Rak płuca jest jednym z najczęstszych nowotworów na świecie. Częstość zachorowań na tę chorobę rośnie zwłaszcza w krajach rozwijających się, co jest konsekwencją rozpowszechnienia nałogu palenia tytoniu. Polska jest krajem o bardzo wysokich wskaźnikach zachorowań i zgonów z powodu raka płuc, a rocznie umiera około 22 tysiące chorych, co można porównać do liczby mieszkańców takich miast jak Płońsk czy Ostrów Mazowiecka. Jest to aktualnie główna przyczyna zgonów z powodu choroby nowotworowej zarówno wśród mężczyzn (28,2%) jak i wśród kobiet (17,5%).

Jakie są czynniki ryzyka?

Liczne badania naukowe wykazały, że najważniejszym czynnikiem ryzyka zachorowania na raka płuca jest palenie tytoniu, szczególnie palenie papierosów.  Wśród różnych związków chemicznych jakie znajdują się w dymie tytoniowym,  kilkadziesiąt działa jako silny czynnik rakotwórczy. Najbardziej groźne to  policykliczne węglowodory aromatyczne takie jak benzopiren, dwubenzopiren, benzoantracen, metylochryzen, które powstają w trakcie tzw. niecałkowitego spalania. Istotne znaczenie dla rozwoju nowotworu ma długość czasu palenia, liczba wypalanych dziennie papierosów oraz wiek rozpoczęcia palenia. Mężczyzna palący paczkę papierosów dziennie przez 30 lat ma ryzyko rozwoju raka płuca do 60 razy większe od osoby niepalącej. Dla kobiet takie ryzyko jest większe 14-20 razy. Palenie papierosów o niskim poziomie nikotyny tzw. ligh-tów nie redukuje ryzyka. Warto pamiętać, że ryzyko zachorowania dotyczy także biernego palenia, czyli osób, które same nie paląc są narażone na wdychanie dymu tytoniowego w warunkach domowych lub w pracy.

Inne czynniki rozwoju raka płuca to promieniowanie jonizujące, narażenie na azbest, radon, policykliczne aromatyczne węglowodory, chrom i nieorganiczne związki arsenu i metale ciężkie (arsen, kadm, nikiel, ołów). Takie związki kancerogenne mogą występować w warunkach pracy. Istotne znaczenie ma także długotrwała ekspozycja na spaliny węgla i paliwa płynne.

Podkreśla się także znaczenie zanieczyszczenia powietrza zwłaszcza na terenach oddziaływania przemysłu chemicznego.

Z badań wynika, że ryzyko zachorowania na raka płuca może być związane z pewnymi predyspozycjami genetycznymi, a występowanie tego nowotworu u spokrewnionych członków rodziny ma istotne znaczenie zwiększające to ryzyko.

Jakie są objawy raka płuca, co powinno wzbudzić niepokój?

Rak płuca jest nowotworem, który niestety przez dość długi okres może nie wywoływać żadnych objawów. Zdarza się, że jest wykrywany przypadkowo, np. przy wykonywaniu badania radiologicznego dla celów pobytu w sanatorium czy planowanej operacji. Najczęściej objawy są związane z układem oddechowym, ale są także takie, które dotyczą innych układów i narządów i są związane z rozwojem nowotworu i występowaniem przerzutów.

• Kaszel – jest najczęstszym objawem, który występuje u co drugiego pacjenta. U osób, które palą papierosy „kaszel palacza” jest znanym zjawiskiem, często niestety lekceważonym, niebudzącym niepokoju. Ważna jest zmiana charakteru kaszlu i jego nasilenia. Kaszel, początkowo suchy, napadowy, może zmienić się w kaszel z wykrztuszaniem wydzieliny, śluzowej, ropnej bądź z zawartością krwi.
• Krwioplucie – oznacza wykrztuszanie krwi lub krwistej wydzieliny z dróg oddechowych, nawet w postaci niewielkiej domieszki krwi w plwocinie. Jako początkowy objaw choroby występuje rzadko, częściej jest związane z bardziej zaawansowanym stadium choroby. Wystąpienie krwioplucia zawsze powinno wzbudzić niepokój i konieczność zgłoszenia się do lekarza.
• Duszność, obniżenie tolerancji wysiłku
• Ból w klatce piersiowej, uczucie dyskomfortu, ucisku w klatce piersiowej – występuje najczęściej w związku z niedodmą płuca lub naciekaniem ściany klatki piersiowej przez nowotwór
• Częste zapalenia płuc – występują na skutek zmniejszenia drożności oskrzeli przez rosnący guz, zaleganie wydzieliny i rozwój infekcji, nawracającej w tej samej lokalizacji.
• Inne objawy: obrzęk głowy, szyi, kończyny górnej, ból stawu barkowego, chrypka, zmiana barwy głosu, powiększenie węzłów chłonnych szyi, pachy, dołu nadobojczykiem, osłabienie, ubytek masy ciała, niewyjaśnione stany gorączkowe.

Wymienione objawy nie są charakterystyczne wyłącznie dla raka płuca i mogą występować także w innych chorobach. Jednak ich pojawienie się, zwłaszcza u osoby palącej papierosy, powinno wzbudzić czujność, konieczność konsultacji lekarskiej i dalszej diagnostyki.

Diagnostyka

Wśród badań diagnostycznych najważniejsze są badania obrazowe, czyli prześwietlenie klatki piersiowej i tomografia komputerowa klatki piersiowej. Pozwalają na stwierdzenie podejrzanych zmian, ich wielkość i lokalizację, powiększenie węzłów chłonnych. Badanie tomograficzne jest zazwyczaj wykonywane z podaniem środka kontrastującego, który pozwala na dokładniejszą ocenę struktur układu oddechowego.

Badanie bronchoskopowe (bronchoskopia) polega na wprowadzeniu przez usta lub nos wziernika (bronchoskopu) do dróg oddechowych pacjenta. Kamera umieszczona na zakończeniu urządzenia umożliwia oglądanie krtani, tchawicy i oskrzeli. Za pomocą bronchoskopii możliwe jest także pobranie fragmentów tkanki z nieprawidłowej zmiany, guza do badania histologicznego. Badanie jest przeprowadzane w znieczuleniu miejscowym. Każdy pacjent, u którego lekarz podejrzewa raka płuca powinien mieć wykonane badanie bronchoskopowe.

Badanie histologiczne polega na ocenie pod mikroskopem materiału pobranego z guza lub węzłów chłonnych w czasie biopsji czy usuniętego w czasie operacji. Jest to najważniejsze badanie pozwalające na rozpoznanie raka płuca, jego typu histologicznego oraz stopnia zaawansowania. Wynik badania histologicznego ma wpływ na decyzje dotyczące wyboru metody leczenia.

Badania molekularne są to nowoczesne metody diagnostyczne, które pozwalają na charakterystykę genetyczną nowotworu. Daje to możliwość zastosowania spersonalizowanego, celowanego leczenia onkologicznego u chorych na etapie nieoperacyjnego stadium raka płuca, spełniających określone warunki.

Leczenie raka płuca

Podstawową metodą leczenia chorych z rozpoznaniem raka płuca (raka nie drobnokomórkowego) jest leczenie operacyjne. Jest ono jednak możliwe na wczesnym etapie zaawansowania choroby. U chorych, którzy nie kwalifikują się do leczenia operacyjnego, stosuje się chemioterapię i radioterapię z wykorzystaniem różnych schematów leczenia. Podstawową metodą leczenia chorych z rozpoznaniem raka drobnokomórkowego jest chemioterapia i chemoradioterapia, w zależności od stanu zaawansowania choroby i stanu ogólnego pacjenta.