Dr n.med. Magdalena Cedzyńska
Kierownik Poradni Pomocy Palącym
Zakład Epidemiologii i Prewencji Pierwotnej Nowotworów

Światowy Dzień bez Tytoniu

31 maja 2024 po raz 37 już, obchodzimy Światowy Dzień bez Tytoniu. Jest to szczególnie ważny dzień ponieważ problem palenia tytoniu pozostaje od wielu lat największym wyzwaniem zdrowia publicznego w naszym kraju. Niestety, Polska należy do kilkunastu krajów świata o najwyższym wskaźniku obciążenia zdrowotnymi konsekwencjami palenia tytoniu, który wyrażony jest w liczbie utraconych lat życia oraz liczbie utraconych lat życia w zdrowiu. Zatem można powiedzieć, że jest to ważny dzień nie tylko dla osób uzależnionych od nikotyny, ale również wszystkich specjalistów zajmujących się w naszym kraju zdrowiem. Światowy Dzień bez Tytoniu, obchodzony 31 maja, został ustanowiony przez Światową Organizację Zdrowia (WHO) w 1987 roku. Pierwszy Światowy Dzień bez Tytoniu odbył się 7 kwietnia 1988 roku, z okazji 40. rocznicy powstania WHO. Rok później, w 1989 roku, termin obchodów przesunięto na 31 maja, aby oddzielić to wydarzenie od Światowego Dnia Zdrowia i umożliwić mu uzyskanie własnej, wyraźnej tożsamości. Celem tego dnia jest zwrócenie uwagi na wieloaspektowość zagrożeń jakie niesie za sobą używanie tytoniu. Każdego roku ustalane jest hasło przewodnie na dany rok. Treść informacji kierowanej do osób palących i specjalistów jest wtedy zbudowana wokół tego hasła. Dodatkowo promuje się również działania, których celem jest doprowadzenie do zmniejszania na świecie konsumpcji tytoniu.

Przykładowe hasła światowego Dnia bez Tytoniu:

Osnute wokół zdrowia: Tytoń i choroby serca (2018), Tytoń i zdrowie płuc (2019), Dbaj o swoje zdrowie – rzucanie tytoniu na rzecz zdrowego życia (2023), Zapewnij sobie zdrowie: powiedz nie tytoniowi (1999), Tytoń niszczy serce (2018)

Zwracające uwagę na aspekty ekonomiczne: Tytoń i ubóstwo: błędne koło (2004), Podatki a konsumpcja tytoniu (2014), Przemyt tytoniu a jego spożycie (2015), Ochrona zdrowie, redukcja ubóstwa i promocja rozwoju (2017)

Zwracające uwagę na problemy grup wrażliwych: kobiet oraz dzieci i młodzieży: Zdrowie kobiet – ryzyka związane z paleniem tytoniu (1989), Dzieci i młodzież bez tytoniu (1990),  Rzuć palenie i stwórz pokolenie wolne od dymu tytoniowego (1995), Dzieci bez tytoniu: walka z epidemią (1998), Młodzież bez tytoniu: zdrowa przyszłość (2008), Płeć a palenie (2010)

Zwracające uwagę na działania przemysłu tytoniowego: Prawda o tytoniu: ekspozycja marketingowa (2012), Ochrona młodzieży przed manipulacją przemysłu tytoniowego (2020)

Inne: Transport wolny od dymu tytoniowego, Filmy i sztuka wolne od dymu tytoniowego (2003), Miejsca pracy wolne od dymu tytoniowego (1992), Ryzyka biernego palenia (2001), Sport wolny od dymu tytoniowego (2002)

Tegoroczne hasło to: Ochrona dzieci przed ingerencją przemysłu tytoniowego. W tym roku po raz kolejny WHO i działacze na rzecz zdrowia publicznego z całego świata zbiorą się, aby podnieść świadomość społeczeństw na temat szkodliwego wpływu przemysłu tytoniowego na młodzież. Ten temat WNTD 2024 skupia się na propagowaniu położenia kresu celowaniu w młodzież szkodliwych wyrobów tytoniowych. Dyskurs ten stanowi platformę dla młodych ludzi, decydentów i zwolenników kontroli tytoniu na całym świecie, umożliwiającą omówienie tej kwestii i nakłonienie rządów do przyjęcia polityki chroniącej młodych ludzi przed manipulacyjnymi praktykami stosowanymi przez branżę tytoniową i jej pokrewne (producentów produktów z nikotyną). Trzeba pamiętać, że dzieci i młodzież są szczególnie „atrakcyjną” grupą docelową dla branży, która rocznie traci ponad 8 milionów swoich klientów w wyniku ich śmierci. Każdego roku przemysł tytoniowy musi zmanipulować i zachęcić do swoich produktów nowych użytkowników, po to aby nadal generować miliardy dolarów przychodów. Dzieci są szczególnie bezbronną grupą – podatną na manipulacje specjalistów zatrudnianych przez przemysł tytoniowy. Branża tytoniowa opracowuje produkty i taktyki reklamowe, które przemawiają do dzieci i młodzieży, docierając do nich za pośrednictwem mediów społecznościowych i platform streamingowych wydając na to około 22 miliony dolarów dziennie! Nie można zapominać, że branża tytoniowa celowo sprzedaje młodym ludziom śmiertelne uzależnienie, dlatego w światowy Dzień bez Tytoniu w 2024 r wzywa się rządy i społeczność zajmującą się ograniczaniem następstw palenia tytoniu do ochrony obecnych i przyszłych pokoleń oraz do pociągnięcia przemysłu tytoniowego do odpowiedzialności za szkody, jakie wyrządza.

Wśród młodzieży coraz większą popularnością cieszą się produkty takie jak papierosy elektroniczne i woreczki nikotynowe. W 2022 r w przeprowadzonym w Polsce badaniu GYTS wykazano, że aż 21% chłopców i ponad 23% dziewcząt w wieku 13-15 lat obecnie używa papierosów elektronicznych. Warto zaznaczyć, że wbrew przekazom marketingowym nie jest to produkt bezpieczny i jego używanie przez młodych ludzi  niesie za sobą szereg ryzyk dla ich układu oddechowego, układu krążenia oraz dla pracy mózgu. Mózg młodej osoby jest w fazie rozwoju aż do 20 r. ż. i narażenie go na ekspozycję na nikotynę powoduje uszczerbek w postaci problemów z przyswajaniem wiedzy i kontrolowaniem impulsów i co za tym idzie problemów z zachowaniem.

Dlatego myśląc o Światowym Dniu bez Tytoniu powinniśmy w świadomości rozszerzyć ten dzień na wszystkie produkty zawierające nikotynę. Nikotynę, która w obecnych czasach nie pochodzi już tylko z tytoniu.

Opracowanie: Magdalena Cedzynska, 2024