AKTUALNOŚCI | Zdrowie dla Płocka

GUZKI TARCZYCY

prof. dr hab. n. med. MAREK DEDECJUS
KLINIKA ENDOKRYNOLOGII ONKOLOGICZNEJ I MEDYCYNY
NUKLEARNEj
Narodowy Instytut Onkologii im. Marii Skłodowskiej-Curie,
Państwowy Instytut Badawczy, Warszawa

GUZKI TARCZYCY

Co to jest guzek tarczycy

Guzek tarczycy jest rozrostem utkania tarczycy lub torbielą wypełnioną płynem albo stanowi mieszaninę powyższych. Tego typu zaburzenia budowy tarczycy tworzą guzek tarczycy – zmianę wyczuwalną przy dotyku, lub zmianę ogniskową tarczycy – zmianę niewyczuwalną, widoczną tylko w badaniu ultrasonograficznym.

Częstość występowania i objawy

Występowanie guzków tarczycy jest częstym zjawiskiem w polskiej populacji. Szacuje się, że zjawisko to dotyczy około kilku milionów osób. Natomiast występowanie zmian ogniskowych w tarczycy, czyli zaburzeń struktury widocznych w badaniu ultrasonograficznym może dotyczyć aż 70% populacji. Szanse na rozwój guzków w tarczycy rosną wraz z wiekiem. Zdecydowana większość tego typu zmian jest bezobjawowa, a dopiero zmiany o średnicy powyżej 2 cm są widoczne, a większe zmiany mogą dawać dolegliwości uciskowe. Tarczyca może być powiększona w całości – bez obecności guzków. Takie powiększenie tarczycy nazywamy wolem. Jeśli obecne są zmiany ogniskowe/guzki nazywany to zjawisko wolem guzkowym. Większość guzków tarczycy jest łagodna, ale niewielki odsetek guzków tarczycy może być rakiem tarczycy. Guzki tarczycy są zaburzeniem budowy tarczycy, ale mogą (chociaż bardzo rzadko) wpływać na czynność tarczycy. Dlatego czynność tarczycy oceniana za pomocą badania stężenia hormonów jest zwykle prawidłowa pomimo obecności guzka.

Rodzaje guzków tarczycy

Wśród różnych rodzajów guzków tarczycy wyróżniamy:

Torbiele tarczycy: zawierają wewnątrz tylko/głównie płyn i są zwykle łagodne. Zazwyczaj nie wpływają na czynność tarczycy. Jeśli powodują dyskomfort, można je opróżnić igłą, usunąć chirurgicznie, ablować lub usunąć przy użyciu technik minimalnie inwazyjnych.

Guzki tarczycy lite: stanowią większość guzków tarczycy, a większość z nich nie zawiera nowotworów. Zazwyczaj nie wpływają one na czynność tarczycy i są oceniane za pomocą USG i BACC.

Guzki lito-płynowe i płynowo-litowe – zawierające zarówno elementy płynowe (torbielowate) jak i lite w różnych proporcjach.

Nadczynne – toksyczne – guzki tarczycy: Tylko niewielka część guzków tarczycy wytwarza nadmierną ilość hormonów tarczycy i dlatego są one nazywane “toksycznymi gruczolakami”. Toksyczne gruczolaki są zwykle łagodne, a opcje ich leczenia są podobne do innych przyczyn nadczynności tarczycy.

Przyczyna powstawania guzków tarczycy

Przyczyna większości łagodnych guzków nie jest znana, ale często występują one u członków tej samej rodziny. Za bardzo istotną przyczynę rozwoju guzków tarczycy uważa się niedobór jodu w diecie, ponadto częstość występowania guzków tarczycy rośnie z wiekiem.

Rozpoznawanie guzków tarczycy

Większość guzków tarczycy jest rozpoznawana podczas rutynowego badania fizykalnego. Niekiedy guzki są odnajdywane w badaniu radiologicznym wykonanym z innych wskazań, które obejmuje szyję.

Objawy guzków tarczycy

Małe guzki tarczycy zazwyczaj nie powodują objawów. Jednak większe guzki (zwykle >4 cm) mogą naciskać na struktury w szyi, powodując:

Problemy z oddychaniem
Problemy z połykaniem
Zmiany głosu
Dyskomfort spowodowany uczuciem pełności w szyi

Te objawy nazywamy “objawami uciskowymi”, ponieważ wynikają ze zwiększoengo nacisku na szyję. Jeśli występują objawy uciskowe, zwykle jest to powód do usunięcia tarczycy lub płata tarczycy. Oczywiście gzuki tarcyzcy nie są jedyną przyczyną objawów uciskowych i należy wykluczyć inne przyczyny aby nie doprowadzić do zbędnej operacji.

Badania zlecane po stwierdzeniu guzków tarczycy

Jeśli zostaną stwierdzone guzki tarczycy, lekarz zleca badanie krwi, aby ocenić, czy tarczyca pracuje prawidłowo. Gruczoł tarczowy produkuje hormony tarczycy. Jeśli produkuje niewystarczającą ilość hormonów nazywamy to zjawisko niedoczynnością tarczycy. W przypadku nadmiernej produkcji hormonów tarczycy mówimy o nadczynności tarczycy. Jeśli zmiany/guzki w tarczycy towarzyszą nadczynności lub niedoczynności tarczycy mówimy odpowiednio o wolu guzkowym nadczynnym/toksycznym lub niedoczynnym. Obecność zmian w tarczycy bez towarzyszących zaburzeń czynności nazywamy wolem guzkowym nietoksycznym. Czasami obecności guzków tarczycy może towarzyszyć nadczynność tarczycy (zbyt dużo stężenie hormonów tarczycy) lub niedoczynnością tarczycy (zbyt małe stężenie hormonu tarczycy).

Badanie krwi w żadnym wypadku nie jest wystarczające, żeby wykluczyć raka tarczycy!!!! W tym celu konieczne są następujące badania dodatkowe: USG tarczycy i biopsja tarczycy

USG tarczycy:

Służy do uzyskania dokładnego obrazu tarczycy i sprawdzenia charakteru guzka – czy guzek jest lity czy wypełniony płynem (torbielowaty). Guzki tarczycy są oceniane na podstawie ich wielkości, lokalizacji wewnątrz tarczycy, ukrwienia, elastyczności i innych cech. Cechom tym przydziela się wartości punktowe a następnie kwalifikuje się guzek do odpowiedniej kategorii w systemie nazywanym EU-TIRADS-PL. Klasyfikacja ta jest obecnie podstawowym narzędziem oceny ryzyka złośliwości zmian ogniskowych tarczycy i podstawą kwalifikowania zmian ogniskowych do biopsji. Warto podkreślić, że zmiany ogniskowe tarczycy mają w większości łagodny charakter, a zróżnicowane raki tarczycy z reguły cechuje powolny, bezobjawowy rozwój, co wymaga wyważonego postępowania, tak aby skutecznie wykrywać raka tarczycy, a jednocześnie nie obciążać nadmiarem badań osób z łagodnymi zmianami w tarczycy. Biorąc pod uwagę wszystkie dane i kategorię uzyskaną na podstawie wyniku badania ultrasonograficznego, lekarz może zalecić biopsję, dalsze monitorowanie za pomocą badania ultrasonograficznego, zlecić inne badanie tarczycy lub nie wykonywać już dalszych badań obrazowych.

BACC – Biopsja aspiracyjna cienkoigłowa celowana tarczycy:

Badanie to polega na pobraniu cienką igłą komórek lub próbek płynu z guzka i jest wykonywane pod kontrolą USG. Ten rodzaj badania jest zlecany, jeśli średnica guzka jest większa niż 10 mm lub jeśli ma niepokojące cechy w badaniu ultrasonograficznym. BACC jest obecnie podstawowym badaniem pozwalające na identyfikację guzków nowotworowych lub “podejrzanych”. Jest to procedura ambulatoryjna, nie wymaga znieczulenia i jest dobrze tolerowana przez zdecydowaną większość pacjentów. Wynikiem BACC jest przyporządkowanie guzka do jednej z VI kategorii, którym odpowiada rosnące ryzko nowotworu złośliwego w zmianie. Kategoria I oznacza , że pobrano za mało komórek i nie można postawić diagnozy – konieczne jest powtórzenie badania. Kategoria II oznacza, że zmiana jest łagodna w przeciwieństwie do kategorii VI. oznaczającej jednoznaczne rozpoznanie nowotworu złośliwego. Kategorie III., IV. i V. nazywane są niejednoznacznymi. Ryzyko raka rośnie wraz z kategorią (od 5-15% dla kategorii III do 30-70% dla kategorii V) ale żadna z nich nie jest jednoznacznym rozpoznaniem nowotworu złośliwego.

Scyntygrafia tarczycy:

Wykorzystuje niewielką aktywność jodu radioaktywnego i specjalną kamerę (nazywaną gamma kamerą), aby uzyskać obraz gromadzenia się jodu w tarczycy i dowiedzieć się, czy guzek jest nadaktywny lub nieaktywny. Ta procedura jest zwykle wykonywana, gdy badania krwi wykazują nadczynność tarczycy.

Rak tarczycy

Czynniki zwiększające ryzyko raka dla litych guzków tarczycy obejmują starszy wiek, życie w obszarach niedoboru jodu i palenie tytoniu. Prawdopodobieństwo, że guzki zawierają raka tarczycy wzrasta wraz z wiekiem. Dodatkowo prawdopodobieństwo raka zwiększa narażenie na promieniowanie jonizujące (naświetlanie) w dzieciństwie i palenie. Większość nowotworów tarczycy występuje sporadycznie (nie są związane z chorobą genetyczną), ale istnieją pewne nowotwory tarczycy, które mogą być dziedziczone genetycznie (rak rdzeniasty tarczycy). Warto podkreślić, że rak tarczycy we wczesnym stadium rozwoju najczęściej nie daje żadnych objawów. Szybki wzrost guza, jego wzmożona konsystencja, nieprzesuwalność względem głębokich struktur szyi lub chrypka to objawy występujące w zaawansowanej fazie raka tarczycy. Szczególną uwagę powinno budzić powiększenie węzłów chłonnych szyjnych towarzyszące wolu guzkowemu, które może wskazywać na przerzutujące nowotwory tarczycy.

Leczenie guzków tarczycy

Leczenie zależy od rodzaju guzka tarczycy. Jeśli BACC wykazuje komórki nowotworowe lub podejrzane, eksperci zwykle zalecają operację wycięcia tarczycy. Po operacji i rozpoznaniu zróżnicowanego arka tarczycy może być konieczne leczenie jodem promieniotwórczym.

Niektóre łagodne guzki mogą wymagać leczenie chirurgicznego, jeśli są bardzo duże i powodują problemy z połykaniem lub oddychaniem. Większość łagodnych guzków jest obserwowana bez operacji. Rozwijają się obecnie techniki umożliwiające zniszczenie guzka bez operacji za pomocą lasera, prądu o wysokiej częstotliwości lub mikrofali. Nadczynne guzki tarczycy bardzo rzadko mają charakter nowotworowy, ale powodują nadczynność tarczycy- co może prowadzić do problemów zdrowotnych. Te guzki mogą być chirurgicznie usunięte lub leczone radioaktywnym jodem.

Należy wspomnieć, że niezależnie od rozpoznania, pacjent po operacji tarczycy może wymagać suplementacji hormonów tarczycy, niejednokrotnie na stałe. Na szczęście polega to na przyjmowaniu codziennie ustalonej dawki hormonu tarczycy – lewoskrętnej tyroksyny.

Jeśli operacja nie jest zalecana, lekarz może zalecić dalsze monitorowanie guzka, które zwykle wykonuje się za pomocą USG tarczycy. Odstępy między badaniami zależą od wielkości i charakterystyki guzka. Jeśli guzek się powiększy, lub wystąpią niepokojące cech w USG może być konieczne powtórzenie biopsji cienkoigłowej, a nawet operacja.

Jeśli podejrzewasz, że masz guzek tarczycy, skontaktuj się z lekarzem POZ. Lekarz POZ może skierować pacjenta do endokrynologa (specjalisty w zakresie chorób związanych z hormonami) w celu diagnostyki, rozpoznania i rozpoczęcia leczenia.

Wojciech Markiewicz-Sandowski07 sierpnia, 202307 sierpnia, 2023AKTUALNOŚCI

Bezpieczne wakacje

Jolanta Meller,
Kierownik Działu Obsługi Ambulatoryjnej i Rejestracji i
Narodowy Instytut Onkologii im. Marii Skłodowskiej -Curie,
PIB, Warszawa

Lato, wakacje to czas na który wszyscy z utęsknieniem czekamy. Zazwyczaj kojarzą się nam z beztroskim czasem, swobodą, odpoczynkiem i podróżami. Niestety bardzo często zapominamy w czasie urlopu o zagrożeniach i zdarza się, że nasza czujność zostaje uśpiona. Bywamy w okresie letniego wypoczynku lekkomyślni i zapominamy o przestrzeganiu podstawowych zasad bezpieczeństwa, co może prowadzić do poważnych problemów zdrowotnych oraz groźnych wypadków. Dowodem na to są coroczne, powakacyjne raporty i statystyki dotyczące wypadków. W 2022 r. odnotowano w Polsce aż 419 przypadków utonięć. Łącznie w wakacje 2022 r. doszło do 4 879 wypadków na drogach. Zginęło 407 uczestników ruchu.

Bezpieczne wakacje będą wtedy, gdy będziemy pamiętać i zwracać uwagę na zagrożenia jakie mogą mieć miejsce w czasie naszego wypoczynku.

Pamiętajmy, że wakacje to czas, w którym nie powinniśmy tracić czujności zarówno w kwestii spędzania wolnego czasu, jak i tego po co sięgamy do jedzenia i picia. Brak zachowania odpowiedniej ostrożności może skutkować groźnymi dla zdrowia konsekwencjami.

Niebezpieczny szok termiczny

Szok termiczny, nazywany również szokiem cieplnym to stan zagrożenia życia i jest jednym z podstawowych zagrożeń podczas upałów. Może dojść do niego po nagłym kontakcie rozgrzanego ciała z zimną wodą. Konsekwencją takiego zachowania jest nagły spadek temperatury ciała, a w dalszej kolejności – zaburzenia krążenia i oddychania.

Wstrząs termiczny może też wystąpić po:

intensywnym wysiłku fizycznym;
opuszczeniu sauny;
opuszczeniu pomieszczenia, w którym klimatyzacja była ustawiona na znacznie niższą temperaturę niż panująca na zewnątrz;
skorzystaniu z solarium.

Czynniki, które sprawiają, że jesteśmy bardziej narażeni na wystąpienie szoku termicznego, to:

zażywanie niektórych leków;
odwodnienie;
przemęczenie;
przewlekłe choroby układu krążenia i układu oddechowego.

Najczęściej wymieniane w literaturze medycznej objawy wstrząsu termicznego to:

zaburzenia świadomości, a nawet utrata przytomności;
zawroty głowy, pojawienie się mroczków przed oczami;
zaburzenia czucia, parestezje;
hiperwentylacja, czyli zwiększenie częstości oddechów – wynika to z pobudzenia ośrodka oddechowego na skutek obniżenia temperatury otoczenia;
automatyczny skurcz krtani, mogący skończyć się tak zwanym suchym utonięciem;
skurcze mięśni.

Jak zachować się w momencie, gdy ktoś w naszym otoczeniu mógł doznać szoku termicznego? Pierwszą rzeczą, którą powinniśmy zrobić, jest zgłoszenie takiej sytuacji do ratownika odpowiedzialnego za bezpieczeństwo na danym terenie wodnym. Jeśli w okolicy nie ma takiej osoby, możemy sami spróbować wydostać poszkodowanego z wody, ale jedynie w przypadku, gdy nie zagraża nam żadne niebezpieczeństwo. Jeśli nie czujemy się pewnie, nie powinniśmy sami wchodzić do wody. Warto również niezwłocznie zadzwonić po pomoc pod numer 112.

Śmiertelne skutki wypoczynku nad wodą

Według statystyk policyjnych w 2022 r. w Polsce odnotowano 419 przypadków utonięć, z czego zaledwie 47 to kobiety. Najwięcej ofiar śmiertelnych letnich kąpieli miało powyżej 50. lat (203 osób). Wśród przyczyn utonięć podaje się m.in. alkohol, kąpiel w miejscu niestrzeżonym, kąpiel w miejscu zabronionym oraz brak ostrożności podczas łowienia ryb.

Aby bezpiecznie spędzić czas nad wodą należy pamiętać o kilku zasadach:

wybierać akweny, na których są obecni ratownicy,
nie skakać do wody na główkę, aby uniknąć urazu kręgosłupa,
nie spożywać alkoholu przed wejściem do wody,
nie wchodź nagle do wody po dłuższym przebywaniu na słońcu, grozi to szokiem termicznym,
podczas pływania na sprzęcie wodnym zawsze mieć na sobie kamizelkę ratunkową,
wybierać się nad akweny w towarzystwie innych osób,
czytać wszystkie instrukcje i informacje dotyczące warunków kąpieli oraz przestrzegać znaków umieszczonych przy zbiornikach wodnych,
nie nurkować w wodzie, jeżeli nie znasz jej głębokości,
pływać z prądem, nie próbować pływać pod prąd,
nie wrzucać i nie wpychać do wody stojących na pomoście znajomych lub przyjaciół.

Jesteś już w wodzie?

Pamiętaj, że ciało ludzkie składa się z w większości z wody oraz z tkanki tłuszczowej. Bez problemów unosi się w wodzie, jeśli nie wpadniemy w panikę. Przyjmując pozycję embrionalną, woda uniesie ciało jak korek, a głowa pozostanie na powierzchni. Im większa część ciała zanurzona jest w wodzie, tym lepsza wyporność. Szanse na pozostanie na powierzchni zmniejsza uniesienie rąk do góry, co powoduje również, że głowa zacznie się zanurzać.

Salmonella ukryta w lodach i ciastkach z kremem

W okresie wakacyjnym obserwuje się wzrost zachorowań na salmonellozę – chorobę wywoływaną przez pałeczki Salmonelli. Źródłem infekcji są w głównej mierze produkty pochodzenia zwierzęcego, w tym przede wszystkim mięso i jajka. W lecie do zakażenia Salmonellą najczęściej dochodzi w wyniku spożycia rozmrożonych i ponownie zamrożonych lodów. Znane są również przypadki zachorowań na skutek zjedzenia niewłaściwie przechowywanego kremu do ciasta.

Salmonella jest klasyfikowana jako jedna z tzw. chorób brudnych rąk, jest silnie zaraźliwa. Do zakażenia dochodzi przede wszystkim poprzez spożycie skażonej żywności – takiej, jak:

produkty pochodzenia zwierzęcego, np. mięso, podroby, mleko, jaja;
wyroby cukiernicze, np. lody, bita śmietana;
wyroby z dodatkiem surowych jaj, np. tatar, kogel-mogel;
skażona woda.

Typowe objawy zakażenia salmonellą to:

ból brzucha,
wymioty,
wodnista ostra biegunka o dużej częstotliwości.

U chorych często występuje gorączka lub stan podgorączkowy oraz bóle głowy. Wskutek częstego wypróżniania może dojść do odwodnienia organizmu lub zaburzenia poziomu elektrolitów w organizmie.

W celu zapobiegania wystąpienia salmonellozy należy unikać spożywania żywności niewiadomego pochodzenia. Dodatkowo należy przestrzegać podstawowych zasad higieny osobistej, czyli przede wszystkim myć ręce przed każdym posiłkiem.

Zemsta faraona podczas zagranicznych podróży

Biegunka podróżnych, nazywana potocznie zemstą faraona lub zemstą sułtana, występuje u ok. 60-70 proc. osób udających się na wakacje do państw tropikalnych i subtropikalnych. Wykazano, że duży wpływ na jej wystąpienie mają niskie standardy higieniczne obowiązujące w danym kraju.

W większości przypadków biegunka podróżnych wywoływana jest przez zakażenie bakteryjne na skutek picia nieprzegotowanej wody, spożywania niewłaściwie przygotowanych posiłków i nie mycia rąk przed jedzeniem. Ryzyko zachorowania na zemstę faraona jest wysokie w przypadku podróży do: Afryki, Ameryki Łacińskiej, Azji Południowej i państw Bliskiego Wschodu.

Groźne skutki odwodnienia

Woda stanowi istotny składnik odżywczy dla każdej komórki organizmu i jest jednym z podstawowych materiałów budulcowych. Przyczynia się do regulowania wewnętrznej temperatury ciała i służy do transportowania oraz metabolizowania węglowodanów i białek. Pomaga także w oczyszczaniu organizmu i wypłukiwaniu toksyn. Prawidłowe nawodnienie odpowiada za:

przenoszenie składników odżywczych i tlenu do komórek ciała,
wspomaganie trawienia,
wypłukiwanie bakterii z pęcherza,
normalizację ciśnienia krwi,
ochronę narządów i tkanek,
utrzymanie równowagi elektrolitowej.

Niestety odwodnienie organizmu jest jednym z często bagatelizowanych problemów wakacyjnych wojaży. Ryzyko odwodnienia organizmu zwiększa się podczas upałów, ponieważ, wówczas wydzielamy większą ilość potu, wraz z którym tracimy sporą ilość wody.

Objawy odwodnienia

Osoba odwodniona ma suchą i zimną skórę, suche usta oraz oczy, które w poważnych przypadkach odwodnienia stają się zapadnięte. Inne objawy odwodnienia u dorosłych to:

uczucie pragnienia,
zmęczenie,
bóle głowy,
zawroty głowy lub oszołomienie,
rzadkie oddawanie moczu,
ciemnożółty mocz.

W czasie upalnych dni dorosły człowiek powinien wypijać ok. 3 l wody dziennie, w zależności od poziomu aktywności fizycznej. Oprócz tego można nawadniać organizm, spożywając owoce o dużej zawartości wody np. arbuzy czy nektarynki. Co ważne, odwodnieniu organizmu sprzyjają również zatrucia pokarmowe z towarzyszącą biegunką. W takiej sytuacji należy pamiętać o regularnym nawadnianiu organizmu i podawaniu elektrolitów.

Alarmujące skutki opalania

Udar słoneczny występuje na skutek bezpośredniego kontaktu ze słońcem:

w gorącym klimacie,
w gorące parne dni,
podczas dużego nasłonecznienia (zwłaszcza głowy),
w trakcie pracy w gorącym i wilgotnym powietrzu bez właściwej cyrkulacji powietrza,
podczas wysiłku na świeżym powietrzu.

Jego pierwszymi, charakterystycznymi objawami są:

temperatura ciała powyżej 40. stopni Celsjusza,
gorąca i sucha skóra,
nudności i wymioty,
biegunka,
drgawki,
uczucie splątania,
zaburzenia świadomości.

Wystąpieniu udaru słonecznego sprzyja niedostosowane do temperatury ubranie oraz odwodnienie.

Chcąc zapobiegać występowaniu udaru należy w czasie największego nasłonecznienia (od godz. 11.00 do 16.00) unikać przebywania na zewnątrz, ewentualnie można pozostać w cieniu. Dodatkowo, w wyżej wymienionych godzinach należy wystrzegać się uprawiania aktywności fizycznej na świeżym powietrzu.

Warto także pamiętać, że według statystyk, na udar słoneczny bardzo często zapadają niemowlęta. Niestety wielu opiekunów doprowadza do nieświadomego przegrzania organizmu dziecka przez przykrywanie go w upały grubym kocykiem.

Pierwsza pomoc w przypadku udaru słonecznego

Pierwszy i najważniejszy krok to przede wszystkim przeniesienie osoby dotkniętej udarem w zacienione miejsce. Należy pamiętać, by wezwać pogotowie ratunkowe – a w tym czasie stale schładzać ciało chorego. W ciągu godziny temperatura ciała powinna spaść poniżej 38,8 stopni Celsjusza. W tym celu ciało można polewać chłodną (nie zimną!) wodą lub obłożyć wilgotnymi tkaninami. Jeżeli mamy taką możliwość, możemy również posłużyć się wiatrakiem.

Bolesne oparzenia słoneczne

Oparzenia słoneczne są częstą konsekwencją ekspozycji na promieniowanie słoneczne. Pojawiają się one na skutek zbyt długiego opalania i niedostatecznej ochrony przeciwsłonecznej.

Oparzenia słoneczne przyjmują formę czerwonego, wyraźnie widocznego rumienia na skórze, który nie pojawia się od razu, lecz po upływie ok. 4-6 godzin od momentu nadmiernego wystawienia ciała na promieniowanie UV. Zwykle towarzyszy mu ból podczas dotyku, pieczenie, oparzone miejsca mogą być obrzęknięte i cieplejsze. Czasami uwidaczniają się wypełnione surowicą pęcherze. Niepokojącym objawem są dreszcze, osłabienie i gorączka, które wymagają konsultacji z lekarzem.

Objawy najsilniej odczuwalne są od 12 do 24 godzin po ekspozycji na słońce. Efektem końcowym jest złuszczenie się skóry. W żadnym razie widocznych na skórze bąbli nie należy przekłuwać! Znajdująca się w nich surowica stanowi naturalny płyn chłodzący skórę, a przekłucie ich może doprowadzić do powstania blizn, a nawet do nadkażenia. Nie wolno też odrywać złuszczającego się naskórka – proces ten powinien zachodzić we własnym tempie.

W przypadku oparzeń słonecznych stosuje się stopniowanie opierające się na trzech poziomach uszkodzeń skóry:

oparzenia słoneczne pierwszego stopnia – najłagodniejsze i występujące najczęściej, dotyczące tylko zewnętrznej warstwy naskórka, dość szybko się goją,
oparzenia słoneczne drugiego stopnia – dotyczą zewnętrznej warstwy naskórka i skóry właściwej, zaczerwienieniom towarzyszą pęcherze z płynem surowiczym, konieczne może być zastosowanie zaleconych przez lekarza produktów na gojenie, a leczenie może trwać wiele tygodni,
oparzenia słoneczne trzeciego stopnia – są rzadkie, odnoszą się do warstwy zewnętrznej i wewnętrznej, dotyczą naskórka, skóry właściwej, tkanki podskórnej i nerwów, towarzyszy im brak czucia w miejscu objętym oparzeniem, bezwzględnie wymagają leczenia pod kontrolą lekarza.

Oparzeń słonecznych nie należy bagatelizować. Przede wszystkim nie należy smarować oparzeń słonecznych tłustym kremem. Na oparzenia słoneczne można zastosować:

żelem aloesowym, np. żel aloesowy Holika Holika – aloes na oparzenia słoneczne działa kojąco i łagodząco, wspomaga gojenie, chłodzi i nawilża, wchłania się szybko w skórę (cztery razy szybciej niż woda) i regeneruje naskórek, stosowany jest na różnego rodzaju podrażnienia i obrzęki, nadaje się również do skóry wrażliwej i skłonnej do alergii,
pianką z D-panthenolem (czyli prowitaminą B5) – nawilża skórę, łagodzi podrażnienia i zmniejsza uczucie pieczenia skóry, ale też świądu przy jej złuszczaniu, przyspiesza regenerację naskórka, dodaje mu elastyczności i koi zaczerwienienia na skórze,
kremem z alantoiną – łagodzi podrażnienia, wspomaga procesy regeneracji skóry i nawilża ją.

Najważniejsze zasady, którymi należy kierować się, żeby uniknąć oparzeń słonecznych:

regularnie powtarzać aplikację kremu z filtrem – nie rzadziej niż co 2-3 godziny, dotyczy to również kosmetyków wodoodpornych, które np. ścierają się podczas używania ręcznika;
krem nakładać zgodnie z zaleceniami producenta, gdyż działa on po zaaplikowaniu odpowiedniej ilości,
kosmetyk należy nakładać bardzo starannie, żeby nie pozostawić pustych miejsc bez ochrony przeciwsłonecznej, dotyczy to również np. płatków uszu,
nie używać kosmetyków z filtrem z poprzedniego sezonu, ponieważ nie można mieć pewności co do tego, czy nadal skutecznie chroni skórę,
pamiętaj o piciu dużej ilości wody, nie tylko po to, żeby uniknąć odwodnienia, ale również, żeby nawodnić skórę od wewnątrz,
po każdym opalaniu należy posmarować skórę balsamem po opalaniu, który nawilży ją i ukoi.

Niebezpieczne ukąszenia kleszczy

W okresie wiosenno-letnim częściej wybieramy się na spacery na łonie natury. Znacznie więcej czasu spędzamy także na świeżym powietrzu – w lasach i parkach. Wówczas często zapominamy o odpowiedniej ochronie przed kleszczami, których ukąszenie może skutkować wystąpieniem m.in. boreliozy, kleszczowego zapalenia mózgu i babeszjozy. Z tego powodu należy obowiązkowo stosować preparaty odstraszające te pajęczaki i po każdym spacerze sprawdzać skórę i ubranie, aby wykluczyć przyniesie kleszczy z dworu.

Zaskakujące choroby tropikalne

Choroby tropikalne stanową duże zagrożenie dla osób, podróżujących do krajów egzotycznych. Z tego powodu przed wyjazdem do większości z nich warto sprawdzić, jakie szczepienia są zalecane dla turystów z Europy.

Wśród niebezpiecznych chorób tropikalnych, wymieniane są m.in.: malaria, pełzakowica amebowa (ameboza), leiszmanioza trzewna i skórna, dur brzuszny, denga, gorączka krwotoczna, trąd, cholera, schistosomatoza i histoplazmoza.

Śmiertelne ukąszenia węża

Podczas urlopu spędzanego w Polsce nie specjalnie musimy obawiać się ukąszenia węża. Warto jednak wiedzieć, że w naszym kraju można natknąć się na cztery gatunki tych gadów: gniewosza plamistego, węża Eskulapa, zaskrońca zwyczajnego i żmiję zygzakowatą.

Tylko ostatni z wymienionych węży jest jadowity i może bezpośrednio zagrozić życiu człowieka. Szczególnie licznie występuje on w okolicach Białegostoku, a także na Pomorzu i w Bieszczadach. Roczna liczba ukąszeń żmii zygzakowatej w Europie szacowana jest na: 15-25 tys., z czego zaledwie ok. 30 to przypadki śmiertelne.

Podczas wakacji warto zachować czujność i monitorować stan swojego zdrowia. Nie zaszkodzi też sprawdzić, czy teren, na którym wypoczywamy, jest bezpieczny.

Wojciech Markiewicz-Sandowski07 lipca, 202307 lipca, 2023AKTUALNOŚCI

Badania kliniczne: Jak z nich korzystać i dlaczego są ważne dla pacjentów?

Joanna Dziwiszek
Kierownik Działu Nauki i Wsparcia Projektów
Instytut Gruźlicy i Chorób Płuc
Warszawa

Badania kliniczne: Jak z nich korzystać i dlaczego są ważne dla pacjentów?

Badania kliniczne odgrywają kluczową rolę w rozwijaniu nowych terapii, leków i procedur medycznych. Są to naukowe badania, które mają na celu ocenę skuteczności, bezpieczeństwa i skutków ubocznych nowych metod leczenia. Pacjenci odgrywają istotną rolę w badaniach klinicznych, a ich udział przynosi korzyści zarówno im samym, jak i społeczeństwu jako całości. W tym artykule omówimy czym są badania kliniczne, jak z nich korzystać w Polsce oraz dlaczego warto brać udział w tych badaniach.

Czym są badania kliniczne?

Badania kliniczne to naukowe badania prowadzone na ludziach w celu oceny nowych terapii, leków, procedur medycznych. Ich głównym zadaniem jest dostarczenie naukowych dowodów na skuteczność, bezpieczeństwo i skutki uboczne danej metody leczenia. Proces ten jest ściśle regulowany i monitorowany przez odpowiednie instytucje i agencje, takie jak np. w Polsce Urząd Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych. Badania kliniczne są podzielone na kilka faz oznaczonych numerami od I do IV. Gdy końca dobiegną analizy laboratoryjne nad badanym lekiem rozpocząć się może I faza badania klinicznego. Bierze w niej udział najczęściej od kilku do kilkudziesięciu zdrowych ochotników. Celem tej wczesnej fazy jest ocena bezpieczeństwa, sposobu podawania substancji i jej dawkowania. Faza ta trwa zwykle od kilku miesięcy do około roku, choć czas ten może ulec wydłużeniu, zwłaszcza jeśli bierze w niej udział kilka ośrodków. Faza II badania klinicznego koncentruje się na dalszej ocenie skuteczności i bezpieczeństwa badanego leku lub terapii, aby ocenić, czy dany lek przynosi korzyści terapeutyczne w grupie pacjentów z konkretną chorobą. Badanie obejmuje zazwyczaj różne dawki i ocenia, które z nich zapewniają największą skuteczność przy jak najmniejszych działaniach niepożądanych u chorych. Faza ta może trwać od kilku miesięcy do kilku lat, w zależności od liczby pacjentów (od kilkudziesięciu do kilkuset), złożoności badania oraz wyników obserwacji dotyczących skuteczności i bezpieczeństwa badanego leku. Jeśli faza II przynosi pozytywne wyniki, badanie przechodzi do fazy III, która obejmuje jeszcze większą grupę pacjentów (często kilkuset do kilku tysięcy). Celem jest potwierdzenie skuteczności, porównanie z innymi dostępnymi terapiami oraz dalsze badanie bezpieczeństwa. W tej fazie badanie jest często randomizowane i podwójnie ślepe, co oznacza, że niektórzy pacjenci otrzymują badany lek, podczas gdy inni otrzymują placebo lub standardową terapię. Faza III jest zwykle też najdłuższą fazą badania klinicznego, które może trwać od kilku lat do nawet kilkunastu lat. Koszty związane z badaniem, takie jak wynagrodzenia personelu, badania laboratoryjne, monitorowanie bezpieczeństwa i inne wydatki operacyjne, rosną wraz z długością trwania badania, czyniąc tą fazą najdroższą w całym procesie. Jeśli wyniki uzyskane w III fazie badania są satysfakcjonujące dochodzi do bardzo ważnego momentu tj. zarejestrowania nowego leku i zezwolenia na wprowadzenie go na rynek komercyjny. Wydaje się, że w tym momencie badanie kliniczne zamyka się. Jednak najczęściej występuje jeszcze faza IV, często nazywana badaniem pozarejestracyjnym. W tej fazie lek jest monitorowany na dużych grupach pacjentów, aby zbierać dodatkowe informacje na temat skuteczności i długotrwałego bezpieczeństwa przy normalnym stosowaniu.

Jak wynika z poniższego opisu badanie kliniczne nad wprowadzeniem nowego leku może trwać od kilku do nawet kilkudziesięciu lat. Z tym są związane ogromne koszty, które ponoszą firmy farmaceutyczne, posiadające bardzo nowoczesne zaplecza badawczo-rozwojowe.

Dlaczego badania kliniczne są ważne?

Badania kliniczne mają ogromne znaczenie dla rozwoju medycyny i poprawy opieki zdrowotnej z kilku powodów:

Badania kliniczne umożliwiają naukowe ocenienie skuteczności i bezpieczeństwa nowych terapii. Bez przeprowadzania tych badań nie możemy być pewni, czy dana metoda leczenia jest skuteczna i bezpieczna dla pacjentów.

Rozwój nowych leków i terapii: Badania kliniczne są kluczowym etapem w procesie wprowadzania nowych leków i terapii do praktyki klinicznej. Dzięki nim możliwe jest odkrycie i rozwinięcie nowych sposobów leczenia różnych chorób.

Udział w badaniach klinicznych daje pacjentom szansę na dostęp do nowych, eksperymentalnych terapii, których jeszcze nie ma na rynku. Może to być szczególnie ważne dla osób cierpiących na rzadkie choroby lub dla tych, u których tradycyjne metody leczenia nie przynoszą oczekiwanych rezultatów.

Wpływ na przyszłą opiekę zdrowotną: Udział pacjentów w badaniach klinicznych przyczynia się do rozwoju wiedzy medycznej, która ma wpływ na przyszłą opiekę zdrowotną. Poprzez udział w badaniach, pacjenci mają możliwość wpływania na kształtowanie przyszłych standardów leczenia i dbania o zdrowie innych osób.

Jak skorzystać z badań klinicznych?

Jeśli jesteś zainteresowany udziałem w badaniach klinicznych, istnieje kilka kroków, które możesz podjąć.

Pierwszym krokiem jest skonsultowanie się z lekarzem prowadzącym, który może ocenić Twoją sytuację medyczną i doradzić, czy udział w badaniu klinicznym jest dla Ciebie odpowiedni.

Możesz poszukiwać badań klinicznych w Polsce poprzez różne źródła, takie jak strony internetowe specjalistycznych ośrodków medycznych, portale medyczne lub krajowe bazy danych dotyczące badań klinicznych.

Przed zdecydowaniem się na udział w badaniu, ważne jest, aby dokładnie zapoznać się z protokołem badania, który opisuje cel badania, kryteria kwalifikacji, procedury medyczne i potencjalne ryzyko oraz korzyści związane z udziałem.

Jeśli znajdziesz badanie, które Cię zainteresuje, skontaktuj się z zespołem badawczym, który prowadzi badanie.

Jeśli zostaniesz zakwalifikowany do udziału w badaniu, będziesz musiał podpisać formularz zgody, który potwierdza Twoją świadomą dobrowolność udziału i zrozumienie związanego z tym ryzyka, ale i korzyści.

W Polsce istnieje kilka źródeł, gdzie można szukać informacji o prowadzonych aktualnie badaniach klinicznych. Oto kilka z nich, są to polskojęzyczne bazy danych:

INFARMA – http://www.badaniaklinicznewpolsce.pl/baza-badan-klinicznych
„Badania Kliniczne w Polsce” – www.bkwp.pl
Rejestr immuno-onkologiczny – www.immuno-onkologia.pl
Rejestr badań onkologicznych – https://pto.med.pl/badania_kliniczne
Polska Koalicja Pacjentów Onkologicznych – http://www.pkopo.pl/badania_kliniczne
eBadania Kliniczne – https://ebadaniakliniczne.pl
Oddziału Badań Wczesnych Faz przy Centrum Onkologii – http://www.obwf.coi.pl
EMA https://euclinicaltrials.eu/search-for-clinical-trials

Informacja o badaniach klinicznych prowadzonych na całym świecie można uzyskać w wersji anglojęzycznej np. przez stronę:

clinicaltrials.gov lub www.clinicaltrialsregister.eu (rejestr Europejski)

Ważne jest, aby regularnie sprawdzać te źródła, ponieważ badania kliniczne mogą być prowadzone tylko przez określony czas. Warto także odwiedzić stronę Agencji Badań Medycznych, rządowej agencji powołanej w 2019 roku, której zadaniem jest realizowanie działań związanych z innowacjami w medycynie, ze szczególnym uwzględnieniem niekomercyjnych badań klinicznych. https://abm.gov.pl/pl/dla-pacjenta

Podsumowanie:

Badania kliniczne są niezwykle ważne dla rozwoju medycyny i poprawy opieki zdrowotnej. Pacjenci mogą odegrać istotną rolę w tych badaniach poprzez dobrowolny udział. Jeśli rozwaszasz udział w badaniu klinicznym, skonsultuj się z lekarzem i przeprowadź odpowiednie badania w celu oceny swojej kwalifikacji. Pamiętaj, że udział w badaniach klinicznych jest dobrowolny, a twój komfort i bezpieczeństwo powinny być zawsze na pierwszym miejscu. Pamiętaj, że każde badanie kliniczne jest unikalne, dlatego ważne jest, aby dokładnie zapoznać się z protokołem badania, skonsultować się z lekarzem i zadawać pytania przed podjęciem decyzji o udziale. Jeśli zdecydujesz się wziąć udział w badaniu, współpracuj świadomie z zespołem badawczym i przestrzegaj wytycznych, aby zapewnić bezpieczeństwo i wiarygodność wyników badania.

Wojciech Markiewicz-Sandowski05 lipca, 202305 lipca, 2023AKTUALNOŚCI

Planuj długie życie!

Wypoczynek to konieczność!

Dr n med. Beata Janas
Narodowy Instytut Onkologii
im. Marii Skłodowskiej-Curie
Państwowy Instytut Badawczy w Warszawie.

Planuj długie życie!

Wypoczynek to konieczność!

Żyjemy w czasach, w których bycie na ciągłych obrotach jest wręcz nobilitujące. Branie nadgodzin postrzegane jest jako ambicja, a rezygnowanie z urlopu to wyraz pracowitości. Jednak w pewnym momencie zmęczenie i ciągły stres dają o sobie znać.

Możesz próbować wygrać z czasem, ale własnego organizmu nie sposób przechytrzyć. On najlepiej wie, kiedy czas zwolnić. Czy pozwolisz mu odpocząć?

Dlaczego odpoczynek jest ważny?

Odpoczynek pozwala nie tylko zrelaksować się, ale także usunąć zmęczenie zarówno fizyczne, jak i psychiczne. Ponadto prowadzi do utrzymania dużej wydajności, kreatywnego działania oraz budowania relacji z bliskimi. Odpoczynek jest też czasem, w którym możemy spotkać i poznać samego siebie. Odpoczynek nie jest marnotrawstwem czasu – to czysta konieczność. Jego celem jest przywrócenie organizmowi równowagi psychicznej i fizycznej. Pozwalając sobie na relaks, osiągasz wiele korzyści:

Masz lepsze zdolności intelektualne – zrelaksowany jesteś bardziej kreatywny i skoncentrowany. Wykonujesz swoje obowiązki szybciej i nie masz kłopotów z pamięcią.
Masz więcej energii – odpoczywając, pozwalasz organizmowi na regenerację. Dzięki temu możesz szybciej i sprawniej wykonywać swoje obowiązki
Dbasz o swoją odporność – odpoczynek i odpowiednia ilość snu przyczyniają się do prawidłowego funkcjonowanie układu immunologicznego. Ciągłe przemęczenie może skutkować np. bólami głowy, częstymi przeziębieniami czy chorobami skóry.
Lepiej radzisz sobie ze stresem – odpoczynek pozwala na redukcję stresu i jego negatywnych skutków. Jeśli żyjesz w ciągłym biegu i napięciu, jesteś bardziej narażony na zaburzenia psychiczne, takie jak depresja czy stany lękowe.
Regenerujesz ciało i umysł – Zmęczenie, zdenerwowanie, bycie w ciągłej gotowości, wielozadaniowość – to wszystko wpływa na koncentrację uwagi, na samopoczucie i stan zdrowia.

Czy brak odpoczynku i stres mogą powodować choroby nowotworowe?

Wśród niektórych osób istnieje przekonanie, że brak odpoczynku i stres przyczyniają się do wielu chorób, w tym nowotworów. Obecny stan wiedzy nie pozwala stwierdzić, że są one czynnikami zwiększającymi ryzyko zachorowania na raka. Natomiast długotrwały stres może powodować wykształcenie niewłaściwych nawyków, które niekorzystnie wpływają na stan zdrowia. Palenie papierosów, częste sięganie po alkohol czy niewłaściwa dieta może przełożyć się na wzrost ryzyka choroby nowotworowej. To kolejny z powodów, dla których tak istotne jest efektywne odpoczywanie.

Jak efektywnie odpoczywać?

Z raportu Monitor Rynku Pracy sporządzonego przez Instytut Badawczy Randstad wynika, że 64% Polaków potrafi zapomnieć o pracy w czasie urlopu. Nadmierne oczekiwania przełożonych i brak umiejętności zdystansowania się do swojego stanowiska pracy sprawiają, że część osób nie umie efektywnie odpoczywać. Nie sposób radzić z dużym obciążeniem psychicznym przez długi czas, dlatego osoby, które nie pozwalają sobie na relaks, bywają rozdrażnione i sfrustrowane, są też częściej narażone na wypalenie zawodowe.

Efektywnego wypoczynku można się nauczyć. Pomogą w tym poniższe zasady:

Planuj odpoczynek – wpisz go na stałe do kalendarza.
Nie pracuj w wolne weekend i po godzinach.
Nie zabieraj pracy do domu.
Rób sobie krótkie przerwy w pracy.
Zadbaj o odpowiednią higienę snu.
Wypoczywaj w sposób, który Ci odpowiada – rób to, co sprawia Ci przyjemność.
Odpoczywając, przejdź na tryb offline – wyłącz służbowy telefon, nie otwieraj poczty mailowej.
Korzystaj przynajmniej raz w roku z 14-dniowego urlopu.

Praca jest istotnym elementem życia, ale nie powinna w nim dominować. Zdystansowanie się od niej pozwoli Ci naprawdę wypocząć – również po to, byś mógł lepiej wykonywać swoje obowiązki zawodowe.

Wypoczynek w domu – wystarczy trzymać się kilku prostych zasad aby zapomnieć o sprawach zawodowych.

Nastaw się pozytywnie

Aby urlop w domu był udany, przede wszystkim ważne jest Twoje nastawienie. Powinieneś myśleć o nim w kategoriach odpoczynku oraz czasu dla samego siebie. Pod żadnym pozorem nie porównuj się z kolegami, którzy mają lepiej, bo wyjechali na malowniczą wyspę czy do modnego kurortu narciarskiego. Zadbaj o swoje potrzeby. Czego Ci brakowało w natłoku służbowych obowiązków? Co chciałbyś nadrobić? Jak mógłbyś się zregenerować? Co sprawi Ci radość? Choć w domu warunki do odpoczynku mogą być trudniejsze niż podczas pobytu w hotelu, gdzie jesteś otoczony pełną obsługą – nie zrażaj się. Nie rób już na wstępie założeń, że „takie” wakacje się nie liczą. Masz wolne, wykorzystaj to!

Jak skutecznie wypocząć, biorąc kilka dni wolnego?

Zwolnij tempo i wyluzuj

Oczywiście może być trudno oderwać się od rzeczywistości i codziennych spraw, jeśli nie zmienia się otoczenia. Spędzając urlop w domu, postaraj się jednak wprowadzić swój umysł w taki stan, aby nie czuć pośpiechu, presji i stresu. Zwolnij tempo i nabierz dystansu, nawet jeśli nie możesz całkiem uwolnić się od szarej codzienności i domowych obowiązków. Spróbuj skoncentrować się na małych przyjemnościach i odpuścić wszystko, co może zaczekać na Twój powrót.

Zorganizuj się przed urlopem i w jego trakcie

Żeby móc zwolnić tempo, powinieneś zadbać o dobrą organizację czasu. Jeszcze przed urlopem w domu zastanów się, co i kiedy będziesz musiał zrobić. Postaraj się dopiąć ważne i pilne sprawy zawodowe, aby później nie zaprzątać sobie nimi głowy. Łatwo bowiem wpaść w pułapkę pt. nie wyjeżdżam, to może dokończę pracę w pierwszych dniach urlopu. Masz wolne – zamknij za sobą służbowe drzwi i zostaw za nimi e-maile, telefony i zadania, które mogą poczekać.

Nie rób wszystkiego naraz

Być może przygotowałeś listę zadań, którymi zajmiesz się w trakcie urlopu. Są na niej na przykład sprawy urzędowe, duże zakupy, generalne porządki, remont mieszkania itp. Nie podkręcaj sobie tempa, nie przeciążaj się. Nie musisz wszystkiego zrobić w jeden dzień! Postaraj się o relaks między obowiązkami. Tak zaplanuj dzień, aby oprócz spraw do załatwienia było miejsce na błogie i beztroskie lenistwo. Gdy decydujesz się na urlop w domu, zadbaj również o to, by na Twojej liście to do znalazły się przyjemności – np. rzeczy, których od dawna chciałeś spróbować, ale jakoś nigdy nie było dobrego momentu. Wybierz się na masaż albo na warsztaty rozwojowe.

Celebruj chwile i ciesz się z tego, co masz

Zadbaj o wakacyjny klimat, nawet jeśli spędzasz urlop w mieście. Celebruj posiłki, spotykaj się z ludźmi, na których Ci zależy, spędzaj czas na powietrzu. Rób to, co sprawia Ci przyjemność. Drobne rzeczy – jak poranna przejażdżka rowerem albo upieczenie ciasta truskawkowego na wieczorne spotkanie ze znajomymi – też potrafią cieszyć. Spędzając urlop w domu, trzeba tylko skupić się na tym, co jest tu i teraz, i docenić czas wolny od pracy.

Szukaj nowości i czerp inspiracje

Nawet jeśli nigdzie nie wyjeżdżasz, przyda Ci się powiew świeżości. Coś, co pozwoli przełamać codzienną rutynę. Staraj się choć trochę zmienić otoczenie. Pomogą w tym np. krótkie wycieczki czy jednodniowe wypady za miasto. Nieodkryte dotąd miejsca, ciekawe wydarzenia i nowe aktywności – to wszystko ożywi wakacyjne dni. Urlop w domu to także wyśmienita okazja, by spróbować kilku rzeczy, których jeszcze nigdy nie robiłeś – wspinaczka na ściance, wakacyjny kurs fotografii, a może samodzielne przygotowanie wykwintnego deseru? Wybór należy do Ciebie.

Pielęgnuj pasje i dbaj o rozwój

Urlop w domu pozwala skupić się również na tych pasjach, które nieco się przykurzyły. Może więcej czasu poświęcisz zainteresowaniom, które są zwykle przysłaniane przez sprawy służbowe? Co powiesz na beztroskie popołudnie spędzone na rysowaniu, brzdąkaniu na gitarze lub rozwiązywaniu sudoku? W końcu masz też okazję nadrobić zaległe lektury i nowości filmowe. Możesz także odświeżyć język obcy, ale tylko pod warunkiem, że nauka sprawia Ci przyjemność – w końcu to Twoje wolne dni!

Drodzy Czytelnicy : Nie mylcie odpoczynku z lenistwem!!

Odpoczynek to przerwa od aktywności fizycznej lub psychicznej, która pozwala odzyskać siły, lub czas poświęcony na pozbywanie się zmęczenia, zwykle poprzez robienie tego, co sprawia przyjemność. Natomiast lenistwo to niechęć do wysiłku czy pracy.

Wojciech Markiewicz-Sandowski23 czerwca, 202323 czerwca, 2023AKTUALNOŚCI

DIETA W PROFILAKTYCE CHORÓB WIEKU PODESZŁEGO

Joanna Drygiel,
Dietetyk
Narodowy Instytut Onkologii – PIB, Warszawa
Klinika Onkologii i Radioterapii

DIETA W PROFILAKTYCE CHORÓB WIEKU PODESZŁEGO

Obraz autorstwa Gpointstudio

Prawidłowa dieta jest wymieniana wśród najważniejszych elementów stylu życia, mających wpływ na zdrowie człowieka w każdym wieku. Ma ona szczególne miejsce w profilaktyce chorób często dotykających seniorów, takich jak: otyłość, cukrzyca, nadciśnienie, zawał serca, udar, osteoporoza i niektóre nowotwory. Dlatego też, warto przeanalizować obecny sposób żywienia oraz wyeliminować ewentualne nieprawidłowości.

Do najczęściej popełnianych błędów należą: zbyt wysoka lub niska wartość energetyczna diety, brak regularności w spożywaniu posiłków oraz ich nieodpowiedni skład, a także niewłaściwy dobór produktów spożywczych.

Zapotrzebowanie energetyczne

Zapotrzebowanie na energię i składniki odżywcze zależy między innymi od wieku, płci, aktywności fizycznej, masy i składu ciała a także od stanu zdrowia. U seniorów zapotrzebowanie to jest niższe niż u ludzi młodych, co ma związek przede wszystkim ze spadkiem masy mięśniowej wraz z wiekiem oraz mniejszą aktywnością fizyczną. Zapotrzebowanie to może jednak okresowo wzrastać. Ma to miejsce np. w trakcie choroby przebiegającej z gorączką, a także w stanach rekonwalescencji po chorobie i zabiegach operacyjnych.

Jakie produkty wybierać, a jakich unikać?

Obraz autorstwa Brgfx

Warzywa i owoce

Powinny być elementem każdego posiłku i zajmować połowę talerza. Najlepiej wybierać warzywa i owoce surowe, sezonowe, ale można je także spożywać w postaci zup, sosów, potrawek i zapiekanek. Jeśli senior ma problem z rozdrabnianiem warzyw zębami należy je zetrzeć na tarce lub podać w postaci ugotowanej lub puree.

Produkty zbożowe

Najlepszym wyborem są pełnoziarniste produkty zbożowe. Są dobrym źródłem błonnika pokarmowego, który wydłuża odczucie sytości, wspomaga perystaltykę jelit zapobiegając zaparciom, a także zmniejsza ryzyko rozwoju chorób układu krążenia oraz niektórych nowotworów. Pełnoziarniste zboża charakteryzują się także większą zawartością składników odżywczych, takich jak witaminy z grupy B, cynk czy magnez, w porównaniu ich białych odpowiedników.

Najbardziej wartościową są: razowe mąki i pieczywo, kasze (gryczana, pęczak), razowy ryż, otręby, płatki pełnoziarniste, np. owsiane lub jaglane.

Ograniczać należy jasne produkty zbożowe, np. białe pieczywo, biały ryż oraz słodkie płatki zbożowe. Wyjątek stanowią sytuacje, kiedy senior wymaga stosowania diety lekkostrawnej, ponieważ dieta bogata w błonnik nasila dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego.

Nabiał

Nabiał jest bogatym źródłem białka i wapnia, dlatego powinien znaleźć się w codziennej diecie osoby starszej. Wyjątek stanowią tłuste produkty, które zawierają dużo cholesterolu i nasyconych kwasów tłuszczowych i mają niekorzystny wpływ na układ krążenia.

Zaleca się spożywanie produktów mlecznych takich jak: mleko 1,5-2%, zsiadłe mleko, jogurt naturalny (oprócz wymienionych wyżej), naturalny kefir i maślanka, twarożek typu grani, serek wiejski, homogenizowany serek naturalny oraz skyr.

Należy unikać tłustych oraz słodkich produktów nabiałowych, takich jak: tłuste mleko, śmietana, jogurt grecki i bałkański, tłusty twaróg, serek kremowy, mascarpone, słodki serek homogenizowany, serek topiony i pleśniowy oraz feta.

W ograniczonej ilości można spożywać ser żółty i mozarellę – najlepiej w wersji niskotłuszczowej.

Ryby

Ryby są cennym źródłem pełnowartościowego białka oraz kwasów omega-3 i witaminy D – szczególnie te tłuste (łosoś, halibut, makrela, śledź). Przynajmniej 2-3 razy w tygodniu należy zaplanować je w jadłospisie i spożywać ugotowane na parze lub upieczone w piekarniku.

Należy unikać wędzonych i solonych ryb ponieważ nadmiar soli może nasilać nadciśnienie tętnicze, natomiast wędzenie jest rakotwórcze.

Obraz autorstwa Timolina

Jaja

Zaleca się spożywanie 5-7 jaj tygodniowo, najlepiej z chowu ekologicznego, np. na miękko, na twardo (bez majonezu), w koszulce oraz w postaci jajecznicy na parze lub pomidorach.

Zamiast majonezu można podać sos na bazie jogurtu naturalnego z musztardą i ulubionymi warzywami lub przyprawami, np. rzodkiewką, szczypiorkiem, ziołami. Można taki sos wykorzystać do przygotowania pasty jajecznej.

Mięso i jego przetwory

Mięso to źródło żelaza i pełnowartościowego białka, ale mimo tego, nie trzeba go jeść codziennie – wystarczy 2-3 razy tygodniowo. W pozostałe dni można je zastąpić rybami, jajami lub roślinami strączkowymi. Mięso powinno być gotowane w wodzie lub na parze, ewentualnie pieczone lub duszone, bez wcześniejszego obsmażania. Niewskazane jest smażenie na patelni i głębokim tłuszczu.

Należy wybierać chude gatunki mięsa i wędlin: kurczak i indyk bez skóry, chude części wołowe i wieprzowe (polędwica, schab środkowy), szynka i polędwica bez widocznego tłuszczu.

Niewskazane jest spożywanie tłustych mięs oraz ich przetworów: pasztet, metka, kiełbasa, mielonka, mortadela, parówki, serdelki.

Nawadnianie

Obraz autorstwa Rawpixel

Zaleca się wypijanie minimum 8 szklanek niesłodzonych płynów dziennie. Dla osób w starszym wieku nie jest to łatwe, dlatego aby zwiększyć prawdopodobieństwo spełnienia tego zalecenia warto mieć wodę w pobliżu, zabierać ją ze sobą wychodząc z domu i pić małymi porcjami przez cały dzień. Można także ustawić sobie przypomnienie w telefonie.

Najlepiej wybierać wodę niegazowaną, słabe napary czarnej, zielonej, owocowej lub ziołowej herbaty oraz niesłodzone kompoty.

Przeciwwskazane są napoje słodzone, gazowane, nektary, wody smakowe oraz napoje energetyzujące.

Niezalecany jest także alkohol, ponieważ może wchodzić w interakcje z przyjmowanymi przez seniora lekami i nadmiernie obciążać wątrobę. Okazjonalnie można sobie pozwolić na małą lampkę czerwonego wina do posiłku.

Słodycze i przekąski

Cukier w diecie powinien być ograniczany, ale nie oznacza to, że nie można od czasu do czasu pozwolić sobie na deser. Może to być np. kawałek gorzkiej czekolady, budyń na chudym mleku, domowy kisiel lub galaretka z owoców sezonowych, domowe ciasto z dobrych składników, np. marchewkowe, sernik na zimno, czy szarlotka, albo domowe lody np. sorbety. Zamiast cukru deser można osłodzić erytrolem lub ksylitolem. Najlepiej jednak zjeść w zamian ulubiony sezonowy owoc lub koktajl mleczono-owocowy.

Należy ograniczyć do minimum kaloryczne, smażone, prażone i solone przekąski, np. chipsy. Lepszym wyborem będą paluszki z makiem lub domowy popcorn, albo mała garstka suszonych owoców lub naturalnych orzechów.

Pamiętaj!

Zmiana nawyków żywieniowych nie jest łatwa i warto to robić małymi krokami. Restrykcyjne diety psują nasze relacje z jedzeniem i kojarzą się nam z czymś nieprzyjemnym i przejściowym, dlatego na dłuższą metę nie są skuteczne. Lepiej wprowadzać nowe zasady stopniowo. Wtedy jest większe prawdopodobieństwo, że nowe, lepsze nawyki zostaną z nami na zawsze.

Obraz autorstwa Rawpixel

Wojciech Markiewicz-Sandowski12 czerwca, 202312 czerwca, 2023AKTUALNOŚCI

Pacjent, czyli kto….. ma prawa ale i obowiązki

Jolanta Meller,
Kierownik Działu Obsługi Ambulatoryjnej i Rejestracji
Narodowy Instytut Onkologii im. Marii Skłodowskiej -Curie,
PIB, Warszawa

Pacjent, czyli kto….. ma prawa ale i obowiązki

Pacjent, czyli kto?

Słowo “pacjent” wywodzi się z języka angielskiego “patient” i oznacza osobę cierpliwą. Prawo polskie (Ustawa z dnia 6 listopada 2008 r. o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta), definiuje “pacjenta” – osoba zwracającą się o udzielenie świadczeń zdrowotnych lub korzystającą ze świadczeń zdrowotnych udzielanych przez podmiot udzielający świadczeń zdrowotnych lub osobę wykonującą zawód medyczny. Najprostszą definicję przyjęła Światowa Organizacja Zdrowia (WHO), pacjentem jest ten, kto korzysta ze świadczeń opieki zdrowotnej niezależnie od tego czy jest zdrowy, czy chory. W skrócie – pacjentem jest każdy, kto ma kontakt ze świadczeniami w podmiocie leczniczym.

Każdy obywatel naszego Państwa w przepisach Konstytucja RP ma zagwarantowane prawo do ochrony życia i zdrowia. Co oznacza, że jako Pacjent powinien mieć zapewnione właściwe traktowanie przez personel medyczny oraz powinien wiedzieć jakie ma prawa, a także, w jaki sposób może się domagać, by ich przestrzegano. Musimy pamiętać, że jako Pacjenci obok praw mamy również obowiązki.

Jako pacjent masz swoje prawa

Każdy z nas jako Pacjent ma określone prawa, które gwarantuje mu Konstytucja a także szereg ustaw, regulujących sferę zdrowia. Do najważniejszych praw zaliczamy:

Prawo do bezpłatnych świadczeń zdrowotnych

Jako Pacjent masz prawo do równego dostępu do świadczeń opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych.

Pomoc powinna być udzielona zgodnie z aktualną wiedzą medyczną.

Jeżeli są ograniczenia w dostępie do świadczeń, musisz mieć możliwość skorzystania z rzetelnej listy oczekujących, która jest oparta na sprawiedliwych zasadach oraz podstawach medycznych (tzw. Kolejki oczekujących).

W sytuacji nagłego zagrożone zdrowie lub życie, masz prawo do natychmiastowej pomocy medycznej.

W przypadku wątpliwości pojawiających się w trakcie procesu diagnostycznego lub propozycji metody leczenia, możesz żądać, aby lekarz skonsultował się z innym specjalistą albo zwołał konsylium lekarskie, zaś położna lub pielęgniarka zasięgnęła opinii innej położnej bądź pielęgniarki. Jeżeli lekarz odmówi, ten fakt powinien zostać odnotowany w indywidualnej dokumentacji medycznej Pacjenta.

Prawo do informacji

W czasie całego postępowania diagnostycznego, leczniczego lub innych działaniach terapeutycznych realizowanych przez lekarza czy podmiot leczniczy Pacjent ma prawo do informacji, które będą przekazane dla niego w sposób zrozumiały, przystępny co do stanu zdrowia, jak też na czym będą polegały przeprowadzane zabiegi i badania oraz w jakim celu przyjmowane dane leki i np. jakie są ich skutki uboczne. Również musimy być poinformowanie o ewentualnych następstwach podjętych działań leczniczych.

W ramach tego prawa Pacjent może zrezygnować z prawa do tych informacji. Konieczne wówczas jest dokładne określenie zakres informacji, jakich nie chce się uzyskiwać.

Należy pamiętać, że to pacjent decyduje, komu i w jakiem zakresie przekazywane są informacje o jego stanie zdrowia. Pacjent ma prawo do decyzji, że zastrzega w placówce medycznej, by nie udzielano informacji nikomu.

Prawo do tajemnicy informacji

Tajemnica informacji daje prawo do ochrony danych i utrzymania w tajemnicy informacji na temat stanu zdrowia, przebiegu leczenia, jak też życia prywatnego, rodzinnego i zawodowego. Złamanie tajemnicy lekarskiej jest możliwe, gdy może ona powodować niebezpieczeństwo dla zdrowia i życia Pacjenta i innych osób.

Prawo do wyrażenia zgody na udzielenie świadczeń zdrowotnych

Po przekazaniu przez lekarza informacji o stanie zdrowia, Pacjent wyraża bądź nie wyraża zgody na przeprowadzenie badania.

Oddzielne zgody wyrażane są na pobyt w szpitalu oraz na wszystkie inne badania i świadczenia medyczne. Zgoda może być wyrażona ustnie, pisemnie albo poprzez takie zachowanie, które nie budzi wątpliwości co do tego, jaką decyzję podejmuje Pacjent.

Uwaga! Pisemna zgoda jest wymagana w przypadku zabiegu operacyjnego albo zastosowania metody leczenia lub diagnostyki stwarzających podwyższone ryzyko.

Warto wiedzieć. Jeśli dziecko w wieku 16 – 18 lat nie zgadza się na udzielenie świadczenia zdrowotnego, a jego przedstawiciel ustawowy (np. rodzic) ma odmienne zdanie, to odpowiedni sąd podejmie w tej sprawie ostateczną decyzję.

Prawo do poszanowania intymności i godności

Bardzo ważnym prawej w trakcie wszystkich procedur świadczonych w placówkach medycznych jest prawo do poszanowania godności i intymności podczas otrzymywania świadczeń zdrowotnych. Co za tym idzie w trakcie udzielania pomocy medycznej powinny być obecne tylko te osoby, które są przy tym niezbędne. Obecność innych osób, w tym wykonujących zawód medyczny i studentów uczelni medycznych, wymaga zgody Pacjenta i zgody lekarza, który udziela świadczenia.

Prawo do poszanowania intymności i godności dotyczy również przygotowania się do badania lub zabiegu w osobnym miejscu, tak aby były zapewnione warunki, które dają poczucie intymności i bezpieczeństwa psychicznego. Jeżeli Pacjent jest unieruchomiony w łóżku lub obłożnie chora i przebywa na w sali wieloosobowej, badanie powinno być przeprowadzone za parawanem. Natomiast lekarz nie powinien omawiać stanu zdrowia Pacjenta i zadawać intymnych pytań w obecności innych pacjentów.

Prawo do poszanowania godności obejmuje także prawo do godnego umierania – czyli prawo do tego, by ból i cierpienie zostały złagodzone.

Prawo do dokumentacji medycznej

Prawo do dostępu do dokumentacji medycznej dotyczącej stanu zdrowia oraz udzielonych świadczeń gwarantuje udostępnienie jej bez zbędnej zwłoki w postaci odpisu, kopi lub wyciągu Pacjentowi lub osobie przez Pacjenta upoważnionej. Zgodnie z przepisami (m.in. znowelizowany art. 26 ustawy o prawach pacjenta oraz art. 40 ustawy o zawodach lekarza i lekarza dentysty), placówka medyczna poza dotychczas uprawnionymi osobami (czyli osobami upoważnionymi przez Pacjenta za życia oraz przedstawicielem ustawowym) dokumentację medyczną ma obowiązek udostępniać osobie bliskiej, chyba że udostępnieniu sprzeciwi się inna osoba bliska lub sprzeciwił się temu za życia Pacjent.

Sprzeciw złożony przez Pacjenta lub osobę bliską musi zostać dołączony do dokumentacji medycznej. Jeżeli został zgłoszony ustnie – należy odnotować ten fakt również w dokumentacji medycznej.

Uwaga! Szpital lub przychodnia przechowuje dokumentację medyczną przez 20 lat, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym dokonano ostatniego wpisu.

Prawo do zgłoszenia sprzeciwu wobec opinii albo orzeczenia lekarza

Pacjent ma prawo sprzeciwić się opinii albo orzeczeniu, które wydał lekarz o stanie zdrowia, jeśli ma to wpływ na prawa lub obowiązki wynikające z przepisów prawa. Sprzeciw wnosi się do Komisji Lekarskiej działającej przy Rzeczniku Praw Pacjenta, za pośrednictwem tego ostatniego. Czynność tę należy wykonać w ciągu 30 dni od wydania opinii albo orzeczenia.

Warto wiedzieć. Taki sprzeciw może wnieść w imieniu Pacjenta również przedstawiciel ustawowy.

Prawo do poszanowania życia prywatnego i rodzinnego

Niezależnie od tego, czy Pacjent przebywa w szpitalu, uzdrowisku, czy zakładzie opiekuńczo-leczniczym, ma prawo do kontaktu osobistego, telefonicznego lub korespondencyjnego z innymi osobami. Nie można kontaktu utrudniać, ale placówka zdrowotna ma prawo określić czas i miejsce kontaktu.

Prawo do opieki duszpasterskiej

Pacjent ma prawo do bezpośredniego kontaktu z duchownym wyznawanej religii. Przebywanie w szpitalu nie może być powodem ograniczenia tego prawa. Jeżeli w szpitalu organizowane są spotkania z duchownym lub obrzędy religijne, pacjent ma prawo w nich uczestniczyć jeśli tylko wyrazi taką chęć. Poza pewnymi wyjątkami np. epidemiologicznymi, szpital nie może ograniczyć odwiedzin duchownego w szpitalu lub przyjmowania przez pacjenta sakramentów.

Prawo do opieki duszpasterskiej przysługuje każdemu człowiekowi niezależnie od wieku i jest szczególnie ważne w przypadku chorych także tych hospitalizowanych czy przebywających w zakładach opiekuńczo leczniczych i pielęgnacyjno-opiekuńczych.

Prawo do przechowywania rzeczy wartościowych w depozycie

Zgodnie z przepisami prawa Pacjent przebywający w całodobowej placówce medycznej ma prawo do przechowywania rzeczy wartościowych w depozycie. Koszty realizacji tego prawa ponosi szpital, chyba że przepisy odrębne stanowią inaczej.

Szpital ma obowiązek realizacji prawa Pacjenta do przechowywania rzeczy wartościowych w depozycie. Pacjent natomiast nie musi z tego prawa skorzystać, ani też nie może być w jakikolwiek sposób zmuszany do złożenia rzeczy wartościowych do depozytu.

Powyższe prawa są ogólne i dotyczą każdej placówki, w której Pacjent ma udzielane świadczenia medyczne. W zależności od tego, gdzie korzystamy z przysługujących nam świadczeń zdrowotnych, mamy dodatkowe, określone uprawnienia.

Udzielanie świadczeń medycznych w przychodni

Każda osoba ubezpieczona może leczyć się bezpłatnie w placówkach, które mają podpisaną umowę z Narodowym Funduszem Zdrowia. Możesz leczyć się tam, gdzie chcesz, nie obowiązuje rejonizacja.

Każdy obywatel ma prawo wybrać lekarza pierwszego kontaktu (lekarz podstawowej opieki zdrowotnej), pielęgniarkę i położną. W obu wypadkach ciągu roku kalendarzowego możesz trzykrotnie i bezpłatnie zmienić swoją decyzję.

Rejestracji do lekarza można dokonać osobiście, przez osoby trzecie lub telefonicznie lub poprzez e-rejestrację. Rejestracja nie ma prawa wyznaczać określonego dnia na zapis do konkretnego lekarza.

Do specjalisty można zapisać się w każdej przychodni, która ma kontrakt z NFZ. Skierowanie wystawi lekarz rodzinny jeżeli uzna, że jest to uzasadnione stanem zdrowia Pacjenta.

Bez skierowania możesz skorzystać z porady: ginekologa i położnika, dentysty, wenerologa, onkologa oraz psychiatry.

Warto wiedzieć. Aby skorzystać z bezpłatnej pomocy, należy potwierdzić prawo do bezpłatnych świadczeń. Do weryfikacji niezbędny jest numer PESEL i okazanie dowodu osobistego lub inny dokument ze zdjęciem potwierdzający tożsamość. Jeśli system nie zweryfikuje, trzeba przedstawić dowód potwierdzający ubezpieczenie, np. druk RMUA. Jeśli go Pacjent nie posiada ze sobą, można złożyć pisemne oświadczenie o prawie do bezpłatnej opieki medycznej.

Udzielanie świadczeń medycznych w szpitalu

Pacjent ma prawo do leczenia szpitalnego na podstawie skierowania wystawionego przez lekarza (w tym lekarza, który nie jest lekarzem ubezpieczenia zdrowotnego). Do szpitale należy zabrać dowód tożsamości i numer e-skierowania.

W nagłym przypadku, lub w sytuacji bezpośredniego zagrożenia życia nie jest wymagane skierowanie.

Zmiana ustalonego terminu zabiegu może nastąpić tylko w wyjątkowych sytuacjach, których nie można było wcześniej przewidzieć. W takiej sytuacji szpital musi powiadomić i podać przyczynę.

Jeśli szpital wyczerpał limity NFZ na dany rok, powinien poinformować kiedy rozpoczynają się nowe zapisy. Możesz też szukać miejsca w innym szpitalu. Na stronie oddziału wojewódzkiego NFZ w zakładce “lista oczekujących na świadczenia opieki zdrowotnej” wpisując nazwę zabiegu – wyświetli się lista placówek, wraz z liczbą osób oczekujących i przybliżonym terminem wykonania zabiegu.

Warto wiedzieć. W sytuacji natychmiastowej konieczności leczenia w placówce medycznej lub z uwagi na schorzenia narządu ruchu przysługuje Pacjentowi bezpłatny transport do placówki w której będą udzielne świadczenia medyczne, z którą NFZ zawarł umowę o udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej.

Również Pacjentowi przysługuje prawo do wypisania się ze szpitala na własne żądanie. Wcześniej jednak lekarz ma obowiązek w jasny sposób poinformować o przewidzianych konsekwencjach takiej decyzji.

Obowiązki pacjenta

Pacjent ma nie tylko prawa, ale i obowiązki. Wynikają one m.in. z przepisów prawnych, rozporządzeń i regulaminów obowiązujących w poszczególnych zakładach opieki zdrowotnej, obowiązku dbania o własne zdrowie i nienarażania zdrowia innych oraz ogólnych zasad współżycia społecznego. Każdy z nas ma powinien:

Dbać o własne zdrowie, m.in. poprzez profilaktykę zdrowotną.
Interesować się swoim zdrowiem i brać udział w leczeniu dolegliwości.
Przestrzegać zaleceń lekarza i pozostałego personelu medycznego, które dotyczą diagnostyki, leczenia, rehabilitacji, a nawet zmiany trybu życia.
Stosować się do wszystkich zaleceń i wskazówek personelu medycznego,
Nie opuszczać w trakcie hospitalizacji budynku szpitala bez wyraźnej zgody lekarza prowadzącego leczenie lub lekarza dyżurnego,
Szanować godność innych pacjentów, przestrzegać ich prawa do prywatności i poufności informacji, które ich dotyczą.
Dbać o właściwą higienę osobistą.
Przestrzegać przepisów porządkowych, które obowiązują w danym zakładzie opieki zdrowotnej (np. zakazu palenia, zażywania środków odurzających, zachowania ciszy, przestrzegania rozkładu dnia, bezpieczeństwa przeciwpożarowego itp.).
Nie narażać zdrowia innych pacjentów (np. przez zakażenie).
Stosować się do zaleceń personelu medycznego, w szczególności w przypadku używania telefonów komórkowych.
Szanować mienie placówki medycznej.

Domagaj się respektowania twoich praw

Jeśli któreś z praw zostanie naruszone, Pacjent ma prawo złożenia skargi. W zależności od sytuacji, kierujemy ją do jednej z poniższych instytucji.

Do kierownika oddziału, na którym pracuje specjalista.

Każdy publiczny zakład opieki zdrowotnej ma obowiązek opracować regulamin porządkowy, w którym muszą się znaleźć nie tylko zasady organizacji placówki ale też przysługujące pacjentowi prawa. Regulamin powinien być umieszczony w widocznym miejscu wraz z informacją, kiedy, w jakich godzinach i komu należy zgłaszać skargi i wnioski. Zażalenie na personel medyczny składa się u bezpośrednich przełożonych.

Po godz. 15.00, a także w niedziele, święta i dni wolne od pracy, skargi i wnioski dotyczące kadry można składać głównemu lekarzowi dyżurnemu szpitala.

Do Narodowego Funduszu Zdrowia i właściwego konsultanta wojewódzkiego

Zażalenie lub skargę, w przypadku zastrzeżeń na sposób udzielania świadczeń przez placówkę medyczną (np. pominięcie w kolejce do zabiegu) do Narodowego Funduszu Zdrowia. Pismo należy adresować do Działu Skarg i Wniosków oddziału wojewódzkiego NFZ (wykaz adresów znajduje się na stronie centrali: www.nfz.gov.pl).

Natomiast skargę na sposób udzielenia świadczenia opieki zdrowotnej przez lekarza można złożyć do właściwego konsultanta wojewódzkiego. Wykaz znajduje się na stronie internetowej Ministerstwa Zdrowia: www.mz.gov.pl. Ważne jest, aby pismo złożyć właściwemu konsultantowi ze względu na dziedzinę medycyny, którą reprezentuje nierzetelny lekarz.

Do okręgowego rzecznika odpowiedzialności zawodowej

W przypadku, gdy Pacjent uważa, że lekarz wykazał brak należytej staranności, albo nieetycznie się zachował może złożyć zażalenie do okręgowego rzecznika odpowiedzialności zawodowej. Rzecznik ma siedzibę przy każdej okręgowej izbie lekarskiej. Jeśli uzna, że zażalenie jest uzasadnione, kieruje sprawę do rozpatrzenia przez właściwy sąd okręgowy.

Skierowanie sprawy do rzecznika odpowiedzialności zawodowej nie wyklucza sądowej drogi dochodzenia roszczeń.

Jeśli Pacjent nie zgadza się z wyrokiem okręgowego sądu lekarskiego może się odwołać do Naczelnego Sądu Lekarskiego. Odwołanie należy złożyć w ciągu 14 dni od daty doręczenia wyroku okręgowego sądu lekarskiego. Tak samo może postąpić oskarżony przez Pacjenta lekarz.

Do Rzecznika Praw Pacjenta

Skargę do Rzecznika Praw Pacjenta składa się, gdy doszło do naruszenie praw pacjenta, lekarz nie udzielił ci przystępnej informacji o stanie zdrowia i leczeniu, nie może Pacjent otrzymać kopii swojej dokumentacji czy przed operacją nie poinformowano o zabiegu i możliwych następstwach. Skargę do RPP można przesłać pocztą lub e-mailem na adres podany na stronie internetowej rzecznika: www.bpp.gov.pl.

Do komisji ds. orzekania o błędach medycznych

Do komisji należy złożyć skargę, gdy Pacjent został poszkodowany w trakcie leczenia. Komisja działa przy urzędzie wojewódzkim właściwym dla siedziby placówki medycznej.

Wniosek taki może też złożyć przedstawiciel ustawowy lub spadkobierca.

Formularz wniosku udostępniony jest na stronie urzędu wojewódzkiego. Do wniosku należy dołączyć dokumentację medyczną.

Do sądu

Zawsze można skierować sprawę do sądu cywilnego. Pozew składa się we właściwym ze względu na adres zamieszkania sądzie rejonowym lub okręgowego.

Roszczenia przeciw podmiotowi leczniczemu, w którym doszło do śmierci Pacjenta, może zgłosić do sądu także rodzina zmarłego.

Wojciech Markiewicz-Sandowski22 maja, 202322 maja, 2023AKTUALNOŚCI

Było sobie pielęgniarstwo ……..

Jolanta Meller,
Kierownik Działu Obsługi Ambulatoryjnej i Rejestracji
Narodowy Instytut Onkologii im. Marii Skłodowskiej -Curie,
PIB, Warszawa

Było sobie pielęgniarstwo ……..

Pielęgniarstwo jest – lub powinno być – bezkrytycznym aktem troski, współczucia i empatii.
Powinno nam przypominać o naszej zdolności darzenia człowieka uczuciem.
Jeśli poziom rozwoju społeczeństwa wyraża się tym, jak traktuje ono swoich najsłabszych
obywateli, to sam akt opieki staje się miarą człowieczeństwa.

Christie Watson

Człowiek od zawsze walczy z różnymi, mniej lub bardziej niebezpiecznymi chorobami, radzi sobie ze skutkami nieszczęśliwych wypadków i próbuje ustrzec się przed schorzeniami. Na szczęście w tych zmaganiach nie jest osamotniony. Towarzyszą mu pełne empatii i współczucia, a na dodatek wyposażeni w praktyczną wiedzę na temat ludzkiego organizmu, różnych metod potęgowania zdrowia, pielęgnowania i leczenia – pielęgniarki i pielęgniarze.

Pracownicy medyczni pojawiają się w naszym życiu już w chwili narodzin i towarzyszą nam do końca naszych dni. Co o pielęgniarkach/pielęgniarzach wiemy, pomimo, że każdy z nas ma jakieś wyobrażenie o tym, czym zajmuje się pani pielęgniarka, które wynika, że jedni spotkali ją osobiście na swojej drodze, inni znają ją raczej z opowiadań lub mają o niej stereotypowe myślenie. W mojej opinii jest niezbędnym ogniwem w zespole terapeutycznym, bez którego przywracanie zdrowia byłoby po prostu obecnie niemożliwe.

Pielęgniarstwo – co mówi historia

Dawno, dawno temu…

W starożytnej Grecji świątynie Asklepiosa, pełniły funkcje szpitali a chorymi opiekowały się kapłanki. Zadanie opieki nad chorymi ułatwił im słynny Hipokrates, zwany „Ojcem medycyny”, który w swoich dziełach zawarł praktyczne wskazówki dotyczące m.in. higieny, opatrywania ran, przygotowywania kompresów czy żywienia pacjentów. W Cesarstwie Rzymskim rannymi i chorymi zajmowali się niewolnicy a opieka i pielęgnacja chorych w domach tradycyjnie pozostawała w rękach kobiet. W początkach chrześcijaństwa zaczęto organizować przytułki dla ludzi potrzebujących pomocy, które z czasem nabierały cech szpitali. Pracę w nich podejmowały kobiety nie obciążone obowiązkami domowymi. Najczęściej były to kobiety niezamężne i wdowy. Wiek V n.e. zapoczątkował tworzenie zgromadzeń zakonnych, które niemal całkowicie przejęły opiekę nad chorymi w szpitalach powstających przy klasztorach, gdzie młode kobiety z bogatych rzymskich rodzin opiekowały się chorymi. W Średniowieczu szpitale powstawały przy klasztorach, a ulgę osobom cierpiącym starali się nieść zakonnicy: Benedyktyni, czy Franciszkanie. Wiek XIV to upadek pielęgniarstwa. Zgromadzenia zakonne nie były w stanie otoczyć opieką wszystkich osób potrzebujących pomocy. Opiekę nad chorymi zaczęto powierzać osobom świeckim, posługaczkom nie posiadającym przygotowania do tak odpowiedzialnej pracy. Wiek XVI poziom opieki i pielęgnacji diametralnie się obniżył a wraz nim pogarszała się opinia o osobach wykonujących te zadania. Niezbędne były reformy, których podjął się kościół i dla zapewnienia opieki chorym i potrzebującym powołał zgromadzenia: bonifratrów – braci szpitalnych 1540, sióstr Miłosierdzia św. Wincentego a Paulo 1633. Niemal dwa wieki później w 1836 r. Teodor Fiedlner założył protestanckie zgromadzenie diakonis, których zadaniem było pielęgnowanie chorych w szpitalach i domach oraz opieka nad starcami i więźniami. Zgromadzenia prowadziły szkolenia z wiedzy ogólnej i medycznej oraz nauczanie praktyczne.

Narodziny zawodu

Początki pielęgniarstwa datuje się na przełom XIX i XX wieku. Przyczyniły się do tego przemiany społeczno-polityczne oraz ekonomiczne na świecie. Zawodowy status dała pielęgniarkom dopiero Florence Nightingale tworząc w XIX stuleciu podstawy edukacji, podkreślając, że w tej profesji nie mniej istotne są cechy osobowości, życzliwość i chęć niesienia pomocy. Pierwszą, profesjonalną, świecką szkołę dla przyszłych pielęgniarek założyła w Londynie w 1860 roku. „Dama z lampą” (taki przydomek twórczyni nowoczesnego pielęgniarstwa nadali Anglicy) starała się poprawić jakość opieki i zmienić wizerunek pielęgniarki w świadomości społecznej. Uważała, że pielęgniarstwo jest zawodem, który powinny wykonywać kobiety niezamężne, inteligentne, kulturalne bardzo dobrze wykształcone o niekwestionowanej moralności. W realizacji tych ambitnych zamierzeń pomógł z pewnością Henryk Dunant, który w 1864 roku stworzył Międzynarodowy Czerwony Krzyż. Do zadań tej organizacji należało m.in. tworzenie świeckich szkół pielęgniarskich. Uporządkowanie wiedzy dotyczącej opieki nad chorym i profesjonalna edukacja miała jeszcze jeden pozytywny aspekt: znaczny wzrost jakości opieki medycznej.

W 1899 roku powstała Międzynarodowa Rada Pielęgniarek (International Council of Nurses – ICN), która ustaliła uniwersalne, obowiązujące na całym świecie, standardy obejmujące m.in.: jednolity system kształcenia, kryteria naboru osób, które chciałyby wykonywać ten zawód, zasady etyki pielęgniarskiej i regulacje prawne.

Polskie początki pielęgniarstwa

Na przełomie XIX i XX wieku nasze Państwo formalnie nie istniało, a jego terytorium podzielone było między trzech zaborców: Austrię, Prusy i Rosję. W każdym z tych rejonów poziom życia, aktywność Polaków, rozwój nauki wyglądał zupełnie inaczej.

W 1935 roku Sejm Polski uchwalił, pierwszą w historii, ustawę regulującą zasady dotyczące pracy pielęgniarki obejmujące m.in. podstawy edukacji, umiejętności i wiedzę medyczną.

Warto podkreślić z jak ogromnym niebezpieczeństwem i ryzykiem wiąże się pielęgnowanie chorych i rannych w czasie wojny. Pielęgniarki wspierały żołnierzy polskich na wszystkich frontach, brały udział w ruchu oporu, organizowały szpitale polowe i punkty medyczne ryzykując własnym zdrowiem i życiem.

Współczesne pielęgniarstwo – jakie jest oraz jego rola w XXI wieku?

Ewolucja i rewolucja nie omijała zawodu pielęgniarki. Tak jak zmieniał się cały świat, szybki postęp w różnych dziedzinach nauk, tak również zmieniała swoje oblicze medycyna a w niej szeroko pojęte pielęgniarstwo. Pielęgnowanie jest działalnością zawodową pielęgniarki. Według definicji, praca pielęgniarki polega na „pomaganiu i towarzyszeniu człowiekowi w zdrowiu, chorobie i niepełnosprawności, a ponadto kształtowaniu umiejętności samoopieki w celu utrzymania komfortu życia codziennego w zdrowiu, życia w cierpieniu i życia z chorobą (Górajek-Jóźwik)”. Przy czym największy nacisk kładzie się na pomaganie, wspieranie i towarzyszenie człowiekowi oraz nauczeniu go samoopieki, aby mógł osiągnąć optymalny poziom zdrowia.

Proces kształcenia i przygotowania do zawodu pielęgniarki/pielęgniarza oparty jest na szerokim zakresie wiedzy z wielu dziedzin i umiejętnościach zawodowych zdobytych nie tylko w trakcie wieloletniej nauki ale również w trakcie całej pracy zawodowej jest on rozszerzany i pogłębiany.

Współczesne pielęgniarstwo ulega ciągłym przeobrażeniom. Zmiany zachodzące w nim były i nadal są wynikiem zachodzących przekształceń zarówno politycznych, jak i gospodarczo-społecznych. Postępująca i nieuchronna profesjonalizacja pielęgniarstwa stawia przed personelem pielęgniarskim coraz to nowe wyzwania. Współczesna pielęgniarka/pielęgniarz obecnie posiada szeroką wiedzę m.in. z medycyny, nauk o zdrowiu, psychologii, rehabilitacji, dietetyki, fizjoterapii, farmakologii, ratownictwa medycznego, socjologii, zarządzania, organizacji pracy. Współczesna pielęgniarka/pielęgniarz to osoba samodzielna w działaniu, obejmującym pielęgnowanie pacjentów, ale również aktywny członek zespołów interdyscyplinarnych, koordynator indywidualnej opieki nad pacjentem, współpracujący ze specjalistami z zakresu ochrony zdrowia i wszystkich dziedzin medycyny.

Zawód pielęgniarka/pielęgniarz współcześnie to profesjonalizm w samodzielnym podejmowaniem odpowiedzialnych i autonomicznych decyzji dotyczących pielęgnowania. To szczególna rola w zespole pielęgnacyjno-terapeutycznym, w którym pielęgniarka/pielęgniarz jest również:

rzecznikiem pacjenta na forum zespołu, dba o jego sprawy i dobro,
doradcą w kwestii zdrowia, postępowania w danej sytuacji zdrowotnej,
opiekunem uzupełniającym lub wykonującym, w przypadkach, gdy pacjent sam nie jest w stanie samodzielnie zaspokoić swoich potrzeb,
edukatorem, który kształtuje postawy, uczy samoopieki, motywuje do zmian,
przewodnikiem w działaniach zmierzających do określonego celu, jakim jest zdrowie szeroko pojmowane,
powiernikiem godnym zaufania, okazującym empatię i wsparcie.

Obecnie nowe uprawnienia do ordynacji leków oraz kontynuowania recept, rozszerzają kompetencje pielęgniarki/pielęgniarze co zapewnia pacjentom ciągłości leczenia a osoby wykonujące ten zawód stając się partnerami dla lekarzy.

Zmienia się świat zmienia się zawód pielęgniarki/pielęgniarza i zmieniają się pacjenci. Współcześni pacjenci są bardziej wymagający i pragną wiedzy w temacie ich stanu zdrowia czy choroby. Znają swoje prawa i jeśli zaczynają chorować, często stają się skarbnicą wiedzy w danej dziedzinie, dążą do poznania wszelkich informacji, które mogą im pomóc w wyzdrowieniu. Tutaj pielęgniarki/pielęgniarze mają świetną okazję do wsparcia wiedzy pacjentów w obszarze terapeutycznym, diagnostycznym czy leczniczym. Również otwarci na nowinki medyczne i możliwości cyfrowe będą przewodnikami po usługach cyfrowych dla swoich podopiecznych, jak poruszać się po zawiłościach systemu opieki zdrowotnej.

W tym wszystkim współczesna pielęgniarka/pielęgniarz musi się odnajdywać. Wielokrotnie zdarza się, iż natłok obowiązków przesłania holistyczne podejście do człowieka. Coraz częściej brakuje czasu, aby zatrzymać się nad sytuacją poszczególnych osób, wysłuchać ich problemów, wspólnie zastanowić się, jakie działania podjąć. Trzeba pamiętać, że ten zawód to również ludzie którzy w swej działalności zawodowej potrzebują również wewnętrznej siły i motywacji.

Zastanówmy się Wszyscy nie tylko osoby wykonujące zawód pielęgniarki/pielęgniarza, jaki dalszy ciąg może być tych „opowieści”. Wiemy jak się zaczęło ale pamiętajmy, że każdą historię piszą ludzie…

A jednak jest to najbardziej niedoceniania ze wszystkich profesji.
Każdy, kto na ścieżce zawodowej zetknął się z rakiem, pojmuje jednak istotę pielęgniarstwa i je
ceni, bo wie być może, że gdy człowiek staje u kresu, to nie remedium,
które zresztą często już nie działa, liczy się najbardziej.”
Christie Watson

… i życzę Wszystkim osobom wykonującym zawód pielęgniarki oraz tym którzy planują go wykonywać aby tak jak każda bajka miała bardzo dobre zakończenie i była znana na całym świecie. A morał z niej płynący nauką dla Wszystkich.

Źródła:

Zarzycka D. Ślusarska B. Pielęgnowanie-ewolucja pojęć. W: Podstawy pielęgniarstwa. Tom I. Podręcznik dla studentów i absolwentów kierunków pielęgniarstwo i położnictwo. Zarzycka D, Zahradniczek K, Ślusarska B (red.). Czelej, Lublin 2008; 2.

Nightingale: „Uwagi o pielęgniarstwie. Profesjonalne towarzyszenie choremu”. Red. Wyd. polskiego: D. Kilańska. Wyd. Elsevier Urban & Partner, Wrocław 2009.
Ślusarska, D. Zarzycka, K. Zahradniczek: „Podstawy pielęgniarstwa”, PZWL, Warszawa 2011.

Wojciech Markiewicz-Sandowski10 maja, 202310 maja, 2023AKTUALNOŚCI

Światowy Dzień Astmy 2 maja 2023 – Asthma Care for All

Światowy Dzień Astmy 2 maja 2023 – Asthma Care for All

dr n. med. Monika Franczuk Instytut Gruźlicy i Chorób Płuc

Światowy Dzień Astmy (World Asthma Day) jest organizowany od 1998 z inicjatywy organizacji Global Initiative for Asthma (GINA, Globalna Inicjatywa na rzecz Astmy, www.ginaasthma.org) zrzeszającej ekspertów w dziedzinie chorób płuc, alergologii, immunologii i współpracującej ze Światową Organizacją Zdrowia (WHO) i liderami ochrony zdrowia na całym świecie. Celem tego corocznego wydarzenia jest podniesienie świadomości na temat astmy, poszerzenie wiedzy na temat rozpoznawania i możliwości leczenia tej choroby, oraz obciążeń i problemów z nią związanych dla pacjentów i ich bliskich w krajach o różnym stopniu zamożności i dostępie do nowoczesnych terapii. Astma jest jedną z najczęstszych chorób przewlekłych. Światowa Organizacja Zdrowia szacuje, że na świecie choruje na nią ok 350 mln ludzi. W Polsce choruje na nią 6% osób dorosłych i około 10% dzieci, co oznacza populację około 4 milionów chorych. Niestety, szacuje się, że tylko połowa tej populacji jest prawidłowo zdiagnozowana i właściwie leczona. Stąd wynika ogromna potrzeba podniesienia świadomości w społeczeństwie i upowszechnienia wiedzy na temat tej choroby.

Hasłem zaproponowanym przez GINA dla Światowego Dnia Astmy w 2023 roku jest „Asthma Care for All“. Przesłanie to zwraca uwagę na promocję wiedzy, rozwoju i dostęp do skutecznych, nowoczesnych strategii leczenia astmy we wszystkich krajach.

Astma jest chorobą związaną z przewlekłym, najczęściej alergicznym, procesem zapalnym w drogach oddechowych i nadwrażliwością oskrzeli na różne niespecyficzne czynniki jak wysiłek fizyczny, infekcja czy ekspozycja na alergeny. Dochodzi wtedy do skurczu oskrzeli, zwiększenia ilości gęstej wydzieliny w oskrzelach i utrudnienia przepływu powietrza w drogach oddechowych. Najczęstszymi objawami są duszność i kaszel o zmiennym charakterze i nasileniu, które mogą utrudniać codziennie funkcjonowanie. Predyspozycja do zachorowania na astmę może być genetyczna, u części chorych jest związana z czynnikami środowiskowymi np. zanieczyszczeniem powietrza czy szkodliwymi warunkami pracy, a u części chorych nie jest możliwe dokładne określenie przyczyny zachorowania.

Bądź uważny – jakie objawy mogą sugerować astmę oskrzelową?

Najczęstsze objawy astmy to napadowa duszność i kaszel. Mogą pojawiać się w określonych sytuacjach np. po kontakcie z sierścią zwierząt, w okresie kwitnienia drzew czy traw lub po ekspozycji na kurz, pleśń czy przy narażeniu na zanieczyszczone powietrze, dym papierosowy, intensywny zapachy, opary środków chemicznych (farby, lakiery, środki chemii gospodarczej) lub przy wysiłku fizycznym. Inne objawy to świszczący oddech, uczucie ucisku lub ciężaru w obrębie klatki piersiowej, trudność w nabraniu powietrza i kaszel. Objawy mogą być bardziej nasilone w nocy lub wcześnie rano, napady duszności lub kaszlu mogą wybudzać ze snu. Duszność może występować częściej w czasie infekcji, która dodatkowo u chorego na astmę może trwać dłużej niż u osoby zdrowej. Dolegliwości zmieniają się w czasie, mogą występować sezonowo w okresie występowania określonego alergenu np. w czasie kwitnienia traw i zbóż.

Astma alergiczna rozpoczyna się najczęściej w wieku dziecięcym i może być wtedy związana z uczuleniem na pokarmy, z atopowymi zmianami skórnymi i alergicznym nieżytem nosa. Wyróżniamy także astmę niealergiczną, gdy nie towarzyszą jej ewidentne cechy alergii. Możliwe jest rozwinięcie astmy w wieku dorosłym a nawet podeszłym i określa się ją astmą o późnym początku. U części chorych dochodzi do utrwalonego ograniczenia przepływu powietrza w drogach oddechowych, zjawisko to stwierdzamy za pomocą spirometrii i określamy je jako utrwaloną obturację.

Bądź czujny – kiedy rozpoznać astmę oskrzelową?

Dla rozpoznania astmy oskrzelowej bardzo ważny bardzo szczegółowy wywiad lekarski. Kluczowe pytania dotyczą objawów, okoliczności i czasu ich wystąpienia oraz długości trwania, czy ustąpiły samoistnie. Istotny jest także tak zwany wywiad rodzinny, czy na astmę lub alergię choruje lub chorował ktoś z członków rodziny. Należy też wziąć pod uwagę miejsce zamieszkania, narażenie w warunkach pracy, zwierzęta przebywające w domu czy hobby oraz palenie tytoniu czy innych stosowanie używek w formie wdychanych substancji.

Objawy	duszność, trudności w oddychaniu, uczucie ciężaru czy ucisku w klatce piersiowej, zadyszkę przy wysiłku, świszczący oddech, kaszel,
Czas i częstość występowania objawów i długość trwania	czy wystąpiły po raz pierwszy czy kolejny, czy mają związek z porą roku, zmianą miejsca zamieszkania, z przebytą infekcją, wysiłkiem czy hobby,
Okoliczności	ekspozycji na kurz, sierść zwierząt, w sytuacji stresowej, po przyjęciu określonych leków czy spożyciu pokarmów czy przypraw
Wywiad rodzinny	czy na astmę lub alergię choruje ktoś z członków rodziny
Ekspozycja w warunkach zamieszkania	alergeny zwierzęta, pleśń, kurz
Warunki środowiska zewnętrznego	ekspozycja w warunkach pracy na czynniki prowokujące skurcz oskrzeli, szkodliwe
Palenie	palenie papierosów, fajki wodnej, papierosów elektronicznych czy stosowanie innych urządzeń do wapowania, czy pali papierosy osoba mieszkająca w tym samym domu (narażenie na palenie bierne).

Oprócz wywiadu i badania lekarskiego ważne jest wykonanie badań dodatkowych, które pozwolą na potwierdzenie podejrzenia astmy i wykluczenie innych przyczyn duszności czy kaszlu. Do takich badań należą między innymi morfologia krwi obwodowej, badanie radiologiczne klatki piersiowej, spirometria czy IgE. Dla zaplanowania postępowania leczniczego u części chorych wykonuje się skórne testy alergiczne.

Bądź systematyczny – jak leczyć astmę oskrzelową?

Jak już wspomniano, astma jest chorobą dróg oddechowych, związaną z przewlekłym, najczęściej alergicznym, procesem zapalnym. Opanowanie tego procesu, czyli opanowanie przyczyny jest zatem głównym celem leczenia. Aktualnie dostępne są nowoczesne bezpieczne leki działające przeciwzapalnie, czyli glikortykosteroidy wziewne. Pacjent przyjmuje je najczęściej dwa razy dziennie. Dodatkowo, w razie wystąpienia duszności stosowane są krótko działające leki rozszerzające oskrzela. U pacjentów w bardziej zaawansowanych stadiach choroby stosuje się długo działające leki rozszerzające oskrzela często w postaci połączonej z kortykosteroidem wziewnym w jednym inhalatorze. Są to preparaty o długim czasie działania, co pozwala na ich przyjmowanie 1 lub 2 razy na dobę. Leki są dostępne w różnych inhalatorach, a dobór inhalatora powinien być dostosowany do indywidualnych możliwości i preferencji pacjenta. U chorych w najcięższych stopniach zaawansowania choroby możliwe jest stosowanie dodatkowo leków rozszerzających oskrzela o innym mechanizmie działania zwanych cholinolitykami. Dostępne są aktualnie preparaty zawierające trzy rodzaje substancji w jednym inhalatorze (tzw. terapia potrójna). Inne leki kontrolujące, czyli działające przyczynowo, to leki antyleukotrienowe, które mogą być stosowane od drugiego stopnia ciężkości astmy.

Sprawdź czy Twoja astma jest pod kontrolą

Celem leczenia jest osiągnięcie stanu kontroli astmy. Dobrze kontrolowana astma oznacza stan dobrego, stabilnego samopoczucia, bez objawów w ciągu dnia i w nocy – bez duszności, kaszlu, uczucia ucisku w klatce piersiowej czy epizodów świszczącego oddechu oraz dobrą tolerancję wysiłku fizycznego. Dobra kontrola astmy pozwala na normalną nieograniczoną aktywność – zawodową, społeczną i fizyczną, porównywalną do osób zdrowych w adekwatnym wieku. Warunkiem skutecznego leczenia jest systematyczne, regularne przyjmowanie zaleconych leków wziewnych. Jest to szczególnie ważne w okresie intensywnego pylenia roślin, ekspozycji na czynniki wyzwalające objawy, a także w czasie infekcji, czyli sytuacjach zwiększających ryzyko zaostrzenia choroby.

Za pomocą tzw. Testu Kontroli Astmy (Asthma Control Test, ACT) jest możliwa samodzielna ocena stanu kontroli astmy. Test obejmuje pytania dotyczące objawów, tolerancji wysiłku, ograniczeń czy dodatkowo stosowanych leków w okresie ostatnich 4 tygodni.

Test kontroli astmy (źródło: www.ptzca.pl).

Jak często w ciągu ostatnich 4 tygodni Pana/i astma powstrzymywała Pana/nią od wykonywania zwykłych czynności w pracy, w szkole/na uczelni lub w domu?

1 – zawsze
2 – bardzo często
3 – czasami
4 – rzadko
5 – wcale

2. Jak często w ciągu ostatnich 4 tygodni miał/a Pan/i duszności?

1- częściej niż raz dziennie
2 – raz dziennie
3 – 3 do 6 razy w tygodniu
4 – raz lub dwa razy w tygodniu
5 – wcale

3. Jak często w ciągu ostatnich 4 tygodni budził/a się Pan/i w nocy lub rano, wcześniej niż zwykle, z powodu objawów związanych z astmą (np. świszczący oddech, kaszel, duszności, ucisk lub ból w klatce piersiowej)?

1 – 4 noce w tygodniu lub częściej
2 – 2 do 3 noce w tygodniu
3 – raz w tygodniu
4 – raz lub dwa
5 – wcale

4. Jak często w ciągu ostatnich 4 tygodni używał/a Pan/i doraźnie szybko działającego leku doraźnego?

1 – 3 razy dziennie lub częściej
2 – 1 lub dwa razy dziennie
3 – 2 lub 3 razy dziennie
4 – raz w tygodniu
5 – wcale

5. Jak ocenił/a/by Pan/i swoją kontrolę nad astmą w ciągu ostatnich 4 tygodni?

1 – w ogóle niekontrolowana
2 – słabo kontrolowana
3 – umiarkowanie kontrolowana
4 – dobrze kontrolowana
5 – w pełni kontrolowana

Interpretacja wyników testu:

25 punktów – astma w pełni kontrolowana
20-24 punkty – wynik zadowalający, astma była dobrze kontrolowana, choć nie była to pełna kontrola
poniżej 20 punktów – niezadowalający, oznacza niewłaściwą kontrolę astmy.

Wynik testu poniżej 20 punktów oznacza niewłaściwą kontrolę astmy oskrzelowej i potrzebę kontaktu z lekarzem.

Bądź dociekliwy – zapytaj swojego lekarza o leczenie biologiczne

Szacuje się, że u około 7% chorych na astmę oskrzelową choroba ma przebieg ciężki. Oznacza to brak kontroli choroby i utrzymywanie się duszności mimo stosowania wysokich dawek kortykosteroidów wziewnych, częste zaostrzenia (co najmniej 2 w ciągu roku) wymagające stosowania kortykosteroidów doustnych, niekiedy hospitalizacji i upośledzenie czynności płuc. W efekcie prowadzi to pogorszenia jakości życia i ograniczenia normalnego funkcjonowania w życiu prywatnym, społecznym i zawodowym. Ogromnym postępem w leczeniu takich chorych jest leczenie biologiczne z wykorzystaniem przeciwciał monoklonalnych skierowanych przeciwko określonym czynnikom w przebiegu reakcji zapalnej w astmie. W Polsce jest to leczenie dostępne w ramach Programu Lekowego finansowanego przez Narodowy Fundusz Zdrowia. Określone ośrodki na terenie kraju kwalifikują pacjenta do leczenia biologicznego na podstawie ustalonych kryteriów oraz monitorują jego przebieg zgodnie z przyjętym protokołem i harmonogramem. Leki są podawane w postaci iniekcji, w konkretnych odstępach czasowych. Warto podkreślić, że do leczenia biologicznego nie mogą być kwalifikowani pacjenci, którzy palą papierosy.

Doświadczenia medyków w zakresie stosowania leczenia biologicznego u chorych na astmę ciężką wskazują, że jest to terapia niezwykle skuteczna i bezpieczna. Prowadzi do zmniejszenia liczby zaostrzeń, pozwala na ograniczenie stosowania kortykosteroidów doustnych lub ich całkowite wycofanie i zdecydowanie poprawia kontrolę choroby. Dla wielu z tych chorych jest to jedyna szansa na zmniejszenie duszności i innych objawów astmy i przywrócenie dobrej jakości życia.

Bądź odpowiedzialny – zapytaj o plan na zaostrzenie, dowiedz się więcej, współpracuj ze swoim lekarzem

Warto zapytać lekarza o pisemny plan działania w przypadku nasilenia objawów, zaostrzenia czy w czasie infekcji – jak przyjmować leki, aby pomóc sobie jeszcze przed konsultacją lekarską albo wtedy, gdy możliwość jej uzyskania jest utrudniona.

Niezwykle ważna jest współpraca i zaangażowanie pacjenta, a także poszerzanie wiedzy na temat swojej choroby z korzystaniem z wiarygodnych źródeł. Dotyczy to także profilaktyki zaostrzeń infekcyjnych, unikania ekspozycji na alergeny i systematycznego optymalnego leczenia, a także działań, które mogą zapobiegać postępowi choroby jak immunoterapia swoista tam, gdzie istnieją wskazania do jej podjęcia. Istotna jest także edukacja członków rodziny i bliskich osoby chorującej na astmę oskrzelową, wiedza na temat stosowanego leczenia i postępowania w razie napadu duszności i zaostrzenia astmy.

Warto zadbać o higieniczny tryb życia, ruch i prawidłową masę ciała. Dla utrzymania dobrej kontroli astmy istotne jest także unikanie ekspozycji na znane alergeny zwłaszcza w okresie pylenia oraz czynniki szkodliwe dla układu oddechowego jak palenie papierosów, pyły, gazy, czy zanieczyszczone powietrze. Niezwykle istotne jest także zapobieganie infekcjom w postaci corocznych szczepień przeciwko grypie i szczepienia przeciwko pneumokokom oraz szczepienia przeciwko COVID-19.

Informacje dotyczące diagnozowania i leczenia astmy skierowane do pacjentów można znaleźć na stronach internetowych:

Dla pacjentów Home

https://www.astma-alergia-pochp.pl

Lista ośrodków prowadzących leczenie biologiczne astmy ciężkiej na terenie województwa mazowieckiego.

Instytut Gruźlicy i Chorób Płuc w Warszawie, II Klinika Chorób Płuc	ul. Płocka 26 01-138 Warszawa	22 431 21 14
Klinika Chorób Wewnętrznych, Pneumonologii i Alergologii, Warszawski Uniwersytet Medyczny	ul. Banacha 1a, 02-097 Warszawa	22 599 28 51, 22 599 25 99, 22 599 25 62
Klinika Chorób Wewnętrznych, Pneumonologii, Alergologii i Immunologii Klinicznej, Wojskowy Instytut Medyczny w Warszawie	ul. Szaserów 128, 04-349 Warszawa	22 681 65 81
Klinika Chorób Infekcyjnych i Alergologii, Wojskowy Instytut Medyczny w Warszawie	ul. Szaserów 128, 04-349 Warszawa	261 817 519, 261 816 182
Centralny Szpital Kliniczny MSWiA w Warszawie, Klinika Alergologii, Chorób Płuc i Chorób Wewnętrznych	ul. Wołoska 137, 02-507 Warszawa	22 508 14 61, 22 508 14 47
Oddział Pulmonologiczno-Onkologiczny, Mazowiecki Szpital Specjalistyczny	ul. J. Aleksandrowicza 5, 26-617 Radom	48 261 49 23

Wojciech Markiewicz-Sandowski08 maja, 202322 maja, 2023AKTUALNOŚCI

Czy optymizmu można się nauczyć?

Dr Mariola Kosowicz
Kierownik Poradni Psychoonkologii
Narodowy Instytut Onkologii im. Marii Skłodowskiej-Curie, PIB, Warszawa

Czy optymizmu można się nauczyć?

„Zacznijmy od zaakceptowania tego, że nasze pragnienie szczęścia nie jest jedynie pobożnym życzeniem. Szczęście nie jest uśmiechem losu, na który musimy czekać, jak na koniec pory deszczowej. To nie jest coś, co musimy znaleźć, jak zjazd na autostradę, czy zgubiony portfel, podążając jakąś tajemną ścieżką. Budowanie szczęścia to bardzo ważny cel, który zawsze mamy prawo realizować i do którego osiągnięcia zawsze posiadamy niezbędne środki.”
Sonja Lyubomirsky

Optymizm, podobnie jak pesymizm, ma swoje korzenie w sposobie myślenia i podejściu do życia. Może wynikać z wielu różnych czynników, takich jak doświadczenia życiowe, wychowanie, genetyka, radzenie sobie ze stresem, odpornością psychiczną. Osoby wychowywane w negatywnym lub krytycznym środowisku mogą rozwinąć pesymistyczny sposób myślenia, podobnie jak osoby, które przebywają w toksycznym lub trudnym środowisku pracy. Negatywne doświadczenia i emocje mogą z czasem stać się uwarunkowanym nawykiem. Dlatego osoby, które doświadczyły w życiu sytuacji, które przekroczyły ich możliwości zaradcze, szczególnie w dzieciństwie, mogą reagować na świat, innych ludzi z nieufnością i poczuciem bezradności. Z tego tez względu wiele osób nastawionych do życia pesymistycznie tłumaczy swoje podejście racjonalnością, a optymizm traktuje jak myślenie życzeniowe. W rzeczywistości jednak optymizm charakteryzuje się tendencją do spostrzegania, wyjaśniania, oceniania świata i zachodzących w nim zjawisk w kategoriach bardziej pozytywnych niż negatywnych. Optymizm, to podejście do życia gdzie człowiek patrzy na świat przez pryzmat możliwości, a nie zagrożeń, w większości sytuacji szuka optymalnego rozwiązania i widzi sens swoich działań. Pamiętajmy, że prawdziwy optymizm różni się od ślepego optymizmu. Ślepy optymizm pojawia się, gdy jednostka wierzy, że nic złego nie może się wydarzyć. Może to prowadzić do nadmiernej pewności siebie, naiwności, a także może do rozczarowania, a nawet niebezpieczeństwa. Optymista podejmuje realne działania żeby mogło być dobrze, nie zostawia ważnych rzeczy na tzw. kiedyś, tylko działa tu i teraz. Optymiści przyznają się do negatywnych wydarzeń, ale częściej unikają obwiniania siebie za zły wynik, są skłonni postrzegać sytuację jako doświadczenie, z którego mogą wyciągnąć wnioski.

Korzyści z optymizmu:

Optymizm wiąże się z mniejszym napięciem i szybsza redukcją stresu. Optymiści mają mniejsze ryzyko zachorowania na depresję i zaburzenia lękowe.
Optymiści częściej dbają o zdrowy styl życia, w tym zdrowe odżywianie, ćwiczenia fizyczne i unikanie szkodliwych nawyków, takich jak palenie. Skłonność do zdrowszego stylu życia oznacza, że bardziej optymistyczni ludzie częściej cieszą się dłuższym i zdrowszym życiem psychicznym i fizycznym.
Badania empiryczne od dawna wskazują, że bardziej optymistyczni ludzie mają większe szanse na sukces w pracy i szkole, sporcie, polityce, związkach i innych formach życiowych przedsięwzięć.
Optymizm wiąże się ze zwiększonym poziomem pewności siebie, zwłaszcza jeśli chodzi o podejmowanie decyzji i poczucie bezpieczeństwa w dokonywanych wyborach.
Wykazano również pozytywne powiązania między optymizmem a szeregiem korzystnych wyników w zakresie zdrowia fizycznego. I tak na przykład przegląd 15 badań z udziałem ponad 200 000 uczestników wykazał o 35% mniejsze ryzyko zachorowania na choroby serca i o 14% mniejsze ryzyko przedwczesnej śmierci u osób, które były optymistami. Ludzie, którzy są optymistami, mają również lepsze wyniki po operacji, z mniejszą liczbą powikłań wymagających ponownej hospitalizacji.
Większy optymizm wiąże się z niższym ryzykiem udaru mózgu u osób starszych.
Wyższy poziom optymizmu w parach małżeńskich jest skorelowany z lepszym zdrowiem, ponieważ badania wykazały, że poziom optymizmu jednego partnera odgrywa bardzo ważną rolę w promowaniu zdrowia obojga partnerów.
Optymizm wiąże się z cieplejszymi, bardziej towarzyskimi typami osobowości, a pesymizm z bardziej wrogimi i uległymi stylami interpersonalnymi.
Bycie optymistą może poprawić jakość snu, która jest kluczowym elementem poprawy i utrzymania zdrowia psychicznego.

Jak budować optymizm?

„Pesymista widzi trudności w każdej okazji; optymista widzi szansę w każdej trudności”. – Winston Churchill

Przede wszystkim ważna jest decyzja, że chcemy zmienić swój sposób myślenia i działania. Ponieważ naszymi myślami rządzą utrwalone wzorce postrzegania świata, siebie i innych ludzi, to po pierwsze warto uświadomić sobie, które myśli ograniczają nasze działania, wnoszą smutek, rozgoryczenie, autodestrukcje i dostrzec, jak bardzo jesteśmy od nich zależni. Po drugie zacząć podważać negatywne myśli i dokonać świadomego wyboru, jak chcemy oceniać swoją rzeczywistość. W tym miejscu warto pamiętać o mechanizmach obronnych, m in. wyparciu, zaprzeczeniu i racjonalizacji. Człowiek zagłębiony w negatywnym myśleniu jest przekonany, że jego sposób oceny rzeczywistości jest słuszny. Niestety, mózg dociera szybciej i łatwiej do odpowiedzi negatywnych niż do pozytywnych i jest to uwarunkowane biologicznie. Od zarania wieków rolą naszego mózgu jest rozpoznawanie zagrożeń, problem w tym, że czasami wystarczy najmniejsze skojarzenie żeby mózg wysłał sygnał mobilizacji – walcz albo uciekaj. Pocieszające jest jednak to, że autoryzując swój sposób myślenia możemy nauczyć się regulować odruchową negatywność.
Zwróćmy uwagę z kim spędzamy czas i w jaki sposób rozmawiamy o świecie. Negatywność jest zaraźliwa. Zbyt długie i częste rozmowy w tonie negatywnych scenariuszy wprowadzają organizm w stan stresu, który po zakończonej rozmowie nie znika. Utrwalają się też wzorce myślenia. Dlatego warto nauczyć się stawiać granice ludziom, którzy dzwonią do nas, spotykają się z nami i mówią tylko o tym, co złe, straszne i nie do zmiany. Nie chodzi o to żeby nie wysłuchać osoby w potrzebie, ale o to żeby szukać możliwości rozwiązania problemu, a nie jego pogłębiania.
Weźmy odpowiedzialność za swoje życie. Nie szukajmy powodów swoich problemów w czynnikach zewnętrznych, ale spójrzmy na co sami dajemy przyzwolenie innym ludziom.
Szukajmy ludzi, którzy wprowadzają radość i proaktywne zachowania.
Ograniczmy ilość informacji z Internetu, telewizji, radia. Przyjmowanie zbyt wielu wiadomości może wprowadzić niepokój i wpłynąć negatywnie na naszą percepcje rzeczywistości.
Dziel się z innymi pozytywnymi myślami i zachowaniami. Sprawianie, by inni ludzie czuli się pozytywnie ma trwały wpływ na nasze własne życie.
Myślmy pozytywnie o przyszłości. Wyobrażajmy sobie swój świat i siebie w okolicznościach, których moglibyśmy poczuć się dobrze i bezpiecznie.
W sytuacjach trudnych unikajmy mówienia o porażce i zamieńmy to na myślenie w kategoriach doświadczenia, z którego możemy wyciągnąć wnioski.
Zapisujmy w zeszycie małe i duże rzeczy za które możemy być wdzięczni. Docenianie tego, co dobre, może pomóc nam w skupianiu się na pozytywach w swoim życiu i promować bardziej optymistyczną perspektywę.
Znajdźmy czas na przyjemności. Spokojny, wypoczęty umysł szuka rozwiązań problemów. Zmęczony ogranicza percepcję i skupia się na tych informacjach, które mają potwierdzić nasze obawy.
W sytuacji trudnej zróbmy plan działania. Zwróćmy uwagę, czy realnie oceniamy daną sytuację, ile jest w tym założeń niemających potwierdzenia w rzeczywistości, i co możemy zrobić realnie. Ważne żeby w każdym działaniu widzieć sens.
Ćwiczmy uważność, dzięki której możemy być w pełni świadomi swojej sytuacji, tego, co czujemy, jakie podejmujemy działania. Uważność polega na całkowitym zanurzeniu umysłu w chwili obecnej, bez rozmyślań o przeszłości lub kontemplacji przyszłości. Kluczem jest świadomość otaczających nas widoków, dźwięków i wrażeń. Wiele badań wykazało, że kultywowanie i praktykowanie uważności może sprzyjać neuroplastyczności mózgu. Niektórzy ludzie ćwiczą uważność poprzez sesje medytacyjne, pisanie dzienników lub ćwiczenia jogi.
Zaakceptuj rzeczy na które nie masz wpływu. Nie możemy kontrolować chaosu. Możemy tylko zmienić siebie, swoje myśli i czyny.
Nie żyjmy przeszłością. Zaglądajmy tam tylko po to, żeby wyciągać wnioski.
Pracujmy nad odpornością psychiczną. Osoby odporne psychicznie: przyjmują problemy jako sytuacje, które wymagają zaangażowania i ewentualnego rozwiązania; wierzą we własne umiejętności; poszukują rozwiązań; mają silne poczucie własnej skuteczności; realnie oceniają swoje możliwości; mają świadomość swoich ograniczeń.
Warto skupić się na tym, co w nas jest dobre, silne, a nie na tym, co z nami jest nie tak.
Pamiętajmy, że mózg jest neuroplastyczny i wykorzystajmy ten fakt. Neuroplastyczność to zdolność mózgu do zmiany i adaptacji w wyniku doświadczenia. Podczas gdy ludzie wierzyli, że mózg stabilizuje się po pewnym wieku, nowsze badania wykazały, że mózg nigdy nie przestaje się zmieniać w odpowiedzi na konsekwentne uczenie się nowych sposobów reagowania. Nawet radość może być efektem treningu.
Nie odkładaj życia na kiedyś, niektórych sytuacji nie da się już odtworzyć lub przeżyć. Nie dajmy sobie wmówić, że jesteśmy za starzy i że jest za późno.

Carver CS, Scheier MF, Segerstrom SC. Optimism. Clin Psychol Rev. 2010;30(7):879-889. doi:10.1016/j.cpr.2010.01.006PubMedGoogle Scholar Crossref

Duhigg, C. (2014). The Power of Habit: Why We Do What We Do in Life and Business (Reprint edition). New York: Random House Trade Paperbacks.

Hobbs, C.(2022.) Is depression associated with reduced optimistic belief updating? R. Soc. open sci. Doi: 10.1098/rsos.190814

Kelley, T. M., & Pransky, J. (2013). Principles for realizing resilience: A new view of trauma and inner resilience. J Trauma Stress Disor Treat 2, 1, 2.

Kaczmarek B.( 2020) Current views on neuroplasticity: What is new and what is old?. Acta Neuropsychologica. 18(1):1-14. doi:10.5604/01.3001.0013.8808

Kelberer L.J, Kraines M.A, Wells T.T. (2018). Optimism, hope, and attention for emotional stimuli. Personality and Individual Differences. 2018;124:84-90.

Öcal E.E; Demirtaş Z, Atalay B.I. et al. Relationship between Mental Disorders and Optimism in a Community-Based Sample of Adults Published online 2022 Feb 17. doi: 10.3390/bs12020052 PMCID: PMC8869756 PMID: 35200303

Park, N. (2016). Positive Psychology and Physical Health: Research and Applications. Am J Lifestyle Med. Doi: 10.1177/1559827614550277.

Peterson P, Park N, Kim ES. (2012) Can optimism decrease the risk of illness and disease among the elderly? Aging Health. 8(1):5-8. doi:10.2217/ahe.11.81Google ScholarCrossref

Schiavon, C. (2017). Optimism and Hope in Chronic Disease: A Systematic Review. Front. Psychol. Doi: 10.3389/fpsyg.2016.02022.

Shepperd JA, Pogge G, Howell JL. (2017). Assessing the consequences of unrealistic optimism: Challenges and recommendations. Consciousness and Cognition.50:69-78.

Sonja Lyubomirsky. (2011). Wybierz szczęście. Naukowe metody budowania zycia jakiego pragniesz. Wydawnictwo: MT Biznes

Wojciech Markiewicz-Sandowski17 kwietnia, 202317 kwietnia, 2023AKTUALNOŚCI

Światowy Dzień Trzeźwości – dlaczego warto ograniczyć alkohol?

Paweł Koczkodaj, PhD, EMBA, MPH
Adiunkt, Zastępca Kierownika Zakładu
Epidemiologii i Prewencji Pierwotnej Nowotworów

Światowy Dzień Trzeźwości – dlaczego warto ograniczyć alkohol?

W tym roku, 15 kwietnia, po raz kolejny będziemy obchodzić Światowy Dzień Trzeźwości. Alkohol etylowy, obecny we wszelkiego rodzaju drinkach, piwach, winach czy napojach wysokoprocentowych to silny czynnik rakotwórczy. Każda ilość alkoholu, nawet ta najmniejsza, ma potencjał kancerogenny. To jednak nie jedyny powód, dla którego warto maksymalnie ograniczyć jego spożycie. Jakie jeszcze konsekwencje zdrowotne wiążą się
z piciem alkoholu?

Spożycie, a zdrowie

Alkohol jest substancją psychoaktywną o właściwościach uzależniających, od dawna szeroko używaną w wielu kulturach. Niekontrolowane spożywanie alkoholu powoduje duże obciążenie chorobami i ma poważne konsekwencje społeczne i ekonomiczne. W kontekście zdrowotnym spożywanie alkoholu wiąże się ze zwiększonym ryzykiem wystąpienia problemów zdrowotnych, takich jak zaburzenia psychiczne i behawioralne, w tym uzależnienie od alkoholu, oraz poważnych chorób niezakaźnych, takich jak choroby układu krążenia, a także nowotwory złośliwe. Warto również wspomnieć, że spożycie alkoholu pogarsza jakość snu, a także może negatywnie wpływać na zachowanie prawidłowej masy ciała – 1g alkoholu to około 7 kalorii, czyli tylko o 2 kalorie mniej niż 1 g tłuszczu. Oprócz tego, często napoje alkoholowe zawierają duże ilości cukru.

Według danych Światowej Organizacji Zdrowia, picie alkoholu przyczynia się w znaczący sposób do występowania ponad 200 różnych chorób. Na całym świecie około 3 miliony zgonów rocznie jest wynikiem spożywania alkoholu, co stanowi 5,3% wszystkich zgonów. Pomimo spadku spożycia alkoholu w ostatnich trzech dekadach, Europa jest regionem wykazującym się jego najwyższą konsumpcją, przekraczającą dwukrotnie średnią dla całego świata. W 2019 r. 8,4% populacji Unii Europejskiej w wieku 15 lat i więcej przyznało się do codziennego spożywania napojów alkoholowych. Z kolei 28,8% osób spożywało alkohol raz w tygodniu oraz 22,8% raz w miesiącu. Nieco ponad jedna czwarta Europejczyków (26,2%) w ogóle nie spożywała alkoholu w ciągu dwunastu miesięcy poprzedzających badanie lub nigdy nie piła żadnego napoju alkoholowego. Według danych Państwowej Agencji Rozwiązywania Problemów Alkoholowych (PARPA), średnie roczne spożycie alkoholu na jednego mieszkańca w Polsce wzrastało na przestrzeni lat 1993-2021 z poziomu 6,52 l do 9,70 l, co nie pozostawało obojętne dla zdrowia naszej populacji.

Alkohol – silny czynnik rakotwórczy

W 1988 roku Międzynarodowa Agencja Badań nad Rakiem (ang. International Agency for Research on Cancer) sklasyfikowała konsumpcję alkoholu jako jeden z najsilniejszych czynników zwiększających ryzyko zachorowania na nowotwory złośliwe. Wiele badań naukowych potwierdziło ten fakt wskazując w szczególności na zwiększone ryzyko zachorowania na raka wargi, jamy ustnej, gardła, przełyku, krtani, jelita grubego, odbytnicy, wątroby i raka piersi u kobiet. Dodatkowo, niektóre z badań sugerują, że spożycie alkoholu przyczynia się również do zachorowania na raka pęcherzyka żółciowego, prostaty, płuc, żołądka i czerniaka. Szacuje się, że w Polsce, w 2016 roku ponad 7200 przypadków zachorowań na nowotwory złośliwe było związanych bezpośrednio ze spożyciem alkoholu – wśród kobiet – 2599 – co stanowiło 3.4% wszystkich zachorowań oraz 4653 wśród mężczyzn, stanowiąc blisko 6% wszystkich zachorowań na nowotwory złośliwe. Według badań, w Polsce alkohol najczęściej przyczynia się do występowania raka wargi, jamy ustnej oraz raka gardła (blisko 2500 zachorowań). Co więcej duża liczba przypadków raka piersi wśród kobiet była związana właśnie z konsumpcją alkoholu – ponad 1700 zachorowań.

Ryzyko, którego można uniknąć

Alkohol to wysoce modyfikowalny czynnik ryzyka – to od nas samych zależy czy jesteśmy narażeni na jego działanie. Im większa ilość spożywanego alkoholu tym większe ryzyko zdrowotne. Światowa Organizacja Zdrowia zaleca całkowitą abstynencję, lub maksymalne ograniczenie ilości spożywanego alkoholu, co sprzyja obniżeniu ryzyka zachorowania na wiele chorób, w tym chorób nowotworowych. Ryzyko to nie obniża się jednak natychmiastowo – okres ten uzależniony jest w dużej mierze od tego, jak długo i często dana osoba piła alkohol.

W przypadku spożycia alkoholu mówi się o tzw. standardowej porcji. Jest to 10-12 g czystego alkoholu, który znajduje się w:

280–330 ml piwa,
150–180 ml szampana,
100–120 ml czerwonego wina,
60–80 ml likieru,
30–40 ml wódki.

Pojęcie standardowej porcji ma szczególne znaczenie dla maksymalnego obniżenia ryzyka zdrowotnego wśród osób spożywających alkohol – w przypadku okazjonalnego spożycia, mężczyźni nie powinni jednorazowo przekraczać 6 porcji standardowych alkoholu, a kobiety 4 porcji (np. nie więcej niż 2 kieliszki wina o pojemności 200 ml dla kobiet i 3 kieliszki dla mężczyzn). Należy przy tym podkreślić, że każda ilość alkoholu, nawet najmniejsza może powodować szkody zdrowotne.

Alkohol i dym tytoniowy – niebezpieczne połączenie

Szczególnie niebezpieczne dla naszego zdrowia jest jednoczesne picie alkoholu i palenie papierosów. Alkohol, powodując uszkodzenie błony śluzowej jamy ustnej i gardła, ułatwia wnikanie szkodliwych substancji z dymu tytoniowego do organizmu. Jeden papieros to aż ponad 7 tysięcy związków, substancji i pierwiastków chemicznych, z czego więcej niż 70 wykazuje silnie rakotwórcze działanie. Osoby, które piją alkohol i palą papierosy znacząco zwiększają ryzyko zachorowania na nowotwory złośliwe, w szczególności nowotwory głowy i szyi.

Wojciech Markiewicz-Sandowski12 kwietnia, 202312 kwietnia, 2023AKTUALNOŚCI

Kompleksowa profilaktyka, diagnostyka i leczenie nowotworów oraz chorób układu oddechowego mieszkańców Płocka i powiatu płockiego

Kategoria: AKTUALNOŚCI

GUZKI TARCZYCY

Bezpieczne wakacje

Badania kliniczne: Jak z nich korzystać i dlaczego są ważne dla pacjentów?

Planuj długie życie!

DIETA W PROFILAKTYCE CHORÓB WIEKU PODESZŁEGO

Pacjent, czyli kto….. ma prawa ale i obowiązki

Było sobie pielęgniarstwo ……..

Światowy Dzień Astmy 2 maja 2023 – Asthma Care for All

Czy optymizmu można się nauczyć?

Światowy Dzień Trzeźwości – dlaczego warto ograniczyć alkohol?