Jolanta Meller,
Kierownik Działu Obsługi Ambulatoryjnej i Rejestracji
Narodowy Instytut Onkologii im. Marii Skłodowskiej -Curie,
PIB, Warszawa

ŚWIATOWY DZIEŃ WAKI Z RAKIEM NIE TYLKO 4 LUTEGO ALE KAŻDEGO DNIA

Światowy Dzień Walki z Rakiem lub Światowy Dzień Raka – święto obchodzone 4 lutego, ustanowione na Światowym Szczycie Walki z Rakiem zorganizowanym pod egidą prezydenta Francji i dyrektora generalnego UNESCO w lutym 2000 roku w Paryżu. Na spotkaniu przyjęto Kartę Paryską, w myśl której rządy krajów świata, które ją podpisały, zobowiązały się do stworzenia programów zapobiegających i metod leczenia chorób nowotworowych.

W Polsce z inicjatywy Polskiej Unii Onkologii od 2008 roku podczas Światowego Dnia Walki z Rakiem organizowane są dni otwarte w placówkach onkologicznych, podczas których można skorzystać z porad oraz bezpłatnych badań profilaktycznych.

Choroby nowotworowe, to istotny problem zdrowotny wszystkich u osób i wiek nie ma tu znaczenia. Natomiast ogromne znaczenie świadomość jakie to schorzenia i wiedza na temat możliwości zapobiegania chorobom nowotworowym czyli szeroko rozumiana profilaktyka. Światowy Dzień Walki z Rakiem jest doskonałą okazją do przypomnienia, jak ważną ona pełni rolę w naszym życiu.

Pod pojęciem profilaktyka raka rozróżniamy trzy obszary związane z ochroną przed nowotworami:

• profilaktykę pierwotną,
• wtórną,
• prewencję trzeciorzędową.

Zdaniem ekspertów najważniejszą rolę w zapobieganiu chorobie nowotworowej odgrywa profilaktyka pierwotna, której celem jest  podejmowanie kompleksowych działań u osób zdrowych. Tak rozumiana profilaktyka raka ma na celu zapobieganie zachorowaniu na nowotwór złośliwy, a mając na uwadze całe społeczeństwo to podniesienie jakości życia a w efekcie obniżenie liczby zgonów. Do podstawowych narzędzi pierwotnej prewencji nowotworów należą upowszechnianie i propagowanie wiedzy dotyczącej onkologii, promocja tak zwanej czujności onkologicznej oraz uczyć zachowań prozdrowotnych i zdrowego stylu życia wśród społeczeństwa.

To właśnie w tym dniu powinniśmy zadać sobie pytania:

Czy ja sama/sam mogę uchronić się przed rakiem?

W dużej mierze tak. W przypadku chorób nowotworowych – i nie tylko – profilaktyka ma ogromne znaczenie. Badania naukowe pokazują, że nawet ponad 90% wszystkich nowotworów jest zależna od czynników zewnętrznych, na które my sami mamy wpływ. Genetyka to jedynie 5-10%. Doskonałym przykładem profilaktyki pierwotnej w kontekście nowotworów jest ochrona przed dymem tytoniowym, który jest jednym z najsilniejszych kancerogenów – czynników bardzo mocno zwiększających ryzyko zachorowania – nie tylko na raka płuca (dym tytoniowy przyczynia się m.in. do zachorowania na 15 różnych rodzajów nowotworów). Przykładem profilaktyki wtórnej są np. badania przesiewowe – mammografia, cytologia czy kolonoskopia, które pozwalają na bardzo wczesne wykrycie zmian – nawet tych przednowotworowych. Badając się regularnie, możemy nawet wręcz ubiec nowotwór.

Jeśli zadbamy o odpowiedni styl życia, możemy ograniczyć ryzyko zachorowania na raka.

Czy mogę uniknąć raka?

Nie można przewidzieć, kto z nas na pewno zachoruje na nowotwór, jednak u części osób ryzyko choroby jest znacznie wyższe ze względu na częste narażenie na substancje rakotwórcze, nadmierną ekspozycję na słońce bądź nieprawidłowy styl odżywiania się
i niedostateczną aktywność fizyczną. Często czynniki te występują równocześnie, zwiększając to ryzyko. Dzięki wieloletniej pracy naukowców wiemy, że nawet połowy obserwowanych dziś w Europie zachorowań na nowotwory można byłoby uniknąć, gdyby wszyscy Europejczycy stosowali 12 sposobów na zdrowie.

To już 37 lat jak w 1987 roku po raz pierwszy opublikowano Europejski Kodeks Walki z Rakiem, który stanowi kompendium wiedzy dotyczącej profilaktyki raka. Główne przesłanie Kodeksu brzmi:

Prowadząc zdrowy tryb życia, można poprawić ogólny stan zdrowia i zapobiec wielu zgonom z powodu nowotworów złośliwych.

Choroba nowotworowa nie wybiera i każdy może zachorować na raka, jednak pamiętajmy, że połowy zachorowań na nowotwory można uniknąć dzięki stosowaniu się do wskazówek zawartych w Europejskim Kodeksie Walki z Rakiem. Stosunkowo łatwo wprowadzić je w życie. Trzeba tylko chcieć i najlepiej zacznij już teraz! 

ZALECENIA EUROPEJSKIEGO KODEKSU WALKI Z RAKIEM

Zalecenie 1 Nie pal. Nie używaj tytoniu w żadnej postaci.

Zalecenie 2 Stwórz w domu środowisko wolne od dymu tytoniowego. Wspieraj politykę miejsca pracy wolnego od tytoniu.

Zalecenie 3 Utrzymuj prawidłową masę ciała

Zalecenie 4 Bądź aktywny fizycznie w codziennym życiu. Ogranicz czas spędzany na siedząco.

Zalecenie 5 Przestrzegaj zaleceń prawidłowego sposobu żywienia: jedz dużo produktów pełnoziarnistych, roślin strączkowych, warzyw i owoców, ogranicz spożycie wysokokalorycznych produktów spożywczych (o wysokiej zawartości cukru lub tłuszczu)
i unikaj napojów słodzonych, unikaj przetworzonego mięsa; ogranicz spożycie mięsa czerwonego i żywności z dużą ilością soli.

Zalecenie 6 Jeśli pijesz alkohol dowolnego rodzaju, ogranicz jego spożycie Abstynencja pomaga zapobiegać nowotworom.

Zalecenie 7 Unikaj nadmiernej ekspozycji na promienie słoneczne: (dotyczy to szczególnie dzieci) chroń się przed słońcem, używaj produktów przeznaczonych do ochrony przeciwsłonecznej, nie korzystaj z solarium.

Zalecenie 8 Chroń się przed działaniem substancji rakotwórczych w miejscu pracy. Postępuj zgodnie z zaleceniami dotyczącymi bezpieczeństwa i higieny pracy.

Zalecenie 9 Dowiedz się, czy w domu jesteś narażony na naturalne promieniowanie spowodowane wysokim stężeniem radonu. Podejmij działania na rzecz zmniejszenia jego poziom

Zalecenie 10 Kobiety powinny pamiętać o tym, że: karmienie piersią zmniejsza u matki ryzyko zachorowania na nowotwory. Jeśli możesz, karm swoje dziecko piersią, hormonalna terapia zastępcza zwiększa ryzyko rozwoju niektórych nowotworów. Ogranicz jej stosowanie.

Zalecenie 11 Zadbaj o to, aby twoje dzieci poddano szczepieniom ochronnym przeciwko wirusowemu zapaleniu wątroby typu B (dotyczy noworodków),wirusowi brodawczaka ludzkiego – HPV (dotyczy dziewcząt)

Zalecenie 12 Bierz udział w zorganizowanych programach badań przesiewowych w celu wczesnego wykrywania: raka jelita grubego (zalecenie dotyczy zarówno mężczyzn, jak
i kobiet),raka piersi (u kobiet),raka szyjki macicy (u kobiet).

Wszyscy to wiemy, że zawsze lepiej zapobiegać niż leczyć! Dlatego przestrzegajmy zaleceń Kodeksu Walki z Rakiem i regularnie wykonujmy wszystkie badania profilaktyczne.

4 luty jest to niezwykle społecznie ważny dzień, w który wspieramy przede wszystkim osoby walczące z chorobą nowotworową ale również ich rodziny, bliskich a także wszystkich którzy za wszelką cenę chcą uniknąć choroby bądź w przypadku podejrzenia jej zaistnienia wykryć ją na jak najwcześniejszym etapie, niezwłocznie podjąć leczenie i wyleczyć.

Choroba nowotworowa to etap życia, który się pojawia, który się przechodzi. Ale skoro choroba jest etapem w życiu, a coraz więcej osób wraca do zdrowia, powinien się zmienić również sposób mówienia o niej. Rak ma w powszechnej świadomości specjalne, złowrogie znaczenie. Nowotwór w społeczeństwie został spersonifikowany, jawi się jako podstępny, zły, nieubłagany wróg, kara lub przekleństwo, który „pokonuje” człowieka. Nikt nie stwierdza, że przegrał z grypą, zapaleniem płuc, zatorem płucnym, z zawałem czy udarem. Choroba nowotworowa to nie gra, w której się wygrywa lub przegrywa. Porównanie choroby nowotworowej do pola bitwy czy walki, na której są zwycięscy czy przegrani, powinno przejść w niepamięć, gdyż z medycznego spojrzenia raka się leczy!.

Światowy Dzień Walki z Rakiem to właśnie okazja do innego spojrzenia na raka oraz nakłonienie czytelników do chwilowego zastanowienia się nad tym tematem. Zastanowienia się czy nie powinniśmy zmienić myślenia o tej chorobie, odrzucić strach, złe emocje czy milczenie, zamykanie się we własnej „nowotworowej skorupce”.

Jednocześnie z okazji Światowego Dnia Walki z Rakiem wszyscy możemy wyrazić symbolicznie swoją solidarność z pacjentami onkologicznymi, ale również zadbać o swoje zdrowie i zwiększyć świadomość dotyczącą objawów, diagnostyki i leczenia onkologicznego.

Pamiętajmy! Nasze zdrowie jest w naszych rękach.