Astma jest jedną z najczęstszych chorób, na którą na świecie choruje ok 350 mln ludzi. W Polsce choruje na nią 6% osób dorosłych i około 10% dzieci, co oznacza populację jest około 4-5 milionów chorych.

Kiedy podejrzewać astmę oskrzelową?

Charakterystyczne objawy astmy to epizody napadowej duszności, która może pojawiać się w określonych sytuacjach np. po kontakcie z sierścią kota, psa, w okresie kwitnienia traw lub po ekspozycji na kurz czy pleśń np. w starych, zawilgoconych pomieszczeniach czy przy narażeniu na zanieczyszczone powietrze. Mogą jej towarzyszyć świsty, uczucie ściśniętej klatki piersiowej i kaszel. Objawy mogą być bardziej nasilone w nocy lub wcześnie rano. W czasie infekcji wirusowej duszność może występować częściej, a sama infekcja u chorego na astmę może trwać dłużej niż u osoby zdrowej. Dolegliwości mogą zmieniać się w czasie, mijać samoistnie lub występować sezonowo w okresie występowania określonego alergenu np. w czasie kwitnienia traw i zbóż. U części chorych jedynym objawem może być kaszel.

Astma alergiczna najczęściej rozpoczyna się  w wieku dziecięcym i jest może być wtedy związana z uczuleniem na pokarmy, z atopowymi zmianami skórnymi i alergicznym nieżytem nosa. Wyróżniamy także astmę niealergiczną, gdy w historii pacjenta nie ma ewidentnych cech alergii. Możliwe jest rozwinięcie astmy w wieku dorosłym a nawet podeszłym, bez ewidentnych cech alergii – nazywamy ją astmą o późnym początku. U części chorych na astmę dochodzi do utrwalonego ograniczenia przepływu powietrza w drogach oddechowych, zjawisko to stwierdzamy za pomocą spirometrii i określamy je jako utrwaloną obturację.

Jak rozpoznać astmę oskrzelową?

Do postawienia rozpoznania astmy oskrzelowej niezbędny jest bardzo szczegółowy, prawie detektywistyczny, wywiad. Lekarz zapyta o:

– objawy – duszność, trudności w oddychaniu, uczucie ciężaru czy ucisku w klatce piersiowej, zadyszkę przy wysiłku, świszczący oddech, kaszel,

– czas ich wystąpienia i długość trwania – czy wystąpiły po raz pierwszy czy kolejny, czy mają związek z porą roku, zmianą miejsca zamieszkania, z przebytą infekcją, wysiłkiem czy hobby,

– okoliczności, w których się pojawiły np. po ekspozycji na kurz, sierść zwierząt, w sytuacji stresowej, po przyjęciu określonych leków czy spożyciu pokarmów czy przypraw

– wywiad rodzinny – czy na astmę lub alergię choruje ktoś z członków rodziny,

– posiadane zwierzęta,

– miejsce zamieszkania,

– charakter wykonywanej pracy i związek z ewentualnym narażeniem na szkodliwe czynniki

– palenie papierosów, fajki wodnej, papierosów elektronicznych czy stosowanie innych urządzeń do wapowania, czy pali papierosy osoba mieszkająca w tym samym domu (narażenie na palenie bierne).

 Oprócz wywiadu i badania lekarskiego ważne jest wykonanie badań dodatkowych, które pozwolą na potwierdzenie podejrzenia astmy i wykluczenie innych przyczyn duszności czy kaszlu. Do takich badań należą spirometria, badanie radiologiczne klatki piersiowej, morfologia krwi obwodowej, IgE. Dla zaplanowania postępowania leczniczego u części chorych wykonuje się skórne testy alergiczne.

Jak leczyć astmę oskrzelową?

Aktualnie dostępne są nowoczesne leki działające przeciwzapalnie (glikortykosteroidy wziewne) i rozszerzające oskrzela, które są podawane drogą inhalacyjną. Mają długi czas działania, co pozwala na ich przyjmowanie 1 lub 2 razy na dobę. Leki są dostępne w różnych inhalatorach, a dobór inhalatora powinien być dostosowany do indywidualnych możliwości i preferencji pacjenta.

Celem leczenia jest osiągnięcie stanu kontroli astmy. Terminem tym określamy stan bardzo dobrego, stabilnego samopoczucia, bez objawów w dzień i w nocy – bez duszności, kaszlu czy świstów w klatce piersiowej, także podczas wysiłku. Jest to stan, który pozwala na normalną nieograniczoną aktywność – zawodową, społeczną i fizyczną, porównywalną do zdrowych rówieśników. Warunkiem skutecznego leczenia jest systematyczne, regularne przyjmowanie zaleconych leków wziewnych. Warto zapytać lekarza o plan działania w przypadku nasilenia objawów, zaostrzenia czy w czasie infekcji – jak przyjmować leki, aby pomóc sobie jeszcze przed konsultacją lekarską albo wtedy, gdy możliwość jej uzyskania jest utrudniona.

Niezwykle ważna jest współpraca i zaangażowanie pacjenta, a także poszerzanie wiedzy na temat swojej choroby z korzystaniem z wiarygodnych źródeł. Warto zadbać o higieniczny tryb życia, ruch i prawidłową masę ciała. Dla utrzymania dobrej kontroli astmy istotne jest także unikanie ekspozycji na znane alergeny oraz czynniki szkodliwe dla układu oddechowego jak palenie papierosów, pyły, gazy, czy zanieczyszczone powietrze oraz zapobieganie infekcjom w postaci corocznych szczepień przeciwko grypie i szczepieniu przeciwko pneumokokom.