– Rak piersi to choroba, która w powszechnej świadomości dotyka wyłącznie kobiet. Czy faktycznie tak jest?

Rak piersi jest najczęściej rozpoznawanym nowotworem u kobiet. W Polsce zachorowuje obecnie na tę chorobę około 17 000 kobiet rocznie. W ciągu ostatnich 25 lat liczba zachorowań na raka piersi wzrosła o ponad 10 000. Od kilku lat jednak rak piersi nie stanowi najczęstszej przyczyny zgonów wśród chorób nowotworowych u kobiet, a to oznacza, że większość kobiet, które zachorują na raka piersi uda się całkowicie wyleczyć. Wynika to głównie z faktu, że kobiety, u których doszło do zachorowania, coraz częściej zgłaszają się do onkologów we wczesnym stadium choroby. Poza tym postęp medycyny sprawił, że coraz skuteczniej potrafimy leczyć ten nowotwór.Większość kobiet, u których stawia się diagnozę raka piersi to kobiety po 50 roku życia ( około 80% wszystkich zachorowań).

Na raka piersi chorują jednak także mężczyźni. Szacuje się, że rocznie w Polsce zapada na tę choroba około  170-200 mężczyzn.

– Jakie są wczesne i późne objawy raka piersi? Na co powinniśmy zwrócić uwagę? Jak prawidłowo wykonywać samobadanie piersi?

Najważniejsze jest wczesne wykrycie raka piersi. Dlatego bardzo ważne jest, aby kobiety pamiętały o regularnym samobadaniu piersi ( najlepiej jest badać piersi co najmniej raz w miesiącu) oraz o regularnym badaniach mammograficznych.

Mammografia jest badaniem, które pozwala na wykrycie bardzo wczesnych objawów raka piersi, jeszcze w momencie, kiedy badając piersi nie jesteśmy w stanie wyczuć w nim guzka, ani innych nieprawidłowości. Jest ona szczególnie skuteczna u kobiet w wieku powyżej 50 lat, kiedy w budowie piersi zaczyna przeważać tkanka tłuszczowa.

Badania mammograficzne są bezpłatne i dostępne dla wszystkich kobiet w wieku 50-69 lat ( to jest w grupie wiekowej, w której rak piersi występuje najczęściej). Wystarczy tylko zgłosić się do najbliższej placówki wykonującej profilaktyczne badania mammograficzne w ramach profilaktycznych badań.

Badanie trwa zaledwie kilka minut, jest całkowicie bezpieczne i niebolesne. Powinno być regularnie powtarzane co 2 lata.

Kobiety, które ze względu na wiek nie uczestniczą w programie profilaktycznym, mogą wykonać bezpłatne badanie piersi (mammografię lub USG) na podstawie skierowania wydanego przez lekarza specjalistę (ginekologa, onkologa) w ramach ubezpieczenia zdrowotnego.

Ważnym elementem profilaktyki jest samobadanie piersi. Już od 16-18 roku życia kobieta powinna regularnie badać piersi, a raz w roku takie badanie powinno być wykonane przez ginekologa, chirurga lub onkologa.

Samobadanie piersi należy wykonywać delikatnie przesuwając opuszkami palców ruchem okrężnym poczynając od brodawki, a kończąc w okolicy pachy. Następnie należy przesunąć kilkakrotnie opuszki palców w liniach prostych w kierunku od brodawki ku granicy piersi.

W sytuacji wykrycia jakichkolwiek nieprawidłowości:

• zgrubień i guzków w piersi, których wcześniej nie było lub które powiększyły się
• wciągnięcia lub stwardnienia skóry
• zmiany kształtu piersi
• zaczerwienienia i pogrubienia skóry
• zniekształcenia brodawki piersi
• wycieku z brodawki
• zgrubień lub guzków w okolicy pachy

Należy bezzwłocznie zgłosić się do lekarza (ginekologa lub onkologa) i wykonać dodatkowe badania.

W obecnie dostępnych opracowaniach epidemiologicznych nie wskazuje się jednoznaczniej przyczyny, która prowadzi do zachorowania na raka piersi. Jednak wyraźny wzrost liczby zachorowań  na ten nowotwór wskazuje na pewien związek pomiędzy stylem życia , jaki dominuje obecnie w bogatych społeczeństwach, a zapadalnością na raka piersi. Wśród czynników sprzyjających zachorowaniu na raka piersi należy wymienić nadwagę i otyłość, brak lub niewielka aktywność fizyczna, nieprawidłowe nawyki dietetyczne. Poza tym istotne mogą być  też takie czynniki jak wczesne wystąpienie pierwszej miesiączki, bezdzietność i późne macierzyństwo, późny początek menopauzy, brak lub bardzo krótkie karmienie piersią. Podkreśla się także, że kobiety regularnie spożywające alkohol (nawet w niewielkich ilościach), również częściej zachorowują na raka piersi. Tylko około 5-10 % zachorowań na raka piersi ma potwierdzone podłoże genetyczne ( mutacja BRCA1/2).

– Mamy diagnozę – rak piersi. Co dalej? Co możemy zrobić w trakcie leczenia, zwiększając szanse na wyzdrowienie?

Jak już wspominałam wczesne wykrycie raka piersi jest jednym z najważniejszych elementów wpływających na możliwość całkowitego wyleczenia choroby.

Ważne jest  jaki jest podtyp nowotworu. Określenie go jest bardzo ważne, ponieważ na jego podstawie dobierane jest optymalne leczenie. W celu określenia podtypu określa się  receptory hormonalne: estrogenowe i progesteronowe, receptor HER2 oraz wskaźnik proliferacji Ki-67. Podtypów raka piersi jest kilka:

• Rak piersi hormonozależny (luminalny) – najczęściej występujący, bo dotyczy ponad 70% zdiagnozowanych kobiet. W przypadku tego raka stwierdza się obecność receptorów hormonalnych. Leczenie tego podtypu opiera się głównie na hormonoterapii. Czasem stosowana jest też chemioterapia lub radioterapia.

• HER2 dodatni – dotyka ok. 18-20% kobiet z rakiem piersi. Z jednej strony to agresywna postać nowotworu, który szybko się rozwija i częściej daje przerzuty, ale z drugiej strony dobrze reaguje na terapię celowaną (tj. dobraną indywidualnie do rodzaju nowotworu, aby była jak najbardziej skuteczna dla pacjentki). W przypadku tego podtypu ważne jest zastosowanie terapii anty-HER2.

• Potrójnie ujemny rak piersi – najrzadziej występujący rodzaj nowotwór piersi, u pacjentek z tym typem nowotworu brak jest receptorów hormonalnych i receptorów HER. To bardzo agresywny podtyp raka piersi, który wymaga bardzo intensywnej terapii. Niestety, wciąż brakuje nowoczesnych, skutecznych leków dla kobiet z tym typem raka.

W oparciu o badania epidemiologiczne przeprowadzone na całym świecie ustalono, że na wyniki leczenia raka piersi ma wpływ podjęcie przez pacjenta leczenia w ośrodku wyspecjalizowanym w leczeniu tej choroby (BCU – breast cancer unit). Dlatego już od kliku lat powstają w Polsce ośrodki specjalizujące się tylko w leczeniu raka piersi. Zapewniają one dostęp do zespołu specjalistów, którzy sprawują całościową opiekę nad pacjentem chorującym na rak piersi, nie tylko w zakresie chirurgii onkologicznej i leczenia systemowego (chemioterapii, hormonoterapii, leczenia celowanego molekularnie) ale także radioterapii, rehabilitacji, psychoterapii itp.

– Czy w każdym przypadku raka piersi zalecana jest mastektomia, czyli usunięcie piersi? Jakie są inne możliwości leczenia tego nowotworu?

Sposób leczenia raka piersi zależy przede wszystkim od jego zaawansowania. Wczesne raki piersi leczy się głównie chirurgicznie.

Celem leczenia operacyjnego jest doszczętne usunięcie guza nowotworowego oraz węzłów chłonnych dołu pachowego po stronie chorej piersi. W trakcie kwalifikacji do zabiegu operacyjnego chirurg onkolog ustala z pacjentką, jaką konkretnie metodę należy wybrać w określonym przypadku, gdyż obecnie rzadko wykonuje się zabieg usunięcia całej piersi. W wielu sytuacjach możliwe jest wykonanie zabiegu oszczędzającego pierś (BCT = Breast Conserving Treatment). Usunięty zostaje jedynie fragment piersi wraz z guzem nowotworowym. W krótkim czasie po zabiegu (kilka tygodni) chora jest poddawana zabiegowi radioterapii, co zabezpiecza przed pojawieniem się wznowy raka w leczonej piersi.

Możliwe jest też zastosowanie metod pozwalających na zaoszczędzenie węzłów chłonnych pachowych. Jest niezwykle ważne, gdyż po usunięciu doszczętnym węzłów chłonnych pachowych, często pojawiają się problemy z prawidłowym odpływem chłonki z kończyny górnej po stronie operowanej, co objawia się obrzękiem i bolesnością ręki oraz upośledzeniem jej sprawności.  W celu upewnienie się, że w węzłach chłonnych pachy nie ma przerzutów raka piersi, dokonuje się przy użyciu specjalnych znaczników identyfikacji węzła chłonnego, który jest pierwszym węzłem na drodze spływu chłonki z okolicy guza rakowego. Ten węzeł, zwany też „węzłem wartownikiem”, zostaje usunięty i oceniony przez histopatologa w badaniu mikroskopowym. Jeśli nie znaleziono w nim komórek nowotworowych, to z dużym prawdopodobieństwem można oczekiwać, że również w pozostałych węzłach pachowych nie odnajdzie się komórek nowotworowych.

– Odjęcie piersi szczególnie dla kobiety jest trudną decyzją, gdyż jest to jeden z symboli kobiecości. Jeśli mastektomia jest konieczna, jakie są dalsze etapy leczenia? Jak wygląda rehabilitacja ruchowa po takiej operacji? Dlaczego warto również podjąć terapię psychiczną?

Pomimo znacznego postępu metod pozwalających oszczędzić gruczoł piersiowy, w wielu przypadkach, ze względu np. na lokalizację guza, jego wielkość, małe rozmiary piersi, niewłaściwe byłoby zastosowanie metody oszczędzającej pierś. Można zaproponować wówczas chorej całkowite usunięcie piersi (mastektomię) i wykonanie operacji odtwórczej. Istnieje opcja wykonania jednoczasowego zabiegu operacyjnego usunięcia piersi z zabiegiem odtwórczym, ale niekiedy zabieg tego rodzaju, ze względu na dalsze zaplanowane metody leczenia raka piersi może być niemożliwy. Zawsze jednak po całkowitym zakończeniu leczenia (chemioterapia i radioterapia) pacjentka może zgłosić się na tzw. opóźniony zabieg odtworzenia piersi. Operacje tego rodzaju są wykonywane przez specjalistów chirurgii onkologicznej lub specjalistów chirurgii plasycznej. Polegają na odtworzeniu piersi przy użyciu wszczepionej protezy lub też jej odbudowaniu z tkanek własnych pobranych z innych okolic.

Należy podkreślić, że po operacji z powodu raka piersi, niezależnie od tego, czy przeprowadzono mastektomię, czy też leczenie oszczędzające konieczna jest rehabilitacja. Jest ona szczególnie istotna w przypadku, gdy konieczne było usunięcie wszystkich węzłów pachowych, ze względu na ryzyko obrzęku limfatycznego kończyny po stronie operowanej.

Trzeba też pamiętać, że pacjentki po zakończeniu leczenia z powodu raka piersi często przeżywają rozterki psychiczne związane z poczuciem mniejszej wartości związane z brakiem piersi. Boją się także nawrotu choroby.

Istnieje wiele możliwości poradzenia sobie z tego typu stresem. Obecnie w każdym większym ośrodku onkologicznym działają poradnie psychologiczne, w których można skorzystać z porady psychoonkologów lub w razie potrzeby lekarza psychiatry. Istnieje też możliwość bezpłatnych wyjazdów na turnusy rehabilitacyjne, na których również prowadzone są spotkania z psychoonkologiem. Ważne są także kontakty z organizacjami pacjenckimi, które odgrywają ogromną rolę w prawidłowej rehabilitacji psychfizycznej i powrocie do pełni zdrowia po leczeniu raka piersi.