W 1864 roku William Halsted wprowadził radykalną mastektomię w leczeniu nowotworów piersi. W tym czasie opracowano wiele metod chirurgicznych stosowanych także współcześnie.
Rola chirurgii jako samodzielnej metody w leczeniu chorób nowotworowych uległa zmniejszeniu wraz z odkryciem promieniowania X przez Wilhelma Roentgena w 1895 roku oraz radu przez Pierre’a Curie i Marię Skłodowską-Curie w 1898 roku. Od tego czasu radioterapię stosowano jako metodę samodzielną bądź w skojarzeniu z chirurgią.
W 1928 roku wykazano, że chorych na raki narządów głowy i szyi można wyleczyć frakcjonowanym napromienianiem. Do połowy lat 50-tych XX wieku chirurgia oraz radioterapia były podstawą leczenia nowotworów jednak metodami tymi, stosowanymi oddzielnie lub łącznie, można było wyleczyć zaledwie około 33% wszystkich chorych na nowotwory.
W związku z tym poszukiwano innych metod leczenia mogących zwiększyć ten wskaźnik. Termin chemioterapia został wprowadzony na przełomie XIX i XX wieku przez niemieckiego lekarza Paula Ehrlicha, wynalazcę Salvarsanu stosowanego w owym czasie w leczeniu kiły choć za pioniera chemioterapii można uznać Paracelsusa żyjącego na przełomie XV i XVI wieku, który w rozmaitych schorzeniach, także tych nowotworowych ordynował substancje oparte na rtęci, siarce, ołowiu, cynku, miedzi, jodu oraz arszeniku.
Pierwsze próby leczenia chemioterapią chorych podjęto w latach 40-tych XX wieku w leczeniu chorych na chłoniaki oraz białaczek u dzieci. W latach 60-tych XX wieku udowodniono możliwość wyleczenia białaczki u dzieci i zaawansowanej ziarnicy złośliwej (choroby Hodgkina) u dorosłych za pomocą skojarzonej chemioterapii co stanowiło kamień milowy leczenia onkologicznego gdyż udało się wyleczyć chorobę nowotworową z pomocą innej metody niż chirurgia i radioterapia. W 1976 roku z pomocą chemioterapii uzyskano wyleczenie pierwszego pacjenta z guzem litym w stadium rozsiewu (rak jądra).
W latach 70 i 80-tych na podstawie przeprowadzonych badań klinicznych udowodniono skuteczność chemioterapii pooperacyjnej po radykalnym leczeniu chirurgicznym raka piersi. Rolą tego leczenia jest zniszczenie mikroprzerzutów, które nie zostały usunięte w drodze zabiegu operacyjnego. Pozwala to na uzyskanie czasu wolnego od choroby i całkowitego przeżycia pacjentów po przeprowadzonym leczeniu chirurgicznym. Aktualnie chemioterapię pooperacyjną oprócz raka piersi stosuje się w innych nowotworach takich jak rak jelita grubego, raku płuca, raku żołądka i innych. Chemioterapia uzupełniająca nie jest stosowana u wszystkich chorych a tylko u tych u których istnieją czynniki zwiększające ryzyko nawrotu choroby; bierze się tutaj pod uwagę przede wszystkim zaawansowanie procesu nowotworowego na podstawie przeprowadzonego badania histopatologicznego usuniętego guza.
Odkryto także, iż wzrost niektórych nowotworów takich jak rak prostaty czy rak piersi może być pobudzany przez endogenne hormony. W 1961 roku w komórkach raka piersi zidentyfikowano receptor estrogenowy zaś pod koniec lat 60-tych receptor androgenowy w komórkach raka prostaty. Odkrycia te pozwoliły na powstanie nowej grupy leków hormonalnych stosowanych z powodzeniem aż do dziś.
Lata 80-te XX wieku to wprowadzenie do leczenia immunoterapii. Zapoczątkowały to obserwacje, iż niektóre nowotwory takie jak czerniak złośliwy oraz rak nerki mogą ulec spontanicznej remisji w efekcie reakcji własnego układu immunologicznego chorego. Pierwszym tego typu lekiem była interleukina-2 po raz pierwszy zastosowana z sukcesem w leczeniu uogólnionego czerniaka w 1984 roku a w latach 90-tych wprowadzona do praktyki klinicznej w leczeniu tych nowotworów.
Lata 90-te XX wieku oraz pierwsza dekada XXI wieku przyniosły wprowadzenie pierwszego leku „celowanego” jakim jest Imatynib w leczeniu niektórych postaci przewlekłej białaczki szpikowej, w 1997 roku wprowadzono do leczenia pierwsze p/ciało monoklonalne (Rituximab) w leczeniu białaczek i chłoniaków co znamiennie poprawiło wyniki leczenia tych chorób zaś w 2005 roku do leczenia weszły drobnocząsteczkowe inhibitory kinaz tyrozynowych szeroko stosowane obecnie w leczeniu różnych nowotworów.
W 2000 roku wprowadzono pierwszą szczepionkę przeciwko wirusowi brodawczaka ludzkiego (HPV) zapobiegającemu powstaniu raka szyjki macicy.
Epoka odkryć w onkologii trwa do dziś. Z uwagi na mnogość i złożoność nowotworów potrzeba nadal wielu lat badań. Corocznie na walkę z nowotworami przeznaczane są ogromne fundusze. Za sukces należy uznać fakt, iż czynione wysiłki w postaci profilaktyki w postaci zmiany trybu życia oraz zaprzestania palenia tytoniu a także wprowadzenie do onkologii nowych metod leczenia pozwoliło do roku na zredukowanie śmiertelności w Stanach Zjednoczonych o 38%. Podobny trend obserwowany jest w Polsce.
Przyczyny nowotworów złośliwych
W dawnych wiekach uważano, iż przyczyną powstawania chorób są zaburzenia w równowadze „soków ludzkich” do których zaliczano krew, żółć, czarną żółć oraz śluz zwierzęcy, rzucone uroki i klątwy, gniew bogów, siły nieczyste, choroba miała być też karą za grzechy. W średniowieczu popularna była teoria miazmatyczna chorób upatrująca przyczyny chorób w szkodliwym i zanieczyszczonym powietrzu, brudzie i odrażających zapachach. Dotyczyło to w głównej mierze chorób epidemicznych trapiących ludzkość, ale odnosiło się także do innych schorzeń.
ZAKAŻENIA WIRUSOWE I BAKTERYJNE
Wirus Ebstein-Barr (EBV) – wirus mononukleozy zakaźnej powodujący łagodną infekcję przypominającą anginę głównie w wieku młodzieńczym, często infekcja przebiega bezobjawowo. Jest to pierwszy wirus którego udział powiązano z zachorowaniem na pewne typy chłoniaków takich jak ziarnica złośliwa oraz chłoniak Burkitta.
Ludzki wirus brodawczaka (HPV) – wirus przyczyniający się do powstania raka płaskonabłonkowego szyjki macicy oraz raków regionu głowy i szyi, głównie jamy ustnej i gardła. Według danych WHO, na całym świecie wirusem HPV zakażonych jest 10–20 proc. osób w wieku 15–49 lat, w tym niemal 40 proc. kobiet. Szacuje się, że około 70% przypadków raka szyjki macicy jest związanych z zakażeniem HPV typem 16 i 18 a ryzyko zachorowania u nosicielek wzrasta kilkaset razy. W karcynogenezie biorą udział głownie dwa typy HPV 16 i HPV 18, które także rozpoznawane są najczęściej. Od 2006 roku dostępna jest szczepionka przeciwko HPV (dostępna w Polsce odpłatnie). Wśród krajów, które wprowadziły obowiązkowe szczepienia dziewczynek częstość zakażeń zmniejszyła się o 68% co powinno przełożyć się na znamienny spadek zachorowań na raka szyjki macicy w przyszłości.
Wirus HIV – zidentyfikowany w 1984 roku powodujący zespół nabytego upośledzenia odporności (AIDS) . Wśród osób zakażonych notuje się zwiększona zachorowalność na szczególną postać mięsaka jakim jest mięsak Kaposiego, chłoniaki nieziarnicze oraz pierwotne chłoniaki ośrodkowego układu nerwowego.
Bakteria Helicobacter Pylori – bakteria bytująca powszechnie śluzówce żołądka osób zdrowych i odpowiadająca za ok. 80% przypadków choroby wrzodowej żołądka i ok. 90% przypadków choroby wrzodowej dwunastnicy. Z niewyjaśnionych do końca przyczyn przewlekłe zakażenie u niektórych osób przyczynia się do powstania jednej z postaci raka żołądka występującej w młodszym wieku (typ jelitowy) oraz szczególnych postaci chłoniaków żołądka (MALT)